Banklar ölüm ayağındadır

Moody`s Beynəlxalq Reytinq Agentliyi dörd Azərbaycan bankının - Xalq Bank, Bank Respublika, Bank of Baku və VTB Bank Azerbaijan - kreditləşdirmə qabiliyyətinin baza qiymətləndirilməsini və uzunmüddətli depozit reytinqlərini azaldıb.

Bunu agentlik öz məlumatında bildirir Agentlik əlavə edib ki, "Azərbaycan banklarının maliyyə əsaslarının pisləşməsi uzun sürən əlverişsiz fəaliyyət şəraiti və manatın ucuzlaşmasının mənfi təsiri, xüsusilə, aktivlərin keyfiyyətinin xeyli pisləşməsi, yüksək kredit məsrəfləri və məzənnə fərqi və s. səbəblərdən yaranan xalis itkilər fonunda baş verib.

Kredirləşdirmə şərtləri dollarlaşmanın çox yüksək səviyyəsi, yerli valyutada likvidliyin olmaması, dəyişkən müştəri depozit bazası və kapital bazarlarına girişin məhdud və bahalı olması ilə məhdudlaşdırılıb". Agentliyin proqnozları da pisdir. Moody`s ekspertlərinin fikrincə, kreditləşdirmə perspektivləri və xalis zərərlər, ehtiyatların yüksək yüklənməsi və əlavə kapitallaşma, həmçinin yüksək dollarlaşma tələb edən daha sərt tənzimləmə nəzərə alınmaqla Azərbaycan banklarına təzyiq də qalmaqda davam edəcək. Doğrudanmı ölkənin daha dörd bankının müflisləşməsi və bağlanacağını gözləmək lazımdır? Gələcəkdə respublikanın bank sistemini nə gözləyir?

"Ölkənin bütün bankları üçün müflisləşmə və ya vəziyyətin pisləşməsi riski yüksəkdir, lakin bir neçə gün əvvəl dünyanın aparıcı reytinq agentlikləri onlardan yalnız 4-nün adlnl çəkib", - deyə iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli "Turan"a bildirib. - Dünən onların sırasına Muğan Bank-da qatılıb", onun problemli kreditlərinin sayı 20%-ə çatıb. Bu o deməkdir ki, ölkənin bank sektoru məhv olur. Dövlət heç bir yardım göstərməyib, yaranmış problemlərin həlli üçün ikinci devalvasiyadan sonra heç bir "yol xəritəsi" təqdim olunmayıb, bütün ağırlıq yaranmış vəziyyətdə təxminən iki dəfə artmış kreditləri qaytara bilməyən vətəndaşların çiyninə düşübdür. Beləliklə, əhali kreditləri qaytara bilmir, banklar isə pulu yığa və gələcək kreditləşdirmə və iqtisadi fəallığın yaradılmasında iştirak edə bilmir. Məhz Mərkəzi Bank və hakimiyyətin heç bir tədbir görməməsi nəticəsidndə bankların tənəzzülü sürətlənibdir. İlin sonuna qədər biz bəzi bankların bağlanması və ya birləşməsinin şahidi ola bilərik.

Azərbaycan hökuməti bankları bağlamağa yox, əksinə onları birləşdirməyə çalışırdı. Lakin bu, vəziyyətdən çıxış yolu deyil, çünki bu zaman bankların yalnız təkcə aktivləri deyil, həm də borcları birləşir. Bu da, öz növbəsində, problemlərin artması deməkdir. Lakin çaxnaşmanın qarşısını almaq üçün AMB bankların birləşməsini onların bağlanmasından üstün tutacaq. Əhali onsuz da banklara etibar etmir. Təsadüfi deyil ki, bu ilin təkcə ilk ayları ərzində əhali depozit hesablarından 1 milyard manatdan çox vəsait çıxarıb. Əgər dövlət dəstəyi olmasa, büdcə vəsaiti və Neft Fondu vəsaitlərindən yardım göstərilməsə, vətəndaşların ödəyə bilmədikləri kreditlərin bir hissəsi silinməsə, vəziyyət yalnız getdikcə pisləşəcək. Çünki bankların özü yaranmış vəziyyətdən çıxmaq iqtidarında deyil. Onların köhnələrini bağlamaq məqsədilə yeni kreditlər götürə biləcəyi xarici bazarlara çıxışı yoxdur. Bankların vəziyyətinin pisləşməsi, öz növbəsində ölkənin iqtisadi vəziyyətinə mənfi təsir göstərəcək. Əgər bankların vəziyyəti yaxşılaşmasa, ölkə iqtisadiyyatı tədricən çökəcək", - deyə Natiq Cəfərli vurğulayıb.

