Türkiyə: polis zorakılığı cəzasız qalmamalıdır

“Polis tərəfindən hədsiz güc tətbiq olunan bütün hallar diqqətlə araşdırılmalı, təqsirkarlar isə lazımi şəkildə cəzalandırılmalıdır”, deyə Avropa Şurasının insan hüquqları üzrə Komissarı Nils Muyhnieks İstanbula və Ankaraya beş günlük səfərinin başa çatmasından sonra bildirib. Səfər zamanı o, Gezi parkındakı hadisələri və digər insan hüquqları məsələlərini müzakirə edib.

Komissar xatırladıb ki, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin presedent təcrübəsinə əsasən, təhlükəsizlik qüvvələrin həddindən artıq güc tətbiq etməsinin səmərəli araşdırılmaması öz-özlüyündə insan hüquqlarının pozulmasıdır və məhz bu əsaslarla Məhkəmə dəfələrlə Türkiyənin Konvensiyanı pozduğunu müəyyən edib.

Komissar hüquq-mühafizə orqanlarının nümayişçilərə qarşı insan hüquqlarının pozulması ilə bağlı ciddi dəlillər alıb, şahidlər, fotoşəkillər, videolentlər, məhkəmə ekspertizaları, habelə hadisələr zamanı baş vermiş xəsarətlər və ölümlər bunu sübut edib. Dəlillərin əsas hissəsi gözyaşardıcı qazdan hədsiz və hüquqazidd istifadə, habelə polisin saxlanılan şəxslərə qarşı sərt davranışı ilə bağlıdır. Digər tərəfdən, hakimiyyət nümayəndələrinin və hüquq-mühafizə orqanlarının fikrincə, güc tətbiqi nümayişlərin keçirilməsini pozan marginal qrupların hərəkətlərinə proporsional olub, tək-tük hallar istisna olmaqla, hazırda bu halların araşdırılması aparılır.

“Baş verənlərin təfsirində fikir ayrılıqlarını aradan qaldırmağın və Türkiyənin ehtiyacı olan barışıq prosesini mümkün etməyin yeganə yolu Strasburq məhkəməsinin dəqiq müəyyən edilmiş prinsiplərini rəhbər tutmaqla, təhlükəsizlik qüvvələrinin qanunazidd əməllərindən ziyan çəkmiş hər kəs cəlb edilməklə, müstəqil, qərəzsiz və səmərəli araşdırma aparılmasıdır. Avropa Məhkəməsində Türkiyənin nüfuzunu nəzərə alaraq, bu, yeni yanaşma və bütün maraqlı tərəflərin qətiyyətini tələb edəcək”, deyə Komissar qeyd edib.

Komissar əlavə edib ki, təbii ki, zorakılığa əl atan nümayişçilər də öz əməllərinə görə cavab verməlidir. Lakin o qeyd edib ki, cəzasızlığa qarşı mübarizədə istənilən demokratik dövlətin prioriteti vətəndaşların öz hüquq-mühafizə orqanlarına etibarıdır.

Komissar həmçinin qeyd edib ki, bəzi peşəkar qrupların nümayəndələri – həkimlər, hüquqşünaslar, elmi işçilər, müəllimlər, kütləvi informasiya vasitələrinin əməkdaşları etiraz aksiyaları zamanı qeyri-zorakı əməllərə görə onlara qarşı inzibati və məhkəmə tədbirlərinin görüləcəyindən ehtiyat edir. Komissar Türkiyə hakimiyyətini ən qısa zamanda narahatlıqları aradan qaldırmağa və repressiya olmayacağına zəmanət verməyə çağırıb.

Komissar həmçinin Türkiyə qanunvericiliyində toplaşmaq azadlığı hüququ və hüquq-mühafizə orqanlarının rolu ilə bağlı, habelə onun səlahiyyətli hakimiyyət orqanları tərəfindən tətbiqində müəyyən boşluqlar olduğunu bildirib. O əlavə edib ki, Gezi parkı ilə bağlı hadisələrdə iştirak etmiş 2,5 mln. nümayişçinin əksəriyyəti özlərini dinc aparıb.

Yaxın aylarda məhkəmələrin oynayacağı rolun əhəmiyyətini vurğulayan Komissar Gezi parkı ilə bağlı hadisələr kontekstində həbslərin sayının nisbətən az olması faktıı alqışlayıb. “Bu, Türkiyə hakimiyyətinin islahatçı səylərinin bəhrəsini verməyə başladığını göstərir. Türkiyə ədalət mühakiməsinin Avropa standartlarını dərk etməsinin daha bir dəlili ölkənin Konstitusiya məhkəməsinin ötən həftə qəbul etdiyi mühüm qərarlardır”.

Komissar həmçinin bu yaxınlarda yaradılmış Ombudsman Bürosunda və Türkiyə İnsan Hüquqları İnstitutunda görüşlərindən söz açaraq, son hadisələrin bu müəssisələrin ölkə ictimaiyyətinin gözündə öz nüfuzunu möhkəmləndirməsi üçün nadir imkan olduğunu vurğulayıb. O qeyd edib ki, vətəndaşlar şikayətlərlə, o cümlədən nümayişlər zamanı təhlükəsizlik qüvvələrinin əməlləri ilə bağlı ombudsmana da müraciət etməlidirlər. Yaxın günlərdə Komissarın bu səfərin nəticələrinə həsr olunmuş məruzəsi dərc olunacaq. -02D-