Vətəndaşları Azərsu-nun borclarını ödəməyə məcbur etmək istəyirlər?

Bakı/10.04.22/Turan: İçməli suyun qiymətinin dəfələrlə artmasına və sayğacların daimi quraşdırılmasına/dəyişdililməsinə baxmayaraq, “Azərsu” dövlət şirkəti gəlirsiz olaraq qalır. 2020-ci ili bu qurum dövlətə 7,3 milyard manat borcu ilə başa vurub. 2021-ci ilin maliyyə hesabatı hələ də azersu.az saytında təqdim edilməyib.

Bu şirkətin rəhbərliyi öz işinin səmərəliliyini artırmaq, korrupsiyaya son qoymaq əvəzinə, əhalidən daha çox pul qoparmağın yollarını axtarır. Bunun üçün “Azərsu” nəzarətçiləri abonentlərə istifadə olunmayan suya görə şişirdilmiş, saxta hesablar verirlər (Turan dəfələrlə konkret faktlar dərc edib). Şirkət daha da irəli gedib və bu il martın 17-də Nazirlər Kabineti “Azərbaycan Respublikasında sudan ödənişli istifadə Qaydaları” adlı sənəd qəbul edib və bu sənəddə Azərbaycan vətəndaşları istehsalatda “Azərsu”nun çıxarılma və çatdırılmasında iştirak etmədiyi su üçün pul ödəməli olacaqlar.
 

Ekologiya və təbii sərvətlər nazirinin müşaviri Rasim Səttarzadənin mətbuata verdiyi məlumata görə, Nazirlər Kabinetinin sərəncamında təbii su ehtiyatları ödənişli hesab edilir. Su ilə zəngin ölkələrdə insanların təbii su mənbələrindən istifadəsi pulludur, deyə o vurğulayır.

Qeyd edək ki, Abşeron kəndlərində hələ də qədim quyular mövcuddur ki, sakinlər bitkiləri suvarmaq üçün onlardan su götürür, bəzi quyularda hətta içməli su da olur. Sahiblər quyuların pulunu ödəmirlər. Azərbaycanın dağ kəndlərinin sakinləri həyətlərinə axan bulaq suyunu qədim, bəzən qorunub saxlanmış keramika borularla (İlisu, Sarıbaş, Qax rayonunun kəndlərində və s.) alırlar. Bu qəsəbələrdə “Azərsu” İB yoxdur, su sayğacları yoxdur.

R.Səttarzadənin bəyanatının mətnində deyilir ki, qaydalara əsasən texniki qurğular və avadanlıqlar tətbiq etməklə, su və su təsərrüfatı obyektlərindən, o cümlədən yerüstü və yeraltı təbii su mənbələrindən, su anbarlarından bilavasitə su götürən hüquqi və ya fiziki şəxslər tərəfindən suyun həcminə görə ödənişlər həyata keçiriləcək”.

Tariflər illik istehlak monitorinqi məlumatlarına uyğun olaraq müəyyən ediləcək. Bu zaman ödəniş suyun keyfiyyətindən, təyinat yerindən, su təsərrüfatının texniki səviyyəsindən, daşınma üsulundan və digər meyarlardan asılı olaraq hesablanacaq.

R.Səttarzadə göstərir ki, su əhaliyə (yalnız fiziki şəxslərə) açıq, ictimai istifadə mənbələrində - dənizdə, göllərdə, çaylarda pulsuz qalacaq. Yəni, texniki vasitələrdən istifadə etmədən suyun götürülməsi şərti ilə dənizdə və çaylarda çimmək, mal-qara, balıq tutmaq, qayıqla səyahət etmək üçün pul ödəməli olmayacaqsınız.

Onun sözlərinə görə, sudan istifadə haqqı onun keyfiyyətindən, təyinatından, su təsərrüfatı obyektlərinin texniki səviyyəsindən, suyun götürülmə, nəqledilmə üsullarından və digər amillərdən asılı olaraq differensiallaşdırılacaq: "Qeyd edək ki, istifadəsi hamı üçün mümkün və açıq olan su obyektlərindən fiziki şəxslərin öz ehtiyaclarını təmin etmək məqsədilə (çimərlik, qayıqla gəzinti, idman, həvəskar balıq ovu, mal-qaranın suvarılması, texniki qurğulardan istifadə etmədən su götürmə və s.) istifadəsi ödənişsiz olacaq”.

Üç ay müddətində sudan istifadəyə görə ödəniş mexanizmi ilə bağlı təkliflər nazirlikdə toplanaraq Nazirlər Kabinetinə təqdim olunacaq. Ödənişin məbləği isə Tarif Şurasında müəyyən olunacaq”, - deyə R.Səttarzadə əlavə edib.

