ABŞ kəşfiyyatı Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin əsas amillərini müəyyənləşdirib

Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi bildirib ki, Ermənistan tərəfindən kütləvi atəş nəticəsində Azərbaycan hərbçisi ağır yaralanıb. Azərbaycanın hərbi idarəsi daha sonra bəyan edib ki, mayın 11-də Ermənistan silahlı qüvvələri Azərbaycan mövqelərini minaatan və kiçik silahlardan atəşə tutaraq vəziyyəti gərginləşdirib.

Hərbi qulluqçu Mahmudlu Müslüm Vidadi oğlu başından ağır yaralanıb. Dərhal müalicə üçün hərbi tibb müəssisəsinə aparıldı.

Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi qeyd edib ki, təxribatların dayandırılması və qəsdən eskalasiya barədə əvvəlki xəbərdarlıqlara baxmayaraq, Ermənistan tərəfi növbəti dəfə atəşkəs rejimini pozub. Nəticə etibarilə Azərbaycan Ordusu təxribata lazımi cavab tədbirləri ilə cavab verdi.

Qəsdən təxribata görə məsuliyyət Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin üzərinə düşdü və bu fikri Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi böldü. Əksinə, Ermənistan Müdafiə Nazirliyi bildirib ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri mayın 6:00-da səhər 11-dən Sotk rayonunda erməni mövqelərinin artilleriya və minaatan atəşinə başlayıb.

Bölgədə əhəmiyyətli bir qızıl yatağı olan Zod mədəninin olması səbəbindən gərginlik artdı. Azərbaycan Kəlbəcər rayonunu 2020-ci ildə azad etdikdən sonra yatağın Azərbaycan hissəsinin Ermənistan tərəfindən istismarının dayandırılmasından sonra bu rayonda gərginlik davam edib.

Mayın 11-də "Zod" mədən rayonunda baş verən son eskalasiyaya reaksiya verən Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi Ermənistanı sərhəd rayonlarında hərbi təxribatları gücləndirməkdə ittiham edib. Onlar qeyd ediblər ki, Ermənistanın hərəkətləri davam edən danışıqlara baxmayaraq, sülh prosesinə marağın olmamasını nümayiş etdirir və beynəlxalq ictimaiyyəti Ermənistanın dağıdıcı təxribatlarını pisləməyə çağırıb.

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan mayın 11-də hökumətin iclasında bildirib ki, Azərbaycan Laçında sərhəd keçid məntəqəsinin yaradılmasını vəziyyəti gərginləşdirməklə pozmağa çalışır. Lakin Paşinyan bildirib ki, mayın 14-də Brüsseldə Azərbaycan Prezidenti İlham əliyevlə görüşü ləğv etmək niyyətində deyil.

Azərbaycan mayın 14-də Brüsseldə Aİ Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin də iştirak edəcəyi Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin görüşündə iştirakını təsdiqləsə də, onlar iyunun 1-də Kişinyovda Fransa və Almaniya liderləri ilə görüşə qəti razılıq verməyiblər. Azərbaycanın Kişinyovdakı görüşdə iştirakı Brüssel formatının qorunub saxlanmasından və görüşün formatı barədə ətraflı məlumatın alınmasından asılıdır.

Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskovun sözlərinə görə, Rusiya Dağlıq Qarabağ münaqişəsində vasitəçi kimi həm Ermənistanı, həm də Azərbaycanı təmkinli olmağa çağırıb. Prezident Putin bu yaxınlarda Paşinyanla ayrı-ayrı söhbətlər aparsa da, Azərbaycan tərəfi ilə təmaslar davam etsə də, indiki eskalasiya şəraitində Putinlə Ermənistan və Azərbaycan liderləri arasında planlaşdırılan heç bir əlaqə planlaşdırılmır. Peskov hər iki tərəfin təmkinli yanaşmasının vacibliyini vurğulayıb və gərginliyin daha da artmasına səbəb ola biləcək hərəkətlərdən çəkinməyə çağırıb.

ABŞ kəşfiyyatı Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin əsas amillərini müəyyənləşdirib

Martın 8-də ABŞ kəşfiyyat xidmətləri tərəfindən Konqresə təqdim olunan qlobal risklərin son illik icmalına əsasən, Ermənistan və Azərbaycan arasında münaqişə üç əsas problemə görə həll olunmamış qalır. Birincisi, sülh müqaviləsinin olmaması, ardınca sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası ilə bağlı həll olunmamış problem, həmçinin Qarabağın ermənilər məskunlaşan ərazisinin gələcəyi ilə bağlı qeyri-müəyyənlikdir. Bu amillər iki ölkə arasındakı münasibətlərdə gərginliyin qorunmasına kömək etdi.

İcmalda həmçinin qeyd olunur ki, 44 günlük müharibədən sonra 2020-ci ildə müşahidə olunan gərginlik, ilk növbədə erməni icmasının müharibənin nəticəsini qəbul etmək istəməməsi səbəbindən gözlənilən idi. Bu imtina 1992-1994-cü illər arasında işğal edilmiş Azərbaycan ərazilərinin itirilməsi ilə nəticələndi.

Ermənistanın təklif olunan kompromis xəttini rədd etmək strategiyası və Qarabağda yaşayan ermənilərin barışmaz mövqeyi çıxılmaz vəziyyətə gətirib çıxardı. Müharibə Qarabağ ermənilərinin idarəçiliyinə və davranışına Ermənistanın deyil, regionun özünün daha çox təsir etdiyini vurğuladı. Tam atəşkəsin elan edilməsi və Ermənistan silahlı qüvvələrinin geri çəkilməsi Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən təcavüz və Azərbaycan ərazilərinin nizami ordu tərəfindən ələ keçirilməsi ilə bağlı bəyanatlarını təsdiqlədi ki, bu da vasitəçilərin imzaladığı beynəlxalq sənədlərdə qeyd olunmayan "erməni qüvvələri" anlayışına ziddir.

Əvvəlki qiymətləndirmələr Azərbaycan və Ermənistan arasında sülhə yanaşmada fikir ayrılıqlarını vurğulayırdı. Azərbaycanın mövqeyi üç sütuna əsaslanır: hərtərəfli sülh sazişinin bağlanması, bütün nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması və sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası. Digər tərəfdən, Ermənistan Qarabağın ermənilər məskunlaşan ərazisinin statusunun əvvəlcədən müəyyənləşdirilməsində israr edir, xüsusən də Qarabağda yaşayan ermənilərin Azərbaycandan ayrı olaraq müstəqilliyinin tərəfdarıdır.

Brüssel və Moskvanın iştirakı ilə çoxsaylı danışıqlara baxmayaraq, tərəflərin mövqeləri dəyişməz qaldı, Yerevan isə ardıcıl olaraq hərbi-siyasi təşəbbüsünü itirdi. 44 günlük müharibədən sonra müəyyən edilmiş əsas status-kvonun yerinə yetirilməməsi Ermənistanın regionda hərbi-siyasi təşəbbüsünün daha da gərginləşməsinə və zəifləməsinə səbəb ola bilər.