İqtisadçılar Azərbaycanda dollar bolluğunun təsirləri haqqında fikirlərini bildirirlər

2024-cü ilin noyabr ayında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Fondu (ARDNF) 574,6 milyon dollar sataraq ilin ilk 11 ayı ərzində ümumi dollar satışlarını 6,5 milyard dollara çatdırıb. ARDNF-nin məlumatına görə, bu, 2023-cü ilin noyabr ayı ilə müqayisədə (339,9 milyon dollar) 40,8% artım deməkdir.

ARDNF-nin dövlət büdcəsinə qarşı öhdəliklərinə əsasən, fond 2024-cü ildə büdcəyə 12,8 milyard manat köçürməlidir ki, bu da təxminən 7,5 milyard dollara bərabərdir. Artıq 6,5 milyard dollar satış həyata keçirilib, fondun öhdəliyini tam yerinə yetirməsi üçün cəmi 1 milyard dollar qalır.

 “İqtisadi Təşəbbüslərə Dəstək” qeyri-hökumət təşkilatının departament rəhbəri Samir Əliyev Azərbaycanın maliyyə bazarında dolların potensial artıqlığı ilə bağlı narahatlığını ifadə edib. O, Facebook-da yazaraq bildirib ki, əgər ARDNF büdcə qarşısında bütün öhdəliklərini tam yerinə yetirsə, dolların axını makroiqtisadi sabitliyi poza bilər.

Əliyevin fikrincə, bu halda Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) bazarı sabitləşdirmək üçün müdaxilə edə bilər. Bu müdaxilə, son iki ayda azalmış valyuta ehtiyatlarını artırmaq məqsədilə artıq dollarların satın alınmasını əhatə edə bilər. Alternativ olaraq, hökumət ARDNF-nin büdcəyə köçürməli olduğu vəsaitləri azaldaraq valyuta bazarına təzyiqi azalda bilər.

Eyni təşkilatın iqtisadçısı Dünya Sakit isə fərqli bir perspektiv təklif edir. O, hesab edir ki, kommersiya bankları ARDNF-nin satışa çıxardığı qalan 1 milyard dolları mənimsəyə bilər. Dekabr ayı adətən büdcə xərclərinin artdığı və xarici valyutaya tələbatın pik həddə çatdığı bir dövrdür, buna görə də yerli bankların mövcud dollarları satın alması mümkündür.

Əgər Sakitin təsvir etdiyi ssenari həyata keçərsə, AMB-nin valyuta bazarına müdaxiləsinə ehtiyac olmayacaq, bu da onun valyuta ehtiyatlarını qorumağa imkan verəcək və bazarın tələb-təklif dinamikasını orqanik şəkildə tarazlaşdıracaq.

İqtisadçılar bu dollar axınının Azərbaycanın maliyyə bazarına necə təsir göstərəcəyini diqqətlə izləyirlər. Bir tərəfdən, xarici valyuta likvidliyinin artıqlığı manatın güclənməsinə, inflyasiyanın sabitləşməsinə və istehlakçıların alıcılıq qabiliyyətinin yüksəlməsinə kömək edə bilər. Digər tərəfdən, dollar axınının nəzarətsiz qalması ixracatçılar üçün çətinliklər yarada və makroiqtisadi idarəetməni mürəkkəbləşdirə bilər.

İlin başa çatmasına bir neçə həftə qalmış, ARDNF-nin, Mərkəzi Bankın və kommersiya banklarının qəbul edəcəyi qərarlar, böyük ehtimalla, Azərbaycanın maliyyə ekosisteminə 2025-ci ilə keçid zamanı uzunmüddətli təsir göstərəcək.