Əgər dövlət sənədində Tarif Şurasının adı çəkilirsə, o zaman azərbaycanlılar öz təcrübəsindən bilirlər ki, qiymətlər artacaq. Bu barədə heç bir şübhə yoxdur. Ancaq suallar yaranır: “Azərsu”nun səlahiyyəti bu qurumun hasilat və çatdırılmasına bir qəpik də xərc çəkmədiyi, sudan istifadə edən kənd və qəsəbələrin sakinlərinə şamil ediləcəkmi? Ekologiya Nazirliyi bu suala cavab verə bilməz, çünki nazirliyin mətbuat xidmətindən Turan-ın müraciətinə verilən cavaba görə, Rasim Səttarzadə aprelin 7-də məzuniyyətə çıxıb və xaricə gedib. O, Turan-dan gələn zəngə cavab verməyib. Mətbuat xidməti onu da əlavə edib ki, nazirin müşaviri rəsmi açıqlamada deyə biləcəyi hər şeyi deyib.

Ekologiya Nazirliyinin bəyanatında sudan istifadə ilə bağlı beynəlxalq təcrübəyə istinad olunduğundan, gəlin Azərbaycana oxşar qonşu ölkənin - Rusiya Federasiyasının təcrübəsinə keçək.

  2022-ci il yanvarın 1-dən bu ölkədə artezian quyularından və suyun çıxarılması üçün quyulardan istifadəyə yalnız lisenziya ilə icazə veriləcək. Bu qayda ərazidə göstərilən tarixdən əvvəl quyu və quyu qazmış şəxslərə şamil edilmir.

Yanvarın 1-dən sonra tələblər tətbiq olunur: quyu birbaşa şəxsi (və ya icarəyə götürülmüş) sahədə yerləşməlidir. Onun dərinliyi yalnız birinci sulu horizonta çata bilər, bu da mərkəzləşdirilmiş su təchizatı mənbəyi olmamalıdır. (Mərkəzləşdirilmiş su təchizatı üçün bütün su ehtiyatlarının dövlət balansında olduğunu izah etməyə dəyər.) Bir quyu gündə 100 kubmetrdən az su istehsal edə bilər. Suyun çıxarılması sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqəli olmamalıdır. Gündə 500 kubmetrə qədər su çıxarılan bir neçə təsərrüfata xidmət edən quyusu olan torpaq sahibləri dövlət şirkətinə pul ödəməlidirlər.

Qeyd edək ki, Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, artezian quyularının qazılmasına yalnız əlçatan məsafədə yerüstü su mənbələri olmadıqda və qanunla müəyyən edilmiş dərinlikdə icazə verilir.

Rusiyada müzakirə olunan qanunun qəbulundan əvvəl bu mənbələri qazmış quyuların və artezian quyularının sahibləri öz su mənbələri üçün arayış toplamamalıdırlar. Lakin yanvarın 1-dən sonra ərazisində yeraltı mənbə qazmaq niyyətində olanlar üçün tələblər qüvvəyə minir: yerin təkinin geoloji tədqiqi, faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət ekspertizası aparılmalı, quyu layihələri üçün razılıq və təsdiq alınmalıdır ki, quyu qazan şirkətin bu sahədə ixtisaslı mütəxəssisləri var. Həmçinin şirkət bunu düzgün yerinə yetirmək üçün maliyyə və texniki imkanlara malikdir.

Yanvarın 1-dən sonra quyuların sahiblərindən ödənişli sənədlərin tam paketini tələb edirlər.

Rusiya Federasiyasında lisenziyasız "qrunt sularının çıxarılması" üçün onlar 3 - 5 min rubl, istehlakçının vəziyyətindən asılı olaraq 1 milyon rubla qədər məbləğdə cərimə edilir.

Oxucular fikir veriblərsə, Rusiyada analoji qaydalar qüvvəyə mindikdən sonra Azərbaycanda sudan istifadə ilə bağlı yeni qaydaların üç aylıq müzakirəsinə başlanılıb. Şübhə yoxdur ki, Azərbaycanın Ekologiya Nazirliyi Rusiya sənədininin surətini çıxaracaq, oradakı rublu manatla əvəz edəcək. Çox güman ki, Rusiya Federasiyasında olduğu kimi, köhnə, öz torpaqlarında, su mənbələrinin sahiblərini yeni qaydalara uyğun olaraq qeydiyyata alınmağa məcbur edilməyəcəklər.

R.Səttarzadənin xarici təcrübə ilə bağlı açıqlamasının mətninə və Rusiya Federasiyasında qəbul edilmiş sənədə baxsaq, Azərbaycanda quyu sahibləri suyu pulsuz, ancaq köhnə üsulla – kəndirlə bağlı vedrə ilə götürə bilərlər. Quyulardan
su elektrik nasosu ilə çəkilirsə, sahiblər öz quyularından su üçün ödəniş tələb edən texniki cihazların istifadəsi qaydalarına tabedirlər.

R.Səttarzadə məzuniyyətdədir, qayıdanda deyə bilər ki, yeni qaydalar yaxın vaxtlarda məlum olmayacaq, çünki üç ay ərzində təklifləri toplamaq, sonra onları ümumiləşdirmək, təhlil edib dövlət idarələrində müzakirə etmək lazımdır. Amma acınacaqlı Azərbaycan təcrübəsi onu deməyə əsas verir ki, istənilən halda fermerlər əkin sahələrini suvarmaq üçün əvvəlkindən daha çox pul ödəməli olacaqlar və bu, şübhəsiz ki, mağazalarda məhsulların bahalaşmasına səbəb olacaq.--0---