Miflərlə üzləşmə: və ya Azərbaycanda 4 gün

(Orijinaldakı üslub və terminlər saxlanılıb)

Beləliklə, erməni və azərbaycanlı jurnalistlərin qarşılıqlı səfəri baş tutub. Bir ay əvvəl bu, qeyri-mümkün görünürdü, amma artıq reallıqdır. Noyabrın 17-dən 21-nə qədər biri də mən olmaqla, üç erməni jurnalist Bakı, Quba və Gancaka (Gəncə) səfər etdik, üç Azərbaycanlı jurnalist isə Yerevan, Dilijan, Şuşa və Stepanakertə səfər edib.

  İndiyədək aydın olmayan layihənin nəticələrindən asılı olmayaraq, o, müstəsna layihə idi:

- Son onillər ərzində ilk dəfə Arsaxı təmsil edən jurnalist - Edqar Elbakyan Azərbaycana səfər edib;

- ilk dəfə olaraq Azərbaycanın aparıcı KİV-lərinin nümayəndələri Arsaxda olublar, orada gedən prosesləri öz gözləri ilə görmək imkanına malik olublar;

- Layihəni tərəflər özləri, Arsax XİN-in ilə birlikdə, rəsmi Yerevanın müdaxiləsi və dəstəyi olmadan hazırlayıblar. Bundan başqa, Arsax ərazisində Azərbaycanlı jurnalistlərin təhlükəsizliyi də Arsaxlı alimin müşaiyəti ilə yerli təhlükəsizlik xidmətləri tərəfindən təmin olunub.

Arsaxın Xarici İşlər Nazirliyi ATƏT vasitəsilə Azərbaycan hakimiyyəti ilə birbaşa əlaqə yaradıb və Arsaxa səfərin təfsilatını müzakirə edib;

- ATƏT-in Fəaliyyətdə olan sədrinin Şəxsi Nümayəndəsinin ofisi istisna olmaqla, heç bir beynəlxalq qurum, səfirlik və ya vasitəçi danışıqlarda iştirak etməyib, bu da o deməkdir ki, bu proqram sayəsində onların heç biri “bal qazana” bilməyəcək;

- Nə Ermənistanda, nə Azərbaycanda, nə də Arsaxda heç bir dövlət məmuru ilə görüş planlaşdırılmayıb. Bakıda nahar masasında gördüyümüz yeganə rəsmi şəxslər Azərbaycan XİN-in mətbuat katibi Leyla Abdullayeva və təcrübəli diplomat Hüseyn Hüseynov olub, onlar şəxsi baxışlarını bölüşüblər və faktiki olaraq, söhbət qeyri-rəsmi olub. Eyni formatda Azərbaycanlı jurnalistlər Yerevanda Ermənistan XİN-in vəzifəli şəxsləri ilə görüşüblər;

- “Qüzqü” proqramda əsas diqqət jurnalistlər və QHT nümayəndələri ilə yenə də qeyri-rəsmi formatda və kameralarsız keçirilən görüşlərə ayrılıb.

Bəlkə də, proqramın həqiqətən də müstəsna olduğunu anlamaq üçün bu, kifayət idi, amma mən qeyd etmək istərdim ki, uğur əldə ediləcəyi təqdirdə erməni və azərbaycanlı jurnalistlər yaxın gələcəkdə bir-birini ziyarət edə biləcəklər. Bütün məsələ ondadır ki, hər bir tərəf, o cümlədən ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədri bunu uğur hesab etsin.

İndi isə bizim səfərimiz haqqında. Səfər noyabrın 17-də axşam ATƏT-in Fəaliyyətdə olan sədrinin Şəxsi Nümayəndəsi Andjey Kasprşik və onun komandası ilə görüşlə başladı. Yeri gəlmişkən, Azərbaycanlı həmkarlarımız günorta Ermənistan sərhədini keçib Dilijana və axşam Yerevana çatmışdılar.

Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin 12 əməkdaşı bizim təhlükəsizliyimizi ən yüksək səviyyədə təmin ediblər, insanların çox olduğu yerlərdə isə onların sayı onlarla nəfər təşkil edirdi. Bəlkə də bizim üçümüzün həyat və sağlamlığı üçün əsl təhlükə var idi, bilmirəm, amma yanımızdan keçənlərin diqqətini cəlb edən onlarla cangüdənlə əhatə olunmaq kifayət qədər qeyri-adi idi.

Bu dörd gün ərzində görüşdüyümüz və söhbət etdiyimiz bütün insanlar bizdə belə bir təəssürat yaradıb ki, onları əvvəlcədən seçiblər və hazırlayıblar.

Azərbaycan tərəfdən səfər Xarici İşlər Nazirliyi deyil, Prezident Administrasiyası tərəfindən hazırlanıb və bu, çox güman ki, bütün həmsöhbətlərimizinin bizə məsuliyyətlə yanaşmasına səbəb olub və biz çox şad olduq.

Çoxları qeyd ediblər ki, ilk dəfə erməni görürlər. Bu görüşlər və növbəti qafilədə səfərlər haqqında sizə danışacağam, bu gün isə ən çox mənimlə bağlı olan və məni Bakıya getməyə vadar edən məsələlər üzərində dayanmaq istəyirəm.

