Əfv təəssüratları: sevinc və təəssüf

Yazırlar ki, azad edilənlərin sayına görə 2019-cu il 17 mart əfvi ən əhatəlidir. Lakin 2018-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) 100 illiyi münasibətilə 634 məhkum əfv olunmuşdu. Bu il azad edilənlər arasında siyasi motivlərlə həbs olunmuş məhkumlar daha çoxdur - 51 nəfər. 2018-ci ildə 12 nəfər olmuşdu. Adları siyasi məhbuslar siyahısına daxil edilənlər arasında təxminən dörd dəfə çox. Bu mənada builki əfvi ən effektli hesab etmək olar.

Ancaq yenə də əfv barədə humanizm aktının natamamlığı və məntiqsizliyi təəssüf doğurur. Tanınmış şəxslər azadlığa çıxıb, o dərəcədə tanınmışlar ki, Bayram Məmmədovun, Qiyas İbrahimovun, Əli İnsanovun, Gözəl Bayramlının və və digər siyasi xadimlərin azadlığa buraxılması barədə hakimiyyətyönlü KİV-lər də yazır və onların fotolarını dərc edir.

NİDA Hərəkatının iki gənc üzvü - Qiyas İbrahimov və Bayram Məmmədov Heydər Əliyevin abidəsi üzərinə şüarlar yazdıqlarına görə həbs olundular, döyüldülər, təhqir olundular və 2016-cı ildə narkotik maddə saxlamaga görə 10 il azadlıqdan məhrum edildilər. Abidənin üzərindəki şüar səbəbindən bilərəkdən xuliqanlıq törətməyə görə, polisə müqaviməti də nəzərə alsaq, 2 il verə bilərdilər. Amma 10 il həbs verdilər və onları narkotik maddə ittihamı ilə tutdular.

Keçmiş səhiyyə naziri Əli İnsanov 2005-ci ildə dövlət çevrilişinə cəhdə görə həbs olunmuşdu və 2007-ci ildə 11 il azadlıqdan məhrum edilmişdi. Ötən il həbsdən çıxmaq ərəfəsində həbsxanada məhkumları qanunsuz müalicə etdiyinə görə ikinci müddətə həbs cəzası almışdı. Ermənistandan olan azərbaycanlıların icmasının gizli rəhbəri sayılır.

Həbsdə olarkən Ə.İnsanov özünü mərd siyasətçi kimi göstərdi. "Heykəl məhbusları" kimi Ə.İnsanov da əfv üçün prezidentə müraciət etmədi. Koloniyadan çıxınca üçü də bəyan etdi ki, onlar günahsız olublar, azadlığa buraxılmalarını xahiş etməyiblər və mübarizəni davam etdirəcəklər. Ə.İnsanov deyib ki, Azərbaycanı tərk etmək fikrində deyil.

Xalq Cəbhəsi Partiyası sədrinin iki müavini, üç jurnalist, bir neçə dini fəal, müxtəlif vaxtda üç şəhərdə kütləvi etiraz aksiyalarının iştirakçıları azadlığa buraxılıb. Əfv olunan siyasi məhbusların sayına görə bu aksiya ən təəssürat doğurucudur. Lakin siyasi məhbuslar siyahısında adı olan 70 məhbus həbsdə qalıb.

Sevinc var, lakin ömürlük həbsə məhkum edilmiş, ictmaiyyətdə tanınmış, günahları şübhəli olan, özlərini günahkar hesab etməyən ömürlük məhkumlar nəinki azadlığa çıxmayıb, heç cəza müddətləri də azaldılmayıb. 23 il azadlıqdan məhrum edilmiş OMON-çular azadlığa çıxmayıblar.

Ömürlük məhkum olunanlar arasında ən tanınmışı, şair Sergey Strelyayev bildirir ki, yalandan ikiqat qətldə ittiham olunub. 2002-ci ildən Qobustan türməsindədir. Onunla üç dəfə görüşmüşük. Özünə, anası Annaya, gənc həyat yoldaşına, oğlunun halına acıyırıq. Anna Strelyayeva oğlunun həbsdə yazdığı şerlərdən ibarət beş şer toplusu dərc etdirib.

Əfv olunanların siyahısında ömürlük məhkum, biznesmen Şəmsi Səmədzadənin adı yoxdur. Onun işində qətl üzrə ittiham yoxdur. Ömürlük mühakimə olunmuş şair Yasin Qasımov da yoxdur, həmin kateqoriyadan olan yaşlı professor da yoxdur. Mən onlarla görüşmüşdüm, o zaman mənə çox yaxşı təsir bağışlamışdılar. Onların yeri ora -kamera deyil.

Bu əfvdə sistemlilik yoxdur. 431 nəfər azadlığa çıxıb. Onların arasında 51 siyasi məhbus var. Çox yaxşı. Bir neçə min qohum, valideyn, uşaq, həyat yoldaşı çox məmnun qaldı. Ancaq niyə birilərinə qapı açılır, digərlərinə yox? Sergey və Şəmsini azad etsəydilər, nə olacaqdı ki? Əfqan Muxtarlı niyə qorxuludur? Heç abidə də yazmayıb. Sadəcə, Gürcüstanda yaşayıb, Azərbaycan hakimiyyətinə qarşı müxalifətyönlü fəaliyyətdə iştirak edib.

"Siyasi məhbusları çoxdan buraxmaq lazım idi, onlar cəmiyyət üçün təhlükə törətmirlər", - "Zerkalo"da məqalə müəllifi Nicat Hacıyev hesab edir.

Deyirlər ki, əfv ona görə elan edilib ki, beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən Azərbaycan hakimiyyətinə təzyiqlər azaldılsın. Qarabağ istiqamətində diplomatik fəaliyyət üçün müsbət, totalitar imic lazımdır. Cəmiyyətdəki gərginliyi zəiflətmək vacibdir, odur ki, 2019-cu ildə əmək haqları, pensiya, müavinət, təqaüdlər artırılıb. Bəli, elədir. O zaman cəmiyyət üçün təhlükəsiz olan daha 400 nəfəri də buraxsaydılar. Sergey, Şəmsi, Əfqan, jurnalist Seymur Həzi, siyasətçi Fuad Əhmədli, İslam Partiyasının sədri Mövsüm Səmədov və digərlərini. Məgər pis olardı? Azərbaycanda siyasi motivlərlə ittiham edilmiş bir nəfər olmazdı. Azərbaycan insanları ancaq cinayət əməlinə görə həbs edən normal ölkələrlə bərabər istənilən danışıqlara gedə bilərdi.

Bizim ölkədə ədalətsiz məhkəmə qərarları o qədər yayılıb k, prezident İ.Əliyev də mədəniyyət xadimləri ilə görüşündə belə problemin olmasını faktiki olaraq etiraf edib. O deyib ki, bu il məhkəmə-hüquq-mühafizə sistemində çox ciddi islahatlar aparılacaq. 2019-cu il 17 mart əfvini prezidentin qarşıya qoyduğu vəzifələrin reallaşması hesab etmək olar", - politoloq Elxan Şahinoğlu hadisəni təhlil edir.

"Dövlət üçün vacib olan ölkədə radikallaşma və qütbləşməyə gətirib çıxaran problemlərin həllidir. Mərkəzi hakimiyyətə hakimlərin hərəkətləri ilə bağlı çox şikayət daxil olur", - politoloq yazır.

Razıyıq, əfv Azərbaycan cəmiyyətindəki fikir ayrılığını, gərginliyi azaltdı, ancaq problemin tamamilə həllinə nə mane olurdu?