Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın xalqa müraciəti

“Arsax müharibəsindəki uğursuzluğumuza görə məsuliyyəti öz üzərimə götürdükdən sonra Ermənistan Respublikasında maraqlı bir proses başladı: hər kəs son 25-30 il ərzində bütün səhvlərimizə görə məsuliyyəti qüvvədə olan hökumətin üzərinə qoymağa çalışır”. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan öz  müraciətində bütün bunlardan danışıb.

“İş o  yerə çatıb ki, Dağlıq Qarabağı danışıqlar prosesindən çıxarmış və danışıqları Ermənistan-Azərbaycan müstəvisinə keçirmiş şəxs bizi siyasətimiz səbəbindən  Qarabağın ərazi mübahisəsi konteksti almasında ittiham edir. Bu məsələ Ermənistan Qarabağın yerinə danışıqlara başladığı zaman ərazi konteksti alıb və bu fakt 20 il bundan öncə baş verib. Bizi ittiham edirlər ki, beynəlxalq birlik bu il Azərbaycanın törətdiyi təcavüzü ərazi bütövlüyünün bərpası kimi qəbul etdi və bu ittihamı elə adam səsləndirir ki, onun rəhbərliyi dövründə  Ermənistan ictimaiyyətinə izah edirdi ki, beynəlxalq birliyin sənədləşdirilmiş şəkildə Ermənistanı Azərbaycan ərazilərinin işğalında ittiham etməsində təhlükəli heç nə yoxdur, çünki təyyarənin tualetinə daxil olduqda və qapını bağladıqda “occupated” yazılır. Odur ki, "işğal edilmiş" sözündə qorxulu heç nə yoxdur, - o demişdi.

"Mən güman edirəm ki, indi çoxları təəccüblə baxırlar ki, mən nə haqda danışıram. Mən o şeylərdən danışıram ki, 2000-ci illərdə onlar Ermənistanın hər bir vətəndaşına məlum idi. Çünki ən yüksək səviyyədə Ermənistanın diplomatik uğursuzluqlarına dair izahat verildi, yaxud da ki, bunun uğursuzluq olmadığı bəyan edildi. Ancaq vaxt yəqin ki, yaddaşı silir, ən azı onu dumanlandırır və bəziləri də bundan istifadə etməyə qərar veriblər. Mən demək istəyirəm ki, beynəlxalq birliyin bu münasibəti 2020-ci ildə deyil, son 25 ildə formalaşıb, Qarabağ məsələsi ərazi mübahisəsi kimi qəbul edilib və bu, bizim ən böyük problemimiz olub. Və Ermənistan beynəlxalq birlik tərəfindən yavaş-yavaş işğalçı kimi qəbul edilməyə başlayıb. Bu, son 2 ildə baş verməyib, son 2 ildə bu ovsunlanmış dairədən çıxmağa cəhd göstərilib.

Bizi ittiham edirlər ki, müharibə Ermənistan diplomatiyasının iflasa uğramasıdır. Heç kim institusional danışıqlar başlayandan Ermənistanın Qarabağ məsələsində nə zaman və hansı diplomatik uğurları əldə etdiyindən danışmır. 1995-ci ildə ATƏT-in Lissabon Assambleyası diplomatik uğur idimi? Arsax müharibəsində qələbəmizdən dərhal sonra beynəlxalq birlik mahiyyətcə öz yanaşmasını nümayiş etdirdi ki, buna əsasən Qarabağ Azərbaycanın tərkibində muxtariyyət olmalıdır və bu, məsələnin həlli formulu belədir. 1998-ci ildə danışıqlar masasında "ümumi dövlət" paketi diplomatik uğur olubmu? Orada 7 rayonun Azərbaycana verilməsi tələbi aydın şəkildə əksini tapmışdı və bu, Ermənistana irəli sürülürdü, Azərbaycan və Qarabağın eyni dövlətin tərkibində olması bildirilirdi. 1999-cu ildə ATƏT-in İstanbul Memorandumu diplomatik uğur idimi? Sənəddə münaqişələrin ərazi bütövlüyü prinsipi üzrə həll olunmasının vacibliyi əksini tapmışdı.