İlk növbədə, dəvət alan kimi bir saniyə belə tərəddüd etmədim və heç bir təfsilatı bilmədən dərhal müsbət cavab verdim. Fikrimcə, istənilən peşəkar jurnalist bunu edər. Reallığı öz gözləri ilə görmək, məlumatı mənbəyindən almaq, müxtəlif insanlarla ünsiyyətdə olmaq, reallığı anlamaq – bütün bunlar jurnalist üçün çox dəyərlidir.

Bakı səfəri zamanı bir çox digər məsələlərlə yanaşı, ən çox iki məsələ məni maraqlandırırdı: Azərbaycan nəyə hazırlaşır – müharibəyə, yoxsa sülhə? Və ikincisi, Azərbaycan cəmiyyəti Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə nizamlanması üçün hansı güzəştlərə getməyə hazırdır?

Birinci suala cavab tapa bilmədim, amma, görünür, sadə azərbaycanlılar, ermənilər kimi, yeni müharibə istəmirlər və problemin tez və ya gec sülh yolu ilə həll ediləcəyinə ümid edirlər.

Rəsmi təbliğat onlara Ermənistanda və Arsaxda iqtisadi vəziyyətin pisləşdiyini və cəmi bir neçə il sonra ermənilərin diz üstə çöküb Azərbaycandan yardım istəyəcəyini təlqin edir.

Xüsusən Bakıda və digər böyük şəhərlərdə həyat kifayət qədər fəaldır, insanlar daimi gəlirdən və əmlakdan məhrum olmaq istəmirlər və döyüş meydanında qələbə naminə hər şeylərini qurban verirlər, amma bu qələbənin zəmanəti yoxdur.

Digər tərəfdən, Azərbaycanda hərbi və vətənpərvərlik ritorikası bizim ölkəmizdə olduğundan xeyli güclüdür və cəmiyyət daim yaxınlaşan müharibə gözləntisi ilə yaşayır.

Təəssüf ki, küçələrdə yoldan keçənlərlə söhbət edə bilmirdik, amma digər əlaqələrimiz göstərdi ki, İlham Əliyev hökumətinin atdığı çoxsaylı addımlara baxmayaraq, ermənilərə qarşı aqressiya və kin səviyyəsi kritik həddə çatmayıb.

Güzəştə getməyə hazır olmağa gəlincə, hələlik sevinmək üçün səbəbimiz yoxdur. Arsaxın müstəqillik ideyası de-yure jurnalistlər, dövlət sektorunun nümayəndələri və məmurlar tərəfindən qəti şəkildə rədd olunur.

Arsaxda baş verənlər haqqında obyektiv anlayışı olmayan Bakı qəribə mif və əfsanələri rəhbər tutur, onlara ayrıca toxunacağam. Biz hansı güzəştlərə və kompromislərə getməyə hazır olduqlarını soruşduqda onlar Azərbaycan daxilində “ən geniş muxtariyyət”, öz polisinə və təhlükəsizlik qüvvələrinə malik olmaq hüququnu qeyd edir, böyük investisiyalar və sosial proqramlar, hətta asfaltlama və əsaslı inşaat vəd edirdilər.

Onlar başa düşmürlər ki, Arsaxda bütün bunlar çoxdan həyata keçirilib və bu, həmişə “Damokl qılıncı” kimi Arsax ermənilərinin başının üstündə dolaşan fiziki tələf təhlükəsi ilə müqayisədə heç nədir.

Bu cəfəng ideyalar o qədər dərin kök salıb ki, nəhayət, Arsax İctimai Televiziyasından olan həmkarım belə bir sual verdi: Almaniya iqtisadiyyatınıza böyük vəsait yatırmağı və zavodlar tikməyi vəd etsə, siz Azərbaycanın Almaniyanın bir hissəsi olmağına razılaşardınız?

Bu yazının sonunda bu cür səfərlərin məqsədəuyğunluğunu şübhə altına qoyna bütün bədbinlərə cavab vermək istərdim. Biz, jurnalistlər dövlət qulluqçusu və ya siyasi və ictimai xadim deyilik. Bizim işimiz suallar vermək və cəmiyyəti məlumatlandırmaqdır. Jurnalistlər səhih məlumat əldə etmək hüququndan, fikirdən, şərh və həqiqətdən məhrum olmamalıdırlar. Həqiqətin olmadığı yerdə yalan, mif və manipulyasiyalar üçün əlverişli zəmin yaranır. Bəli, digər erməni jurnalistlərin Azərbaycana getməsinə imkan verilməsinin tərəfdarıyam. Həmçinin, Azərbaycanlı jurnalistlərin Ermənistana və xüsusən Arsaxa gəlməsinin də tərəfdarıyam. Başa düşürəm ki, onların hesabatları heç də həmişə obyektiv və doğru deyil. Amma bu da bizim nə qədər fərqli olduğumuzun və cəmiyyətimizin nə dərədəcə daha azad və müxtəlif olduğunun göstəricisidir. Əmin ola bilərsiniz ki, istənilən belə səfər Arsaxın Azərbaycanın tərkib hissəsi ola bilməyəcəyi qənaətinə gətirib çıxarır. Ən azından, bu üç Azərbaycanlı jurnalist artıq bunu bilir.

David Alaverdyan,

Mediamaks agentliyinin baş redaktoru