CNIS proporsional sistemə qayıtmağı təklif edir

Milli və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzi (CNİS) “Azərbaycan Respublikasının Siyasi Partiyaları haqqında qanunvericilik” məruzəsini dərc edib. Məruzə Azərbaycanda qanunvericilik və partiya sisteminin inkişafı sahəsində ilk hərtərəfli araşdırmadır.

   CNİS rəhbəri Leyla Əliyeva tərəfindən hazırlanmış məruzədə siyasi partiyaların fəaliyyətini tənzimləyən qanunlar, habelə bu prosesə təsir edən siyasi və iqtisadi amillər təhlil edilib. Müəllif siyasi partiyalar haqqında qanunvericiliyin Avropa və beynəlxalq təşkilatların sənədlərində və təlimatlarında əks olunmuş beynəlxalq standartlara uyğunluq dərəcəsini təhlil edib. Sənəd bir neçə hissədən və tövsiyələrdən ibarətdir.

    Məruzədə həmçinin siyasi partiyalar haqqında qanuna sonuncu düzəlişlərin və onların Azərbaycanda çoxpartiyalı sistemin inkişafı üçün nəticələrinin təhlili əksini tapıb.

    Əliyeva belə bir qənaətə gəlib ki, siyasi partiyaların büdcədən maliyyələşdirilməsi haqqında tətbiq edilmiş müddəa müsbət xarakterli olsa da, bu maliyyənin paylanma şəkli çoxpartiyalı sistemin inkişafına şərait yaratmayacaq, əksinə, çox güman ki, siyasi patronaj sistemini möhkəmləndirəcək.

    Məruzədə siyasi partiyaların inkişafı üçün şərait yaradılmasına yönəlmiş tövsiyələr arasında majoritar seçki sistemindən proporsional və ya qarışıq seçki sisteminə keçid, seçki komissiyalarının balanslaşdırılmış tərkibinin, toplaşmaq azadlığının və s. təmin edilməsi zərurəti qeyd edilir.

    Parlamentdə siyasi partiyaların rolunu artırmaq üçün fraksiya yaradılması üçün minimum deputat sayını 25-dən 5-ə endirmək, komissiyalarda rəhbər mövqelərin paylanması zamanı kvota tətbiq edilməsi, habelə parlamentin iclasının TV-də canlı yayımının bərpa edilməsini təklif edilib.

    Maliyyə dəstəyinin paylanması zamanı son seçkilərdə minimum 0,5% alan qeydiyyatdan keçmiş partiyalar üçün baza məbləği müəyyən edilməsi, son üç seçkilərdən birində ən az 1% və parlamentdə 1 yer alan partiyalar üçün isə baza məbləğindən artıq verilməsi təklif olunur.

    Məruzədə siyasi partiyalarda və siyasi idarəetmədə qadınların rolunun yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş bir sıra tövsiyələr də yer alıb. Xüsusən, seçkilərdə qadın namizədlərinin sayı 20%-dən çox olan partiyalara maliyyə mükafatları verilməsi (qarışıq seçki sisteminə keçid baş verərsə) təklif olunur. Həmçinin qadınların həm seçkilərdə, həm də partiya daxilində iştirakına kvota qoymaq, qadınların siyasi iştirak hüquqlarını pozan və gender balansının əhəmiyyətli dərəcədə pozulduğu partiyalara qarşı sanksiyalar tətbiq etmək təklif olunur.

    Araşdırma ofisi Varşavada yerləşən ATƏT-in Demokratik institutlar və insan hüquqları Bürosu tərəfindən dəstəklənib. -0-