Yeri gəlmişkən, diplomatik uğur kimi səslənən Madrid prinsipləri diplomatik uğur olubmu? Məlum olub ki, Qarabağ yalnız Azərbaycanın razılığı ilə onun tərkibində olmaya bilər.

2011-ci ildə Kazan danışıqları diplomatik uğur olubmu? O zaman Azərbaycan qapını çırpanda, Ermənistan rəhbəri orada-burada müsahibə verirdi ki, biz Azərbaycana 7 rayonu qaytarmağa hazırıq, amma Azərbaycan daha çox istəyir.

Son 25 ildə müxtəlif beynəlxalq instansiyalarda qəbul edilmiş sənədlər diplomatik uğur olubmu? Həmin sənədlərdə dəqiq göstərilib ki,  Azərbaycan əraziləri işğal olunub və bu məsələ Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll olunmalıdır. 2013-cü ildən Azərbaycanın hərbi eskalasiya mərhələsinə başlaması və mahiyyətcə buna görə onu heç kimin qınamaması diplomatik uğur idimi? Niyə qınamadı? Çünki təyyarənin tualetinə girdiyinizdə və qapını bağladığınızda "occupated" yazılır. Çoxları inanmayacaq, amma bu 2000-ci illərdə Ermənistan tərəfindən danışıqlar aparan şəxsin söylədiyi fikirlərdən demək olar ki, tam sitatdır.

Bu səviyyədə diplomatiya aparanlar bu gün bizə deyirlər ki, diplomatiyanı iflasa biz uğratmışıq. 2016-cı ildə Rusiyanın Arsaxın statusu məsələsinin gündəlikdən çıxarılması ilə nəticələnən təklifləri diplomatik uğur idimi?

Yaxşı, sizin dediyiniz kimi, biz Rusiya ilə pis münasibətlər qurmuşuq, siz isə yaxşısınız. Əgər siz münasibət qururdunuzsa, necə oldu ki, strateji müttəfiqimizin təklifilə Arsaxın statusu məsələsi gündəlikdən çıxarıldı? Axı siz yaxşı diplomatlar idiniz. Necə oldu ki, 2016-cı il aprel müharibəsi ilə əlaqədar Azərbaycan cəzalandırılmadı? Çünki siz getdiniz və təklif olunanlara itaətkarlıqla razılaşdınız, yəni Azərbaycanın müharibə aparmaq hüququnu tanıdınız, bu hüququ legitim etdiniz", - Paşinyan deyib.

"Qlobal planda isə nəhayət, özündə güc tapıb etiraf etmək lazımdır ki, uğursuzluğun səbəbi ondan ibarət idi ki, Ermənistan ən azı 25 ildir ki, korrupsiyalaşmış dövlətdir. Bu gün siyasi fəallıq göstərən elitanın ən nüfuzlu hissəsi vaxtilə şəxsi sərvətini toplamaqdan başqa heç nə etməyib, dövlətin bütün resurslarını  yeyib, dağıdıb, məhv edib, İsveçrə banklarına köçürüb. Bütün bunları 1-2 adam etməyib, bütün sistem tərəfindən edilib. O, hər gün müqavimət göstərib və müqavimət göstərir. Və bu müqavimət kulminasiya nöqtəsinə çatıb. Onun əsas məqsədi hər şeyin manipulyasiya səviyyəsində qalması üçün bu müharibə və ondan əvvəlki, sonrakı hadisələr haqda həqiqəti ortaya qoymamaqdır.