"Ölkədə elə banklar var ki, onların vəziyyəti bu dörd bankda olduğundan daha pisdir. Sadəcə, onlar reytinqdə ya yoxdurlar, ya da onların reytinqi elə aşağıdır ki, onlar barədə heç nə deyilmir",- deyə hüquqşünas Əkrəm Həsənov "Turan"a bildirib. - Mənim hesablamalarıma görə, ölkədə 31 bank fəaliyyət göstərir, onlardan 15-nin faktiki olaraq ödəmə qabiliyyəti yoxdur, onlar iflasa uğrayıb. Məsələ bu bankların müflis elan edilib-edilməyəcəyindədir? Mən hesab edirəm ki, edilməyəcəkdir. Bu banklar bir neçə ay, bəziləri isə, məsələn Ata Bank, təxminən bir ildir ki, əmanətləri qaytarmır.

Bu ilin aprelində "Banklar haqqında" Qanuna çoxsaylı dəyişikliklər edilib. Onlardan biri bundan ibarətdir ki, banklara öhdəliklərinin könüllü surətdə yenidən strukturlaşdırılmasını aparmağa icazə verilmir. Qanunda aydın yazılıb ki, əgər bank ödəmə qabiliyyətini itiribsə, faktiki olaraq müflis olubsa, o özü hər hansı öhdəliyi seçir və kreditorlara ya faiz dərəcəsi, ya da müddət və s. üzrə güzəştə getmələrinin xahişi ilə müraciət edir. Bundan sonra kreditorların ümumi yığıncağı keçirilir və əgər yığıncaqda kreditorların 2/3-i, güzəştlərə getməyə razıdırsa, onlar bütün borclara tətbiq olunur. Hətta ümumi borc məbləğinin bir hissəsinin qaytarılması da mümkündür.

Burada belə bir sual yaranır: bunun kreditora nə xeyri var, axı o, pulun bir hissəsini itirir? Məsələ ondadır ki, güzəştlərə səs verən kreditorlar bankın adamlarıdır. Bayaq dedim ki, banklar artıq uzun müddətdir ki, hesablar üzrə əmanətləri qaytarmır, lakin bu, fiziki şəxslərə şamil edilmir. Bu, şirkət və fərdi, özəl sahibkarlara aiddir. Bankların maliyyə hesabatlarına baxsaq, aydın görərik ki, bankların əsas borcu son zamanlar banklarda pul saxlamayan fiziki şəxslərə deyil, ilin əvvəlindən hesabdan nağd pul çıxartmağa icazənin verilmədiyi şirkətlərədir.

Bu, ona görə baş verir ki, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası sahibkarların hesabına bankların müflisləşməsinə yol verməməyə hazırlaşır. Çox ehtimal ki, iqtidar həmin dörd bankın müqflis olmasına yol verməyəcək, çünki bundan sonra Əmanətlərin Sığortalanması Fondu pulları əmanətçilərə qaytarlmalıdır, Fondda isə pul yoxdur. Buna görə də sahibkarların hesabına bankları münasib vəziyyətdə saxlamaq mexanizmindən istifadə olunacaqdır. Bu halda vətəndaşlar öz əmanətlərini itirməyəcəklər, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası prezident qarşısında hesabat verəcək ki, öz işini yerinə yetirir, zərəz çəkən isə yalnız öz pullarını itirən sahibkarlar olacaq", - deyə Ə.Həsənov əlavə edib. -0--