"Əmək pensiyaları haqqında"qanuna dəyişikliklər təqaüdçüləri yoxsullaşmadan qoruyacaqlarmı?

Bakı/04.10.22/Turan: Azərbaycan Prezidentinin 2022-ci il 8 fevral tarixli Sərəncamı ilə qulluq stajına görə, əlavə alan əmək pensiyaçılarının (dövlət qulluqçuları, hərbi və xüsusi rütbəli şəxslər və s.) pensiyalarının indeksləşdirilməklə artırılması mexanizminə dair təkliflər Milli Məclisdə müzakirəyə çıxarılacaq.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin  hazırladığı «Əmək pensiyaları haqqında» Qanununa dəyişiklik layihəsinə əsasən 2023-cü ilin yanvarın 1-dən bütün növ pensiyaların indeksləşdirilərək artırılması mexanizmi tətbiq ediləcək. Yəni vahid indeksləşdirmə aparılacaq.

Dövlət qurumları bununla pensiyalarda artım baş verəcəyini deyirlər. Bəzi ekspertlərin fikrincə isə, indeksləşdirmədən sonra da pensiyaların məbləği hazırkı qiymət artımına uyğun olmayacaq.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən "Turan"a bildirilib ki, qanuna dəyişiklik pensiyaçıların rifahına növbəti dəstək tədbiridir. «Xüsusi şərtlərlə pensiya alan şəxslərin aylıq pensiyalarına ödənilən 10 faiz, həmçinin digər pensiyaçılara il ərzində ödənilən 200 manat maddi yardım onların pensiyalarının tərkibinə daxil edildikdən sonra yekun pensiya məbləğləri orta aylıq əməkhaqqının illik artım tempinə uyğun olaraq indeksləşdiriləcək. Məsələn, 400 manat pensiya və il ərzində 200 manat maddi yardım alan pensiyaçının pensiya məbləği yeni ildən 416,7 manat (400+200/12) qəbul edilərək, üzərinə indeksasiya faizi qədər artım hesablanacaq».

Qurumdan qeyd olunub ki, həmçinin xüsusi şərtlərlə pensiya alan hərbi qulluqçunun il ərzində aldığı, misal üçün, 700 manat pensiya 10 faizlik maddi yardım toplanaraq, 770 manat edəcək, üzərinə indeksasiya faizi qədər artım hesablanacaq.

Nazirlikdən vurğulanıb ki, vahid indeksasiya mexanizminin tətbiqi xüsusi şərtlərlə pensiyaya çıxan şəxslərin pensiyalarında davamlı artımı şərtləndirəcək. «Son 10 ildə bu kateqoriyadan olan şəxslərin böyük əksəriyyətinin pensiyası maksimum 70 faiz artıb. Ümumi əsaslarla pensiyaya çıxan şəxslərin pensiyaları isə bu müddət ərzində indeksasiya nəticəsində 98 faiz artıb».

Bildirilib ki, pensiyaların indeksləşdirilərək artırılması elektron qaydada həyata keçirilir. «Xüsusi şərtlərlə pensiyaların da bu metodla artırılması, həm də aidiyyəti qurumların bu sahədə inzibatçılığının yüngülləşdirilməsinə, əməkhaqqı artımı ilə bağlı hər hansı məlumat təqdim etmə öhdəliyinin aradan qalxmasına imkan yaradacaq».

Nazirlikdən əlavə olunub ki, layihə qəbul ediləndən sonra qulluq əlavəsi alan şəxslərin pensiyası hazırkı mexanizmlə müqayisədə daha çox artacaq. «Həmçinin indeksasiya bütün pensiya məbləğlərinə - həm qulluq əlavəsinə, həm də sığorta hissəsinə şamil ediləcək, pensiyaların məbləği əvvəl hər 3-5 il indeksləşdirilirdisə, indi hər il vahid qaydada - indeksləşdirilərək artırılacaq, dövlət qulluqçusu, hərbi qulluqçu və digər bu kateqoriyadan olan şəxslərə pensiya təyin edildikdən sonra 6 il işlədikdə və ya işdən çıxdıqda, topladıqları kapitala əsasən pensiyalarının ümumi məbləği yenidən hesablanaraq artırılacaq».