Yeri gəlmişkən, belə versiya var ki, ayın 9-dakı hücumun məqsədi məhz bu emosiyaların altında hökumətin fiziki məhvi olub. Niyə? Çünki bu müharibə haqqında çox şey aşkar edilməsin, amma bunlar aşkar edilməyə bilməz. İstənilən halda, keçdiyimiz yolun və uğursuzluqların tarixini ətraflı təhlil etmək lazımdır. Bu, hər hansı bir manipulyasiya olmadan baş verməlidir. Bu, mütləq baş verəcək, lakin real təhlil üçün sakitlik lazımdır,  bu gün isə biz çaşqınlıq içindəyik",- o bildirib.

"Biz diplomatiyanı iflasa uğratmadıq, son 25-30 ilin diplomatik yükündən xilas olmaq cəhdləri baş tutmadı. Bizim sizin uğursuzluqların nəticələrini aradan qaldırmaq cəhdlərimiz uğursuz oldu. Bu, həqiqətdir.

Bəzilərinə elə gəlir ki, Azərbaycan 5 + 2-ni asan qəbul etməliydi. Bu, ilkin təklif idi, hər şey hələ yazılmalı, müzakirə edilməli, imzalanmalı idi. Artıq məlum olan metodla Ermənistanın hansısa varianta razılıq verdiyi bir vaxtda Azərbaycan daha çox şey istədi - Laçın, Şuşa və s. Məni, sadəcə, özünü böyük diplomatlar sayan bəzi adamlar heyrətləndirir, bu sadə şeyləri başa düşmürlər, ya da düşmək istəmirlər. 

Bizi ittiham edirlər ki, Türkiyə Qarabağ məsələsinə cəlb olunub. Bağışlayın, Türkiyə Qarabağ məsələsinə futbol diplomatiyası nəticəsində cəlb edilib. Ermənistan diplomatiyasının iflasa uğraması nəticəsində o bəyan edib ki, Azərbaycan əraziləri işğalda olduğu müddətdə Ermənistanla münasibətlər qurmayacaq. Və bununla da bu məsələyə 10 il bundan öncə daxil olub.

Növbəti cəfəng ittihamlar qrupu ordunun dağılmasına aiddir. Guya biz gəldik və 2 il ərzində ordunu dağıtdıq. Bizi ittiham edirlər ki, niyə hava bağlanmayıb? Hava "bağlanmışdı", xanımlar və cənablar, çünki 2017- ci ildə Ermənistan ordusu üçün 42 mln. dollar dəyərində cihazlar alınmışdı və onlar havanı qapalı saxlamalı idilər, lakin sonradan məlum oldu ki, onlar, sadəcə, işləmir", - o bildirib.

"İndi bizdən soruşurlar ki, siz nə üçün orduya onu-bunu almamısınız, başqa nəsə bir şey almamısınız? 2,5 il ərzində nə çatdıra bildik, aldıq. 2,5 il ərzində hərbi qulluqçuların maaşlarını artırmaq, əsgərlərin qidalanması, əsgər ayaqqabısı problemini həll etmək, olmayan patronları almaq, normal olmayan avtomatları yeniləmək, HHM vasitələri və təyyarələr almaq lazım idi.

2 ildə biz son 20 il ərzində alınması gərəkən, lakin alınmayan şeyləri  almalı idik. Yaxşı, biz 2 ildə 25 ildə  alınmayan şeyləri almadıq, bəs siz niyə bütün bunları əvvəlki 18-20 ildə almadınız? Niyə malikanələrin inşasını, Avropada adaların, mülklərin alınmasını, İsveçrə banklarında milyonların toplanmasını 20 ildə lazım olan və bizim 2,5 ildə almadığımız şeylərdən daha vacib hesab etdiniz?", - baş nazir deyib.

