Əvəz Həsənovun Qarabağ münaqişəsinin həlli yolları haqqında fikirləri

Bakı/30.04.19/Turan: Bakıda Humanitar Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Əvəz Həsənovun "Dağlıq Qarabağ: çətin xalq diplomatiyası yolu" adlı kitabı dərc edilib.

Müəllif Dağlıq Qarabağ münaqişəsini təhlil edir, onun həlli mexanizmləri və yolları, məcburi köçkünlərin taleyi haqqında mülahizə yürüdür.

Həsənov əvvəllər hərbi əsirlərin, itkin düşmüşlərin və girovların axtarışı üzrə Beynəlxalq İşçi Qrupun üzvü olub.

Ermənistan xadimləri və sıravi vətəndaşları ilə ünsiyyət müəllifə düşmən tərəflərin bir-birinə inanmadığı və deməli, ATƏT-in Minsk Qrupunun bütün səylərinin uğur gətirməyəcəyi barədə nəticə çıxarmasına imkan verir.

Həsənov əmindir ki, yalnız daimi səylər düşmən tərəflər arasında münasibətləri yaxşılaşdırar - siyasi liderlər bunu etməlidir. Qarabağ probleminə problemin həllində heç də sonuncu rolu oynamayan bir sıra ölkələrin böyük siyasəti də qarışıb.

İran Ermənistanın ən böyük ticari-iqtisadi tərəfdaşıdır. O, Ermənistana yanacaq ixrac edir, bunun sayəsində Ermənistan yaşamağa davam edir.

İran hələ 1992-ci ilin mayında münaqişənin aradan qaldırılmasında vasitəçilik etməyə çalışıb, həmin vaxt Tehranda müharibənin dayandırılması haqqında saziş imzalanıb, amma növbəti gün ermənilər Şuşanı işğal edib.

Türkiyə də Qarabağ nizamlanmasında öz rolunu fəallaşdırmaq istəyir və Azərbaycan və Gürcüstanla böyük energetika və nəqliyyat layihələri həyata keçirir. Hələlik Türkiyə Ermənistanla iqtisadi əlaqələr qurmağa, xüsusən, 1993-cü ildə Ermənistanla sərhədləri bağladıqdan sonra, müvəffəq ola bilmir və indiyədək "erməni soyqırımını" tanımaq istəmir.

Hillari Klintonun 2012-ci ildə Qafqaza səfəri ABŞ-ın Qarabağ nizamlanmasına təsir etmək cəhdindən başqa bir şey deyil. Hazırki prezident Donald Tramp Qafqaz regionunda sabitliyin qorunub saxlanılmasında maraqlıdır.

Azərbaycan ümid edir ki, ABŞ münaqişənin həllinə kömək edəcək. Bakı demokratiya məsələlərində güzəşt edir və müxalifət və vətəndaş cəmiyyəti ilə dialoqa başlamağa çalışır.

Aİ-nin Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasına ciddi təsir mexanizmləri yoxdur. Buna görə burada onun rolu minimumdur.

Kitab müəllifinin fikrincə, Rusiya həm Azərbaycan, həm də Ermənistan üçün "qorxuducu" amildir. Düşmən tərəflərin istənilən səyi Rusiyaya lazım deyil və sərf etmir. Belə ki, məhz status-kvo Azərbaycanın və Ermənistanın Moskvadan asılılığını saxlayır.

Müəllifə düşmən tərəflər arasında nizamlanmanın nə vaxt olacağı haqqında verilən suala cavabda o, belə deyir: "Düşünürəm ki, ən nikbin proqnozlara görə, 10-15 il sonra. İndi nəzərdə tutulduğu kimi, Azərbaycanın beş rayonu tamamilə və ikisi qismən azad edilsəydi belə, bu ərazilərin minalardan təmizlənməsi, infrastrukturun bərpası, məcburi köçkünlərin bu ərazilərə qayıtması üçün 147 min evin və iş yerinin tikilməsi və onların qayıtmağa hazırlanmasına 12-15 il tələb ediləcək".

* Əvəz Həsənov 1997-ci ildən Azərbaycanın ictimai həyatında fəal iştirak edir. 1995-ci ildən "Beynəlxalq Amnistiya" təşkilatının üzvüdür. 2000-2007-ci illərdə Qarabağ zonasında itkin düşmüşlərin və girovların axtarışı, , əsirlərin azad edilməsi üzrə Beynəlxalq İşçi Qrupun milli əlaqələndiricisi olub. 2009-cu ildə Ə.Həsənov Şərq Tərəfdaşlığı Proqramının Vətəndaş Cəmiyyəti Forumunun Rəhbər Komitəsinin birinci milli əlaqələndiricisi seçilib. -0-