Əyri statistika güzgüsündə

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi naziri Səlim Müslümov sevindirici xəbər verib: Azərbaycanın əmək bazarında vəziyyət sabitləşib, bağlanan əmək müqavilələrinin sayı artıb. Eyni zamanda, işə düzəlməyə yardım üçün müraciətlərin sayının azalması müşahidə olunur.

Nazirin sözlərinə görə, bu ilin ilk beş ayı ərzində məşğulluq orqanlarına iş axtarışı üçün 69250 nəfər müraciət edib. Ötən ilin analoji dövründə bu göstərici 141651 nəfər təşkil edib. Beləliklə, iş axtarışı üçün müraciət edənlərin sayı 2,2 dəfə azalıb. Hesabat dövrü ərzində 30 mindən çox işsiz işə düzəlib.

Cənab Müslümovun sözlərinə inansaq, ölkədə iqtisadi böhrana, sənayenin tənəzzülünə, ticarət dövriyyəsinin azalmasına və digər problemlərə son qoyulub. Bütün müəssisələr adi rejimdə işləyir, əmək haqları və təqaüdlər vaxtı-vaxtında ödənilir, supermarketlərdə bolluqdur və xalq buna sevinir.

Amma iqtisadiyyatda işlərin real vəziyyətini əks etdirən fərqli bir statistika da var. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2017-ci ilin 5 ayı ərzində sənaye istehsalı 15710,5 mln. manat təşkil edib, bir ildə 5,5% azalıb. Ticarət dövriyyəsinin həcmi azalır. Adambaşına düşən ÜDM hazırda 2075,5 manat təşkil edir ki, bu da ötən ilki göstəricidən aşağıdır.

Qeyd edilən rəqəmlər istehsalatda, ticarətdə, biznesdə və maliyyə sahəsində mənfi təmayüllərin davam etdiyini göstərir.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli qeyd edib ki, 30 mindən çox insanın işlə təmin edilməsi, - həm də bunun daimi və ya müvəqqəti iş olduğu məlum deyil, - heç də əmək bazarında gərginliyin azalması demək deyil. Vakansiyalar kiçik binaların tikintisi və ya regionlarda İlham Əliyevin ölkə üzrə hər səfərində büdcədən əliaçıqlıqla vəsait ayırdığı yolların, digər obyektlərin əsaslı təmiri ilə əlaqədar yarana bilər. Amma bunlar qısamüddətli layihələrdir.

"Bizdə nədənsə ləğv edilən vakansiyalar, bağlanan müəssisələr, mağazalar, ali və orta məktəblərdə ixtisarlar haqqında məlumatlar yayılmır. Buna görə əmək bazarında vəziyyətin nə dərəcədə dəyişdiyini başa düşmək kifayət qədər çətindir.

Rəsmi məlumatlara görə, Azərbaycanda iqtisadiyyatda muzdlu işçilərin sayı 1510,4 min nəfər təşkil edir, bunun 883 mini dövlət, 627,4 min nəfəri isə özəl sektorda işləyir. Əhalinin iqtisadi cəhətdən fəal hissəsinin sayı isə 4,9 mln. nəfəri keçir. Bu göstəricilərin müqayisəsi artıq məşğulluq sahəsində vəziyyətin ciddiliyini göstərir", deyə ekspert qeyd edib.

Bundan başqa, Cəfərli bildirib ki, hakimiyyət torpaq sahəsi olan, amma işi və gəlir mənbəyi olmayan ölkə kəndlilərini də işsiz hesab etmir. Belələrinin sayı 700 min nəfərə yaxındır. Onlara işsiz statusu da verilmir. Bundan başqa, yerli hakimiyyət bəzən onların boş torpaqlarını əlindən alır və onlarda ferma tikir, torpaq sahiblərinin real sahiblərinə isə orada işləməyə belə imkan vermirlər.

Bu səbəbdən, muzdlu işçilərlə işsizlərin sayı arasında ciddi fərqlər var. Azərbaycanda işsizliyin səviyyəsi hamı tərəfindən qəbul edilmiş qaydalara əsasən hesablansaydı, ölkəmizdə işsizliyin real səviyyəsi dövlətin təqdim etdiyi rəqəmlərdən dəfələrlə çox olardı. Bu, bu bazarda vəziyyəti düzgün qiymətləndirməyə, problemin həlli üçün səmərəli tədbirlər görməyə kömək edərdi. Bağlanan müəssisələr və vakansiyalar haqqında faktların gizlədilməsinin səbəbi aydındır: cəmiyyətdə gərginlik və narazılıq dərəcəsini artırmamaq, əmək bazarındakı vəziyyəti yüngülləşdirmək, hökumətin və hakimiyyətin tənqidinə yol verməmək.

Amma daha bir mühüm məqam var: dövlət qurumlarına etibarsızlıq. İnsanların əksər hissəsi heç də kömək üçün məşğulluq xidmətlərinə müraciət etmir. "Transparency Azerbaijan" QHT-nin apardığı araşdırmaların nəticələri bunu sübut edir. Araşdırmalara görə, namizədlərin cəmi 17,3%-i iş axtarışında məşğulluq mərkəzlərinə müraciət edir. Qalanları bunu özləri və ya dost-tanışlarının dəstəyi ilə edir.

Transparency Azerbaijan-ın hüquqşünası Aytən Əlizamanlının fikrincə, işsizliyin miqyasını qiymətləndirmək üçün məşğulluq mərkəzlərində elektron işsizlərin qeydiyyatı sistemi yaradılmalı, vakansiyalar üzrə vətəndaşlar üçün əlçatan olan vahid elektron qeydiyyat sisteminin yaradılması prosesi sürətləndirilməlidir. İş axtaranların və işə götürənlərin profilləri olmalıdır, bu, strukturların işini xeyli sürətləndirərdi. Bundan başqa, köməyə ehtiyacı olan işsizlərin sayını müəyən etmək üçün dövlət qurumları arasında informasiya mübadiləsi təmin edilməli, onlar üçün peşə seçimi kursları təşkil edilməli, sərbəst məslək layihələrinə cəlb edilməlidirlər.