Minimum əmək haqqının artırılmasının real dəyəri

Bakı/11.02.19/Turan: 2019-cu il mart ayının 1-dən Azərbaycanda minimum əmək haqqı 38% artacaq. Dövlət və özəl işəgötürənlər istənilən işə görə bir ay müddətinə bu məbləğdən daha az maaş verə bilməyəcək. Əhalinin əmək haqqı, müavinət və pensiyaların artırılması əvvəllər 10%-dən az olurdu. Bu isə ailə büdcəsində inflyasiya itkilərindən aşağı olurdu. 38% artım azərbaycanlılar üçün qeyri-adidir.

Mütləq ifadədə minimum əmək haqqı 130 manatdan 180 manata və ya 50 manat (38,4 faiz) artacaq. İlk dəfədir ki, minimum əmək haqqının həcmi şərti yaşayış minimumunun göstəricisinə (180 manat) bərabər olacaq. Minimum əmək haqqının minimal əmək haqqı səviyyəsindən geri qalması müstəqil iqtisadçılar və müxalif siyasətçilər tərəfindən hökumətin tənqidinin səbəblərindən biri idi.

"Azərbaycan vətəndaşlara ayda 100 dollardan az ödəyən ölkələr qrupundan ayrılaraq, Azərbaycan martın 1-dən imic göstəricisini yaxşılaşdıracaq. Çünki 1 dolların real məzənnəsi 1,7 manatdır. 105 dollar (180 manat) minimum əmək haqqını qabaqlayır", - deyə iqtisadçı Natiq Cəfərli qeyd edib.

Minimum əmək haqqı şərti göstəricidir, çünki Azərbaycanda praktikada çox az sayda vətəndaş hər ay belə əmək haqqı alır. Ayda 130 manata imza edənlər arasında tibb sahəsində aşağı vəzifəlilər var. Fermerlər çobanlara ən azı 250 manat verir, bundan başqa yemək və təsərrüfatda kiçik xərcləri ödəyirlər. Xadimələr 2-3 və daha çox mağaza və digər obyektdə çalışır, ən azı 200 manat əldə edirlər. Əgər Sosial Sığorta Fonduna ödənişlər edilərsə, bu təşkilatın hesabına minimum əmək haqqının 20%-i, yəni martın 1-nə qədər 26 manat məbləğində pul köçürmələri idilər. Mart ayından etibarən minimum əmək haqqı artacaq və hər biri 36 manat ödəyəcək.

Qeyd edək ki, Sosial Sığorta Fonduna ödənişlərin miqdarı vətəndaşların fəaliyyət növündən asılı olaraq 20-50% səviyyəsində müəyyən edilir. Məsələn, Bakıdakı xüsusi klinikada həkim ayda 160 manat məbləğində əmək haqqını imzalayır, bunun 42 manatını Sosial Sığorta Fonduna köçürür (klinikanın sahibi dövlətə özü ödəməli olduğu ayırmaların bir hissəsini doktora həvalə edir). Ancaq vergi ödəyənlərin çoxu 20% ayırır.

Nəticədə büdcədənkənar təşkilatlarda çalışan və əmək haqqının hamısını və ya bir hissəsini bankdan kənar alan vətəndaşlar minimum əmək haqqının artırılmasından faydalanmır, Sosial Sığorta Fonduna isə aylıq əlavə 10 manat ödəməlidirlər. Təəssüf ki, büdcə və dövlət qurumlarında işləmələrinə baxmayaraq, həkimlər və müəllimlər əmək haqqı artımını ala bilməyəcək.

Bundan əlavə, minimum əmək haqqının miqdarına görə hesablanan müxtəlif cərimələr artırıla bilər.

Yeni minimum əmək haqqının tətbiqindən ən böyük "mükafat" Sosial Sığorta Fonduna düşəcək. Onun büdcəsinə hər ay 1 martdan əvvəlki aya nisbətən daha çox pul daxil olacaq. Düzgün menecment olsa, bu fond öz vəsaitləri ilə pul qazanıb, özünü maliyyələşdirməyə keçə və gəlirini əhaliyə pensiya ödənişləri fonduna qoya bilərdi.

Lakin prezident İ.Əliyev minimum əmək haqqının artırılması haqqında fərman imzalamaqla Fondu büdcəsini artırmaq qayğısından qurtarıb. Əlavə vəsaitlər əhalidən sosial sığorta məbləğinin artırılması şəklində alınacaq.

Ümumiyyətlə, İ.Əliyevin fərmanından işçilərin sosial sığortasını almağa məcbur olan sahibkarlar və böyük iş adamları əziyyət çəkəcəklər. İqtisadçılar deyirlər ki, bəziləri yeni xərcləri tabeliyindəkilərin çiyinlərinə qoyacaq.

Fərmanın rəsmi izahında deyilir ki, minimum əmək haqqının artırılması şərti minimuma görə hesablanan real əmək haqqının müvafiq artımı deməkdir, yəni 600 min nəfərə (450 min dövlət sektoru və 150 min özəl sektor işçisi) təsir edəcək. Yuxarıda açıqlanan rəsmi informasiyanın tərtibçilərinə sual yaranır. Çünki yuxarıda izah edilir ki, biznesmenlər muzdla götürdüyü işçilərə ayda 130 manat ödəmirdilər. Buna görə mart ayının 1-dən sonra əmək haqqını artırmaq öhdəlikləri də yoxdur.

Şübhəsiz ki, büdcə sektorunda çalışan vətəndaşlar (həmin 450 min nəfər) maaşda ciddi artım əldə edəcək. Çünki büdcə sektorunda çalışanların aylıq əmək haqqının məbləği minimal əmək haqqından hesablanır.

Minimum əmək haqqının artırılması ilə bağlı ildə dövlət büdcəsindən 400 milyon manat, 2019-cu ildə (10 ay) isə 335 milyon manat ayrılacaq.

Azərbaycanın yeni minimum əmək haqqını qonşuları ilə müqayisə edək. Gürcüstanda minimum əmək haqqını az adam alır. 2019-cu ilin məlumatlarına görə, özəl sektorda 1999-cu ildən etibarən minimum əmək haqqı 20 lari (1 dollardan az), dövlət qulluğunda işləyənlər üçün isə 130 lari (53 dollar) təşkil edir. Bu rəqəmlər yaşayış minimumundan - 175 laridən (71 dollar) azdır. Ermənistanda minimum əmək haqqı (vergilərdən sonra) 2019-cu ildə 55 min dram (115 dollar) səviyyəsində qalacaq. 2019-cu ilin əvvəlindən Rusiyada minimum əmək haqqı 11.280 rubl, yaxud 171 dollar olmalıdır.

Bir daha xatırladaq ki, minimum əmək haqqı iqtisadçılar üçün daha vacib olan şərti anlayışdır. Çünki ölkədə orta real əmək haqqı daha yüksəkdir. Ötən ilin sonunda Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqının son göstəricisi ötən ilin sonunda ayda 542 manat təşkil edib (318 dollar). Ermənistanda bu göstərici 497 dollar olub. Gürcüstanda 2018-ci ilin oktyabr ayında orta əmək haqqı 370 dollardan çox olub. 2015-ci ildə manat 47% düşəndən əvvəl Azərbaycanda orta əmək haqqı Gürcüstan və Ermənistana nisbətən daha yüksək idi.--0--