İki cəbhədə dərin oyunlar

Vladimir Putin martın 18-də Sevastopolda  Kremlin Kırmla bağlı siyasətini  ən dərin nöqtələrini açıq şəkildə ortaya qoydu :“Rus xalqının və onun inanışının,həmçinin,Ukraynanın və daha sonra Belarusun təməlləri burada atılmıştır.Ona görə bu yer bizm üçün böyük ölçüdə müqəddəsdir.Vladimirin burada xaç suyuna girməsi və drujinasını  da  xaça  çəkməsindən   sonra bütün Rusiyanın xaç suyuna salınması başlamışdır.Onların(xalqların-M.Ə.)  hamısı rus adlandırılırdı.Hətta onların dili arasında heç bir fərq yox idi.Ancaq Xİİİ əsrdən sonra dildə ayrılıq meydana gəlməyə başladı”

Yəni, pərdə arxasında söhbət  “rusluğun”(slavyanlığın)  ilə “xristianlığın” yenidən eyni çətir altında konsolidə olaraq  yeni bir imperiyanın qurulmasından gedə bilər.Yeni bir Vizantiyamı? Başqa nə ola bilər ki?Elə isə Krımın Rusiyaya anneksiyasının altındakı səbəb  də budurmu? Bəli,slavyan-xristian ittifaqının lap əvvəlində olduğu kimi (Tavrida),Krım yeni  dövrdəki slavyan-xristian ittifaqının ideoloji mərkəzi kimi nəzərdə tutulur.

Əslində bu proses neçə ildən bəri-Kırımın anneksiyasından əvvəl başlayıb,Vladimir Putin bunu ilk  dəfə suyun üstünə çıxararaq elan etdi.Bu prosesdə Rus kilsəsiylə birlikdə xristian Türklər(qaqauzlar) müsəlman Türklər(tatarlar,özbəklər,azərbaycanlılar və b.) iştirak edirlər.Vizantiya imperiyasını yenidən qurmaq üçün  Türkiyədəki kilsə potenasialının hərəkətə gətirilməsi  istiqamətində   aparılan işlərdə rus mənşəlilərlə yanaşı,tatarlar,azərbaycanlılar və qaqauzlar da yaxından iştirak edirlər.Moskvanın çəkdiyi yeni Vizantiya imperatorluğu  xəritəsi Yunanıstandan başlayıb Gürcüstanı,Ukraynanı,Rusiya Federasiyasını,Belarusu,Bolqarıstanı,Rumıniyanı,Serbiyanı etnik və dini baxımdan,Ermənistanı isə geo-siyasi baxımdan içinə alan bölgəni əhatə edir.Rusiya prezidentinin martın 18-də Sevastopoldakı çıxışı işin start nöqtəsini təşkil edir.Ona görə Krımın həm Rusiya həm də onun əleyhdarları üçün bütün baxımlardan əhəmiyyətinin daha  da artacağını görəcəyik.Belə olan halda Türkiyənin “Kırımın Rusiyanın tərkibində olmasını qəbul etməyəcəyik”- mövqeyi öz gücünü nə dərəcədə qoruya biləcək? Bunu da görəcəyik.

Rusiya tərəfindən ən yaxın dönəmdə Türkiyə üçün problem yarada biləcək ikinci addım isə Suriyada yaşandı.5 martda Kremldə əldə edilən və 15 martda qüvvəyə minən atəşkəs sazişinin şərtlərinə baxmayaraq,Türkiyə ilə Rusiya əsgərlərinin İdlib bölgəsindəki əməkdaşlığını səmərəli şəkildə həyata keçirmək indiyə qədər mümkün olmadığı kimi,cihadçı qrupların bölgəni tərk etməməsi Moskvanın Ankaraya qarşı olan narazılığını daha da artırır.Virus epidemiyası təhlükəsini heçə sayaraq Suriyanın yüksək vəzifəli şəxsləriylə Dəməşqdə görüşüb son vəziyyəti müzakirə edən Rusiya müdafiə naziri Sergey Şoyqunun daha sonra Fərat çayının sağ sahilində  Türkiyənin terrorçu kimi qəbul etdiyi PYD/YPG  komandirləriylə görüşməsi Ankarada   sərt əks-səda oyandırmadı.Bunu nəyə bağlamalı? Şoyqunun bölgəyə getməsinə Ankara razılıq verdimi?Verdisə,əvəzinə nə aldı? Yoxsa Ankara  atəşkəs sazişinin qüvvəyə minməsindən 15 gün sonra Moskva ilə yenidən ciddi konfliktə girmək istəmir?İstəməməsinin səbəbi nə ola bilər? Gücü çatmır yoxsa Suriyanın Şimali-Qərbində başqa şeylər əldə etməyə çalışıdığına görə,Şoyqunun səfərinə şüurlu şəkildə göz yumdu? Yoxsa Suriya torpaqlarında Rusiyaya müqavimət   göstərməyə artıq gücü qalmadı və Rusiya bunu  bilir?Və daha bir sual: Sergey Şoyqunun  Fərat çayının sağ sahilinə gedərək PYD ilə görüşməsinə ABŞ icazə vermişdimi yoxsa icazə almağa da ehtiyac hiss edilməmişdi?

Bütün hallarda həm Vladimir Putinin 18 martda Krımda verdiyi açıqlamalar və həm ondan 1 həftə sonra müdafiə naziri Şoyqunun Suriyadakı görüşləri  xarici siyasət parametləri baxımından Ankaraya yaxşı şeylər vəd etmir.