İkinci Qarabag Muharibəsində “Allahu Əkbər!” nidası

Bakı/18.03.21/Turan: İkinci Qarabağ Müharibəsi tarixə çevrilməkdə davam edir. Bu müharibədən 4 ay keçsə də  mahiyyətindən, tətbiq edilən hərbi əməliyyatlardan, əsgərin və zabitin şücaətindən danışılır və hələ çox illər boyu danışılacaq.

Bu müharibənin mənəvi-psixoloji tərəfi maraq doğuran cəhətlərdən biridir. Bu müharibədə qazilərin “Allahu Əkbər!” nidaları səsləndirməsi diqqət çəkir.  Suallar yaranır ki, bu nidalar imanın, inancın, vətənə sevginin ifadəsi idi, yoxsa daha nəsə? Elə bu suallarla bağlı bəzi dindarlarla və qazilərlə söhbətləşdik.    

Birinci Qarabağ Müharibəsinin qazisi Hacı Kamran Əkbərli deyir ki, ilk müharibə dövründə belə şüarlar kütləvi deyildi. Onun fikrincə, bunun da öz səbəbləri var idi.  30 ilə yaxın işğal dövründə Azərbaycan insanının torpaqların azad ediləcəyinə inam və imanı sarsılmadı.

 İkinci Qarabağ savaşında əsgərlərin “Allahu Əkbər!” nidaları dini çağırışdan çox daxili mənəvi keyfiyyətlərin səfərbərliyi, vətəni azad etmək istəyinin təcəssümü, qarşı tərəfə “bu mənəm” göstərisi idi”.

Onun fikrincə buna təəccüblənəcək heç nə yoxdur, çünki millətlərin, xalqların, ümmətlərin özünü ifadə tərzi var. Yəni, bu nidalar təkcə dini şüar deyil, yerinə və məqamına görə daha çox özünüifadə tərzidir.

“Dövlət torparlar üzərində yaranır. Bu mənada qanunla bizim olan, amma işğalda qalan ərazilərdə dövlətimiz yox idi. Azərbaycan əsgəri qələbəsilə dövləti öz hüdudlarına, öz ərazilərinə qaytardı”, -  qazi bildirir.

Bu müharibə təkcə torpaqların işğaldan azad edilməsi yox, həm də milli şərəf məsələsi idi.  Döyüşün taleyini əsgərin mənəvi durumu həll edir və bu mənada Azərbaycan əsgəri mənəvi keyfiyyətlərini cəmləşdirməklə, o cümlədən çağırış və nidaları ilə müharibənin taleyini həll etdi, qələbə qazandı.

Döyüş anında insanın bütün daxili gücünün toplanması gərəkir və buna təsirli vasitə lazımdır: “Allahu Əkbər!” nidası həmin vasitələrdən biridir. Həm də neçə-neçə əsrləri keçib gələn vasitədir.  Ona görə də döyüşçülərin “Allahu Əkbər!” nidasında hansısa dini məzmun axtarmağa ehtiyac yoxdur. Ən ağır məqamlarda insan sığınma mənbəyi istəyir və əsgərlərimizin “Allahu Əkbər!” nidası məhz həmin sığınma, özünütəsdiq mənbəyi idi,  qazi bildirir.

Dindar Elman Şirvanlı isə deyir ki, müharibədə səslənən bu çağırışlar daha çox mənəvi gücün özünü toparlamasına xidmət edib. Onun fikrincə, ağır məqamlarda insan daha güclü mənəvi sığınma nöqtəsi axtarır.

Dünyəvi baxımdan yanaşsaq bu savaşda vətən sevgisilə yanaşı bir qisas hissi də var.  Onun fikrincə, “Allahu Əkbər!” nidası həm də hansısa əməlin başlanması nöqtəsidir. Kimsə hansısa xeyirli əməli başladıqda bu nidanı çəkir. Hansısa insan yol verə biləcəyi haqsızlıqdan özünü qorumaq üçün bu nidaya sığınır.

Elman Şirvanlı yada salır ki, bir qrup qazimiz  30 ildir ki, azan verilməyən Qarabağ məscidlərində azan çəkdilər, namaz qıldılar, ibadət etdilər. Bu ibadət həm də Haqqa şükranlıq idi.

O hesab edir ki, belə hisslər birmənalı olaraq təkcə dini mahiyyət daşımır, onun həm də bir dünyəvi anlamı var.  

Söhbət etdiymiz qazilər isə deyirlər ki, döyüşdə çəkdikləri bu nidanın daxildə yaratdığı mənəvi coşqunu sözün izah etməyə gücü çatmaz. Onların fikrincə, bu nida qətiyyət məqamı,  “Başlandı!” komandası kimi idi. 

O nidalar altında yetmək istədiyin hədəfdən, qazanmaq istədiyin qələbədən başqa hər şey arxada qalır. O nidanın yaratdığı coşqu ölümü sevgiyə döndərir. Yəni, “öldü var, döndü yoxdur!” şuarı kimi.

O hissi yaşamadan əzəmətini anlamaq çətindir. Bu nidanın gücünü ən çox bu yolda vətən üçün baş qoyan şəhidlər bilir. -05D-