NATO liderləri müdafiə xərclərinin 2%-lik dövrünün “tarix ola biləcəyini” proqnozlaşdırırlar

FOX NEWS: Dörd NATO lideri və bir Avropa İttifaqı rəsmisi bazar günü bildirib ki, Ukrayna müharibəsi və Qərb liderlərinin Tramp administrasiyasının gəlişinə hazırlaşdığı bir vaxtda Rusiya Avropada əsas təhlükəsizlik təhdidi olaraq qaldığı üçün müdafiə xərclərinə investisiyaları artırmağın vaxtı çatıb.

Yunanıstanın baş naziri Kiriakos Mitsotakis bildirib ki, ölkənin ÜDM-nin 2%-nin müdafiəyə xərcləndiyi dövr “yəqin ki, keçmişdə qalıb”, lakin o, Finlandiyanın Laplandiya şəhərində keçirilən Şimal-Cənub sammitində iştirak edən digər dörd liderlə birlikdə bunun hansı rəqəm olacağını deyə bilməyib.

"Biz bilirik ki, 2%-dən çox xərcləməliyik", Mitsotakis deyib. “Ancaq NATO-da hansı rəqəmi razılaşdıracağımız yeni prezidentlə danışan kimi tam aydın olacaq”.

Sammiti Finlandiyanın Baş naziri Petteri Orpo çağırıb, orada həmçinin İsveçin Baş naziri Ulf Kristersson, İtaliyanın Baş naziri Corciya Meloni və Avropa İttifaqının xarici siyasət rəhbəri Kaya Kallas iştirak edib.

Liderlərə “Financial Times”ın bu yaxınlarda dərc olunmuş hesabatında yeni seçilmiş prezident Donald Trampın NATO-nu müdafiə xərclərini 2%-dən 5%-ə yüksəltmək niyyətində olduğu barədə sual verilib, bu, ÜDM-nin 3%-dən bir qədər çoxunu xərcləyən ABŞ da daxil olmaqla bütün ölkələrdən müdafiə xərclərini kəskin şəkildə artırmağı tələb edəcək.

Trampın keçid komandası “Fox News Digital”in Trampın ABŞ da daxil olmaqla bütün NATO ölkələrini müdafiə xərclərini kəskin şəkildə artırmağa təhrik edəcəkmi sualına cavab verməyib.

Bunun əvəzinə Trampın keçid komandasının nümayəndəsi deyib: “Prezident Tramp hesab edir ki, Avropa ölkələri NATO-nun müdafiə xərcləri ilə bağlı öhdəliklərini yerinə yetirməli və bu münaqişənin yükündəki paylarını artırmalıdır, çünki ABŞ əhəmiyyətli dərəcədə daha çox xərcləyib, bu da vergi ödəyicilərimizə münasibətdə ədalətsizlikdir. O, sülhü bərpa etmək və Amerikanın dünya miqyasında gücünü bərpa etmək üçün nə lazımdırsa edəcək”.

NATO liderləri Şimal-Cənub sammitində Rusiyanın Avropa üçün “ən böyük təhlükə” olması ilə razılaşsalar da, Tramp administrasiyasının hakimiyyətə gəlməsi ilə bağlı “şayiələr” məsələsində ehtiyatlı olmağa çağırıblar.

"Mən ABŞ-ın yeni prezidentinin əsl iradəsinin nə olduğunu dəqiq başa düşmək üçün gözləyərdim", - “Bloomberg”in məlumatına görə, Meloni deyib. “NATO-ya gəldikdə, biz hamımız daha çox iş görməli olduğumuzu bilirik və başa düşürük. Görə biləcəyimiz şeylərin çoxu təklif edə bildiyimiz vasitələrdən asılıdır”.

Finlandiyanın baş naziri Petteri Orpo da oxşar fikir ifadə edib və bildirib: “Avropa öz təhlükəsizliyi üçün üzərinə daha çox məsuliyyət götürməlidir. Bu, o deməkdir ki, Avropa ölkələri həm Aİ-də, həm də NATO-da güclü lider olmalıdır”. “[Rusiya] hakimiyyətini konsolidasiya etməyə və Avropada nifaq salmağa çalışır. Geosiyasi vəziyyət də çox mürəkkəbdir, məsələn, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada”, – Orpo əlavə edib, -  deyə “Euro News” xəbər verir.

Kristersson deyib ki, müdafiə xərclərinin artırılması qismən Avropa ölkələrini alyansın müdafiəsinin “əsas sponsoru” olan ABŞ-dan daha az asılı etmək, həm də Vaşinqtona Avropa ölkələrinin müdafiəyə “ciddi” yanaşdığını göstərmək üçün vacibdir”.

“Avropa ölkələri ayrı-ayrılıqda, çoxumuz kollektiv şəkildə müdafiəmizi gücləndirməliyik. Gəlin bunu edək”, - deyə o bildirib.

Tramp ilk administrasiyası zamanı NATO liderlərinə 2% müdafiə xərcləri öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün təzyiq göstərdi, bəziləri bunu etdi və NATO razılaşmasına əməl edəcək müttəfiqlərin sayını 2016-cı ildəki beşdən 2020-ci ildə doqquza çatdırdı.

Lakin Tramp 2021-ci ildə vəzifəsini tərk etdikdən sonra bu rəqəm altıya düşdü.

Bununla belə, 2022-ci ildə NATO liderləri Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra yenidən müdafiə büdcələrini nəzərdən keçirməyə başladılar və 2024-cü ilə NATO müttəfiqlərinin böyük hissəsi xərclə bağlı razılaşmalarını yerinə yetirdilər: 32 ölkədən 23-ü müdafiəyə ÜDM-nin ən azı 2%-ni sərf edir.

Təkcə Polşa ÜDM-in 4%-dən çoxunu müdafiəyə xərcləyir, Estoniya, ABŞ, Latviya və Yunanıstan da daxil olmaqla dörd ölkə 3%-dən çoxunu xərcləyir.

Xorvatiya, Portuqaliya, İtaliya, Kanada, Belçika, Lüksemburq, Sloveniya və İspaniya hələ də müdafiə xərclərinə dair öhdəliklərini yerinə yetirməyiblər.