"Çünki düşündünüz ki, qapı bağlananda “Occupated" yazısı göründüyündə hər şey yaxşı olacaq? İndi də dövriyyəyə belə bir tezis buraxılıb ki, müharibənin üçüncü günündə mən fəlakətli nəticələrə malik qərar qəbul etmişəm. 15 gündür bu qərarı axtarırıq və tapmırıq, çünki o, sadəcə, yoxdur.  İndi yəqin ki, belə vaxtlarda istənilən yalanı söyləmək və yaymaq olar. İndi döyüşlərdə uğursuzluqlara görə birbaşa məsuliyyəti mənim üzərimə qoyurlar. Niyə? Baş nazir döyüşlərə rəhbərlik edib, yoxsa taqım və ya alay komandiri səviyyəsində qərar qəbul edir? Nazirlər Kabinetinin rəhbəri təkbaşına qərar qəbul edib? Baş nazir müharibə zamanı bir dəfə təkbaşına qərar qəbul etdi və bu qərarın sayəsində 7-ci müdafiə rayonu yerindədir, çünki bəzi adamlar panika içində onu  da təhvil vermək istəyirdilər.

Bu, tamamilə ümidsiz və ağılsız bir müharibə deyildi. Bəs niyə uğur əldə etmək mümkün olmadı? Bu uğursuzluqların sübutlarla hansı bağlılığı var, yeri gəlmişkən, bu, ön cəbhə əsgərlərindən gələn sübutlardir ki, müharibənin ilk günlərində ön cəbhədə hansısa adamlar şayiələr yayıblar ki, guya torpaqlar satılıb, onları Nikol satıb, müharibə isə sadəcə, mənasızdır. Ermənistanın bəzi siyasi dairələrinin aylar öncə daxili siyasi sürprizlər vəd etməsinin məğlubiyyətlə nə əlaqəsi var? Onlar müharibə və daxili siyasi sürprizlər barədə kimlərlə razılığa gəlmişdilər? Bu, açıq bəyanatlardır", - Paşinyan deyib.

"Bir məsələyə də toxunmaq istəyirəm ki, daha bir qrup itkin düşən var və indi mən bu barədə danışmaq istəməzdim. Bununla bağlı konkret işlər görülür, amma hələlik heç bir şey deyə bilmərəm.

Biz matəm və tədbirlərin günlərini hələ elan edə bilməmişik. Biz bunu tanınmamış cəsədlərin böyük hissəsinin tanınmasından sonra etməyi doğru sayırıq. Bu, anım, düşüncə dövrü olmalıdır və biz bunu birlikdə və bir-birimizlə keçirməliyik. Bu, keçmiş və gələcək üzərində, amma daha çox gələcəyə yönləndirilmiş düşüncə olmalıdır.

Daha bir ağrılı mövzuya toxunmaq istəyirəm. Bu günlərdə Ermənistan sərhədlərinin bəzi sahələrində proseslər gedir və əlbəttə ki, bu proseslər ağrılıdır, bəzi soydaşlarımız tərəfindən ağrı ilə qarşılanır. Bu, əlbəttə, aydındır, amma biz bilməliyik ki, bizim SQ Ermənistan Respublikasının bütün sərhəd xətti boyunca yerləşir. Belə olan halda Ermənistanın ayrılması haqda söhbət, Arsaxla bağlı vəziyyət ayrı-ayrı məsələdir.

Əlbəttə ki, bizim sərhəddimizdə baş verən bu proseslər adamların qavrayışında ciddi problemlər yaradır. Praktiki məsələlərin müxtəlif növləri var, lakin onlar həlledilməz sayılmır. Biz onların üzərində işləyirik, amma yenə təkrar edirəm, Silahlı Qüvvələrimiz Ermənistan Respublikasının sərhəd xətti boyunca yerləşir və sizdən xahiş edirəm ki, bu məsələ ilə bağlı panikaya düşməyəsiniz. Bizim gələcək hərəkətlərimiz ona yönəlməlidir ki, bu, sərhəd olsun, cəbhə xətti yox, biz bu yolla getməliyik", - o deyib.