Korrupsiyalaşmış dondurma

Avqust, istilər... Dondurma mövsümünün qızğın çağıdır, amma Bakıda aparıcı dondurma istehsalçıları məhsul buraxılışını dayandırıb. 

Azərbaycanda başqa ölkələrdən fərqli olaraq, dondurma bütün il boyu yox, yayda yeyilir. Bu il iki hadisə ilə dondurma bazarı üçün əlamətdar olub. Birincisi, Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin tələbi ilə Bakıda laboratoriya yaradılıb və onun xidmətindən orta və kiçik sexlər istifadə edir. Bu, məhsulun keyfiyyətini artırmağa və çıxdaş məhsul buraxılışını azaltmağa kömək edir. İkincisi, bazara iki yeni oyunçu daxil olub – “A-Class” və “Milla”. 

  Azərbaycanın dondurma bazarında «oyun qaydalarını» əsasən “SABA”, “Camal ltd.”, “AER”, “PalFood” şirkətləri diktə edir.  Südçülər ictimai təşkilatı da var və mövsüm öncəsi məhsulun qiymətini uzlaşdırır. Şirkətlərin birinin təmsilçisinin sözlərinə görə, bu, bir növ cəza sövdələşməsidir və aşağı keyfiyyətli məhsul buraxan kiçik sexlərin ucuz qiymətindən iri istehsalçıları qorumağa yönəldilib. 

Bu gün yüzdən çox dondurma çeşidi var. 70 q məhsul orta hesabla 0,20-2 manata təklif edilir. 

   Son 5 ildə dondurma istehsalçıları pərakəndə satış şəbəkəsini genişləndirə biliblər: ekspertlərin fikrincə, bu gün dondurma satışı üzrə mobil soyuducu sayı 30 minə yaxındır. Dondurma istehsalçıları pul və satış ifadəsində satış həcmini açıqlamırlar. Sadəcə, qeyd edirlər ki, rentabellilik yüksək deyil. Həmçinin bildirirlər ki, bu il satış ötən ilki qədər olub. İstehsalçılar ötən ili də uğursuz hesab edirlər. 

Amma statistika dondurma istehsalının az rentabelli olması barədə deyilənləri rədd edir. Statistikaya əsasən, adambaşına dondurma istehlakı ABŞ-da 30 kq, Avropada 10-12 kq, Rusiyada 5 kq, Belarusda 3-4 kq-dır. Dövlət statistikasına inansaq, bir Azərbaycan sakini ildə 200 q dondurma yeyir. Statistika bildirir ki, 2011-ci ildə idxal həcmi 1198 ton, yerli istehsal 753 ton olub. Ümumi dondurma həcmi 1951 tona yaxındır. Nəzərə alaq ki, 9 mln əhalisi olan Azərbaycanda adambaşına ildə Ermənsitandakı (3 mln nəfər) qədər -  1 kq dondurma istehlak edilsə, ümumi həcm 9 min ton olmalıdır. Demək, gizli bazar leqal bazardan 4,6 dəfə çoxdur. Bu gün 70 qr dondurmanın qiymətinin orta hesabla 0,6 manat olduğunu nəzərə alsaq, demək, bazarın dövriyyəsi 54 mln manatdan az deyil və bunun 40 mln manatı xəlvəti bazarın payına düşür. 

Bazar iştirakçılarından biri bazarın həcminin 9 min ton olması fikri ilə razılaşmayaraq, 3 min ton rəqəmini bildirdi. 

   Bu il dondurma istehsalçıları Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidməti ilə yola gedib. Ötən il İİN dondurma istehsalçılarının hamısında yoxlama aparıb dövlət standartlarına uyğun olmamaqdan tutmuş bağırsaq çöplərinə qədər müxtəlif nöqsanlar tapmışdı. 

   Qeyd etmək lazımdır ki, dondurma istehsalı kriminallaşıb və korrupsiyaya uğrayıb. Dondurma istehsalının bir hissəsi statistikadan gizlədilir. Amma tutarlı “hörmət” müqabilində malın gizlədilməsini sezməyən «sayıq” vergi işçilərindən yox.--08A—