Əliyevlə görüşdən sonra Zelenski Azərbaycan qazının Avropaya tranziti üçün Ukrayna infrastrukturundan istifadəni təklif etdi

Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Azərbaycanın təbii qazını Avropaya tranzit etmək üçün Ukraynanın qaz infrastrukturundan istifadəni təklif edib. Bu, regional enerji axınlarında potensial geosiyasi dəyişikliyə işarədir, çünki Kiyev 2024-cü ildən sonra əsas enerji tranzit mərkəzi rolunu gücləndirməyi hədəfləyir.

Moldova Prezidenti Maya Sandu ilə görüş zamanı Zelenski siyasi razılaşmaların və müqavilələrin yekunlaşdırılmasının vacibliyini vurğulayıb və Davosda keçirilən Dünya İqtisadi Forumunda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə müzakirələrə istinad edib. "Biz infrastrukturumuzu Azərbaycan qazının tranziti üçün istifadə edə bilərik," – Zelenski bildirib və Azərbaycanın illik qaz hasilatının 40 milyard kubmetr olduğunu, bunun təxminən 25 milyard kubmetrinin ixrac üçün mövcud olduğunu qeyd edib.

Zelenski Ukraynanın Rusiya qaz tranzitindən asılılığına son qoymaq öhdəliyini bir daha təsdiqləyərək deyib: "Biz rusların bundan qazanc əldə etməsinə imkan verməyəcəyik." Bunun əvəzinə, Ukrayna enerji ehtiyaclarını qarşılamaq üçün Azərbaycan və Avropa ilə əlaqələri gücləndirməyə çalışır.

Bu təklif Kiyevin enerji tranziti yanaşmasında strateji dönüşü əks etdirir, o cümlədən Azərbaycan qazının Rusiya ilə mübadilə vasitəsilə daşınmasını. 2024-cü ilin dekabrında hazırlanmış plana əsasən, Rusiya Ukraynaya "Azərbaycan qazı" adı altında qaz tədarük edəcək, Azərbaycan isə eyni infrastrukturdan istifadə edərək Rusiyadan "Rusiya qazı" adı altında qaz alacaq.

"Əslində, qaz axınları dəyişməz qalacaq: Aİ ticarətçiləri Azərbaycandan qaz alacaq, Azərbaycan isə Rusiyadan qaz alacaq," – Avropa Bruegel tədqiqat mərkəzinin oktyabr hesabatında qeyd olunub.

Bundan əvvəl Zelenski Kremlin qaz gəlirləri ilə təcavüzünü maliyyələşdirmək ideyasını rədd etmişdi. "Biz Rusiyadan qaz alan və sonra tranzit edən bir oyunda iştirak etmək istəmirik. Bu, müharibənin maliyyələşdirilməsini davam etdirir," – Zelenski Financial Times-a bildirib.

Azərbaycan qazının tranziti üçün üç ssenari

Birbaşa tranzit: Rusiya və Ukrayna vasitəsilə
Bu marşrut münaqişə zonaları vasitəsilə keçmə riskləri, Moskvanın yüksək tranzit haqları və ya kompensasiya tələbləri də daxil olmaqla geosiyasi və logistik çətinliklərlə üzləşir.

Rusiya və Azərbaycan arasında mübadilə razılaşmaları
Bu ssenaridə Rusiya qazı Azərbaycan adı ilə Aİ-yə Ukrayna vasitəsilə çatdırıla bilər, Azərbaycan qazı isə Türkiyə və ya Rusiyanın daxili bazarına yönləndirilər. Lakin qiymət və kompensasiya mexanizmləri mübahisəli olaraq qalır.

Cənub Qaz Dəhlizinin infrastrukturunun genişləndirilməsi
Uzunmüddətli boru kəməri infrastrukturuna yatırımlar Azərbaycanın qazı birbaşa Avropaya çatdırmasına imkan verə bilər. Bununla belə, bu variant əhəmiyyətli vaxt və maliyyə resursları tələb edir.

Analitiklər mübadilə variantını qısamüddətli perspektivdə ən məqbul hesab edirlər.

Azərbaycan üçün qaz ixracını artırmaq enerji tərəfdaşlıqlarını şaxələndirmək və Avropa bazarlarında iştirakını gücləndirmək strateji hədəflərinə uyğundur. Macarıstan və Slovakiya kimi Aİ ölkələri ilə razılaşmalar Azərbaycan enerjisinə artan marağı göstərir.

Ukrayna üçün Azərbaycan qazının tranziti Kiyevin tranzit mərkəzi rolunu qorumasına, tranzit gəlirləri əldə etməsinə və Avropa enerji bazarları ilə əlaqələrini saxlamağa kömək edəcək. Lakin bu strategiya potensial Rusiya cavab tədbirləri və infrastruktur zəiflikləri də daxil olmaqla risklər daşıyır.

Avropa İttifaqı, 2027-ci ilə qədər Rusiya qazı idxalından asılılığa son qoymağı hədəflədiyi üçün Azərbaycan qazını enerji şaxələndirmə strategiyasının əsas elementi hesab edir. Bununla belə, Ukrayna və Rusiya arasında tranzit müqavilələrinin müddətinin başa çatması ilə yaranan qısamüddətli boşluğu aradan qaldırmaq, xüsusən Slovakiya kimi Mərkəzi Avropa ölkələri üçün böyük bir problem olaraq qalır.

Rusiya Azərbaycan qazının öz ərazisindən tranzitinə dair təkliflərə qarşı çıxmasa da, Avropadakı azalan bazar payını qorumağa yönəlmiş vəziyyətdədir. Analitiklər Moskvanın Rusiya qazının Azərbaycan adı ilə markalanmasını məhdud strateji faydaları olan praqmatik kompromis kimi qəbul edə biləcəyini irəli sürürlər.

Ukrayna, Azərbaycan və Aİ arasında enerji əməkdaşlığını irəlilətmək üçün ortaq maraqlara baxmayaraq, bu ambisiyaların həyata keçirilməsi mürəkkəb siyasi, texniki və maliyyə maneələrinin aradan qaldırılmasını tələb edəcək. Qısamüddətli perspektivdə Azərbaycan və Rusiya qazının mübadilə razılaşmaları müvəqqəti həll kimi xidmət edə bilər, lakin bu razılaşmaların Avropanın Moskvadan asılılığını azaltmaq təsiri məhdud qalacaq.