"Azərbaycanın çağırışı: Avropa Şurasına qarşı nifrətin onilliyi"

"İnsan Haqları naminə Beynəlxalq Tərəfdaşlıq (IPHR) və "Azərbaycanda Repressiyaların Dayandırılması Kampaniyası" "Azərbaycanın çağırışı: Avropa Şurasına qarşı hörmətsizliyin onilliyi" adlı hesabat dərc edib.

22 səhifəlik hesabatda Azərbaycanın Avropa Şurasına etinasızlığı faktlarından bəhs edilir.

2024-cü ilin sentyabrında COP29 ərəfəsində hüquq müdafiəçilərinə və jurnalistlərə qarşı, xüsusilə, Abzas Media, Toplum TV, Kanal 13 və Meydan TV kimi nəşrləri hədəf alan Kütləvi İnformasiya Vasitələri haqqında Qanundan istifadə edilməklə uzunmüddətli repressiyalardan bəhs edən "Misli görünməmiş repressiya şəraitində ədalət axtarışı" adlı hesabat dərc olunmuşdu.

Hazırkı hesabatda "hakimiyyətin repressiya siyasətini həyata keçirmək üçün ölkənin hüquq sistemini necə silaha çevirdiyindən və cinayət qanunvericiliyindən necə sui-istifadə etdiyindən” bəhs edilir.

"Hər bir böyük repressiya dalğasından əvvəl vətəndaş azadlıqlarını məhdudlaşdıran, fərqli düşünən istənilən şəxsi cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə, təqib etməyə, sıxışdırmağa və qorxutmağa imkan verən qanunlar qəbul edilib".

Hazırkı hesabatda repressiyalar siyasətinə Avropa Şurasının üzvü kimi Azərbaycanın öhdəlikləri, ölkənin Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin hökmlərinə, Avropa Şurasının nəzarət orqanları tərəfindən qəbul edilmiş qərarlara və tövsiyələrə riayət etməsi prizmasından baxılır.

Azərbaycan Avropa Şurasına daxil olarkən Parlament Assambleyasının 222 saylı Rəyində (2000) əksini tapmış öhdəliklərinə riayət etmək öhdəliyi götürüb. Lakin son 20 il ərzində hakimiyyət repressiyaları və insan hüquqlarının sistemli pozuntularını birləşdirərək, əsas azadlıqlarının həyata keçirilməsi və insan hüquqlarının müdafiəsinə imkan verməyib, bu da 2013-2014-cü illərdə olan amansız repressiya dalğalarının təkrarlanmasına gətirib çıxarıb.

Bu, hüquq müdafiəçilərinin, jurnalistlərin və vətəndaş fəallarının yalan ittihamlarla əsassız olaraq saxlanılmasında özünü büruzə verir.

Hakimiyyət QHT və KİV-lərin qeydiyyatını, maliyyə vəsaitlərinə çıxışını və fəaliyyətini məhdudlaşdırıb, bu da birləşmək və media azadlığı hüququnu pozub. 2009-2015-ci illər arasında edilən düzəlişlər vətəndaş cəmiyyətini kütləvi şəkildə sıxışdırıb. 

Hüquq Yolu ilə Demokratiya üçün Avropa Komissiyası (Venesiya Komissiyası) uzun illərdir ki, QHT və KİV haqqında qanunlara edilən dəyişikliklərin uyğunsuzluğunu qeyd edərək, qanunvericiliyin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmasını tələb edir. Hakimiyyət Venesiya Komissiyasının xəbərdarlıqlarına baxmayaraq, ardıcıl olaraq onlara məhəl qoymamaqda davam edib.

Bu repressiyalardan sonra keçən on il ərzində Venesiya Komissiyası və Avropa Məhkəməsi tərəfindən təklif edilən struktur islahatlarının heç biri həyata keçirilməyib. Əvəzində qanunvericiliyə, xüsusilə, QHT, KİV və siyasi partiyaların maliyyələşdirilməsi ilə bağlı qanunlara daha da repressiv düzəlişlər edilib.

Qanunun aliliyinin bərqərar olunması və ya məhkəmə sisteminin icra hakimiyyətinə tabeliyinə son qoyulması istiqamətində islahatlarla bağlı heç bir addım atılmayıb. Azərbaycan Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin qərarlarına və onların icrasına məhəl qoymamaqda davam edib.

"Azərbaycanda 2023-cü ilin yayından KİV və demokratik hərəkatların üzvləri, həmkarlar ittifaqı üzvləri və alimlər də daxil olmaqla, fərqli düşüncənin istənilən forması təqib edilməklə, repressiyalar güclənir".

Anar Məmmədlinin işi bu repressiyalar onilliyinin rəmzidir. O, ilk dəfə 2013-cü il dekabrın 16-da həbs edilib, 5 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib və 2016-cı ildə əfv olunub. 2018-ci ilin aprelində AİHM onun həbsinin qanunsuz olduğu və barəsindəki hökmün ləğv edilməsi haqqında qərar verib. Altı il keçsə də, məhkəmənin qərarı hələ də icra olunmayıb. 2024-cü ilin aprelində o, qaçaqmalçılıqda ittiham edilərək, yenidən həbs edilib.

"2024-cü ildə Azərbaycanın 2001-ci ildə Avropa Şurasına üzv olmasından bəri ən kəskin artım və siyasi məhbusların ən çox sayı qeydə alınıb".

COP29 bağlandıqdan iki həftə sonra repressiyalar güclənib: 

* 3 dekabr 2024-cü il tarixində hüquq müdafiəçisi Rüfət Səfərov "dələduzluq", "xuliqanlıq" və "sağlamlığa zərər vurma" ittihamı ilə həbs edilib. O, 10 il azadlıqdan məhrum edilə bilər;

* Dekabrın 6-da Meydan TV-nin altı jurnalisti: Xəyalə Ağayeva, Aytac Əhmədova (Tapdıq), Aynur Qənbərova (Elgünəş), Ramin Cəbrayılzadə (Deko), Natiq Cavadlı və Aysel Ümidova saxlanılıblar və "xarici valyuta qaçaqmalçılığında" ittiham olunublar;

* Dekabrın 8-də Azər Qasımlı - fəal və Siyasi İdarəetmə İnstitutunun direktoru həbs edilib. O, "hədə-qorxu ilə tələb etməkdə" ittiham olunub.

10 dekabr 2024-cü ilə olan vəziyyətə görə, Azərbaycanda siyasi məhbusların sayı 2023-cü ilin fevralı ilə müqayisədə 256% artıb və 331 nəfər təşkil edib, deyə hesabatda bildirilir.