Qeyd olunub ki, bundan əlavə pensiyaçılar və onların xidmət keçdiyi qurumların əməkhaqqının artımı ilə bağlı məlumat təqdim etmək öhdəliyi aradan qalxacaq və bütün pensiyaların indeksləşdirilməsinin tamamilə elektron qaydada aparılması təmin olunacaq.

Nazirlikdən bildirilib ki, bu layihə xüsusi şərtlərlə pensiyaya çıxma şərtlərinə və təyinatına şamil edilmir.

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Rüfət Quliyev "Turan"a bildirib ki, pensiyaların məbləğinin artırılması və verilməsinin şəraitin yaxşılaşdırılması gedir. «Bundan əlavə pensiyaların verilməsinin unifikasiyası gedir. Bizdə elə kateqoriyalar adamlar var ki, pensiyaya çıxmadan əvvəl əsas əmək haqqından əlavə müxtəlif müavinətləri alırdı. Bu, əsasən hərbçilərə, polis əməkdaşlarına, dövlət qulluqçularına aiddir. İndi bütün bu müavinətlər əmək haqlarının tərkibinə əlavə olunacaq və pensiyalar bu ümumi rəqəmlərə əsasən hesablanacaq».

Komitə üzvü qeyd edib ki, əmək haqların artması da nəzərə alınacaq. «Bununla pensiyaların indeksasiyasını aparmağa daha asan olacaq».

İqtisadçı Rəşad Həsənov isə "AzadlıqRadiosu"na bildirib ki, bu gün mövcud şərtlər daxilində ümumi əmək pensiyaları indeksləşdirilir. «Xüsusi şərtlərlə pensiyaya çıxanlarda pensiya artımı ilə həmin sektorda orta aylıq əmək haqqının artımı arasında əlaqə var. Yəni, bu gün qüvvədə olan qanunvericiliklə həmin kateqoriyaya aid şəxslər pensiyaya çıxıblarsa və işləmirlərsə həmin o çalışdıqları sahədə 2-3 il sonra əmək haqqı artırsa, bu artımlar nəzərə alınmaqla pensiya məbləği təkrar hesablanır. Digərlərin pensiyası isə ildə bir dəfə orta aylıq əmək haqqının artması tempinə uyğun olaraq indeksləşdirilir».

Ekspertin sözlərinə görə, dəyişiklikdən sonra xüsusi şərtlərlə pensiyaya çıxan şəxslərin pensiyası ümumi şərtlərlə pensiya alan şəxslərin pensiyası kimi ildə bir dəfə indeksləşdiriləcək. «Əvəzində isə həmin sektorda əmək haqqının artmasından qaynaqlanan hesablanma dayandırılır».

O, qeyd edib ki, dünya təcrübəsində daha çox indeksləşdirmə mexanizmindən istifadə olunur. «İndeksləşdirmənin fəlsəfəsi özü də pensiyaçıların yoxsullaşma riskinin qarşısını alınmasıdır və buna görə də bu indeksləşdirmə adətən inflyasiya səviyyəsi ilə əlaqələndirir. Amma bizdə belə deyil. 2017-ci ildə qanuna dəyişikliklər ediləndən sonra bu inflyasiyaya görə deyil, orta aylıq əmək haqqının artım tempinə uyğun olaraq aparılır».

İqtisadçının sözlərinə görə, 2022-ci ildə inflyasiyanın artım tempini əks etdirən rəsmi rəqəmlərinə baxsaq bu rəqəmlər orta aylıq əmək haqqının artım tempindən aşağıdır. «Bu da o deməkdir ki, pensiyalar inflyasiyadan 1-2 faiz çox arta bilər. Rəsmi rəqəmlərə görə, inflyasiya 13 faizdir, orta əmək haqqı isə rəsmi olaraq 14,1 faiz artdı. Amma reallıqda inflyasiyanın 30 faizdən artıq olduğunu güman edirik. Bu aspektdən məsələyə baxanda indeksləşdirmə pensiyaçıları yoxsullaşmadan qorumayacaq».--0--