Monparnasda gəzinti (davamı)

Çətin ki siz süni Yer peykinin necə yarandığını görəsiniz. Amma bizə bunu görmək nəsib oldu. Düzdür, Orli hava limanına, oradan da Tuluzaya uçmaq üçün səhər saat 6:00-da durmalı olduq. Bir saat yarımdan sonra dünya şöhrətli AIRBUS müəssisəsinin  Defence & Space bölməsinə gedəcəydik.

Elm və naviqasiya üzrə icraçı direktor Gi Lemuzen bizi peyklərin hazırlanması, sınaqdan keçirilməsi və kosmosa buraxılması prosesi  ilə tanış edəcək. Müəssisə muzeyindən çıxmadan bizi bütün detallarla tanış edəcəklər. Xəbərdarlıq olundu ki, müəssisənin özündə çəkiliş aparmaq qadağan edilib. Bununla belə, mən Qazaxıstan peykinin hazırlanmasını və bir sıra eksponatları çəkə bildim.  

İlk öncə şirkətin fasiləsiz işlədiyini və sınmalara yol verilmədiyini eşitmək təəccüblü idi. Yerə düşən peyklər və raketlər haqqında məlumatın fonunda bu, qeyri- adi bir şeydir. 

Bizim üçün digər bir yenilik isə şirkətin istehsal etdiyi məhsullar idi – hərbi vertolyotlar, rabitə sistemi, mülki Aerobus təyyarələri, kosmik kəşfiyyat avadanlığındən tutmuş digər texnikaya qədər. NATO və ona tərəfdaş ölkələrin aviasiyası bunlarla təchiz olunur.

Şirkətin Azərbaycanla əlaqələri hazırda “Azərkosmos” ilə əməkdaşlıqla məhdudlaşıb. Fransızlar “Azərspeys 1” peykindən alınan informasiyanın hazırlanması işində yardım göstərirlər. Bu peyki amerikalılar hazırlayıblar, lakin kosmosa Qviana kosmodromunda fransızlar kosmosa buraxıblar və bundan çox qürur duyurlar. 

Bizi kosmik texnikanın imkanları, onun parametrləri və hazırlanma prosesini ilə tanış etdilər. Ən “sadə” peykin dəyəri 200 mln. avrodan başlayır və artır. 500 mln. avro həcmində olan adi bir şeydir. Bu cür “oyuncaq”ın iş müddəti 15 ilə yaxındır. Bu müddətdə qoyulan xərclər çıxmalı və gəlir gətirməlidir. Peyk məlumatlarından istifadə imkanlarından Azərbaycanda telekommunikasiya məqsədilə, kənd təsərrüfatı ehtiyacları, ekologiya və başqa sahələrdə yararlanmaq olar.

Şirkətin nümayəndəsi Gi Lemuzenin söylədiklərindən məlum oldu ki, bu gün kosmik məlumatlardan o qədər geniş istifadə olunur ki, adi hala çevrilib. Məsələn, bu məlumatlar kosmosdan uzaq sahələrdə, kənd təsərrüfatı sahələrinin suvarılması, üzümün yetişdirilməsi kimi sahələrdə tətbiq edilir. 

Kosmik aparatların hazırlanması və sınaqdan keçirilməsi xüsusi təəssürat doğurdu. Öncə bizə xüsusi geyim geyindirdilər ki, həssas texnikaya “ziyan toxunmasın”. Bunlar həkim geyiminə bənzəyən geyimlər idi.

Şirkətin nümayəndəsi bildirdi ki, onlar Azərbaycanla əməkdaşlığa ümid edirlər və ikinci peykin hazırlanmasına dair sifarişi yerinə yetirməyə hazırdırlar. 

Bir qədər irəliyə gedərək onu da deyim ki, bu müəssisə məndə hamısından çox təəssürat doğurdu və bir günün içində Tuluzaya ağır səfər etməyə dəyərdi.   

Məhz burada Tuluzada biz Fransa texnologiyasının nə qədər keyfiyyətli, güclü olduğunu və ona böyük tələbatın olduğunu gördük.

“Öz nailiyyətlərinizi və məhsullarınızı nə üçün belə az reklam edirsiniz?” sualının cavabında şirkətin nümayəndələrindən biri etiraf etdi ki, fransızlar bunu o qədər də yaxşı etmirlər və çox zaman bu səbəbdən uduzurlar.

Mən bu cənabı dinlədikcə bu cür vəziyyətdə bizim dövlət məmurunun özünü necə apardığını təsəvvür etməyə çalışdım. Ölkənin nailiyyətlərinin analoqunun olmaması, dünya iqtisadiyyatında  rolu və yeri barədə frazalar, reytinq agentliklərinə istinadlar dinləyənlərin “urəyini bulandırardı” yəqin ki.

Növbəti səfərimiz Suez və Thales şirkətlərinə oldu. Bu şirkətlər də müasir texnologiyanın nailiyyətlərini bizə nümayiş etdirdilər. Birinci şirkət su təchizatı və infrastruktur, suyun xərclərinə və sutəmizləmə sisteminə nəzarət üzrə “ağıllı” texnikanın yaradılması sahəsində fəaliyyət göstərir. 

Şirkətin nümayəndəsi fəxrlə dedi ki, prezident İlham Əliyev Svez şirkətinin rəhbərliyi ilə görüşündə Bakı üçün belə sistemin hazırlanmasını xahiş edib. Bu, paytaxtı gecə-gündüz içməli su ilə təmin edəcək. 

Bioloji filtrlərin və digər yeni metodların tətbiqi ilə müasir təmizləmə sistemləri  Fransa əhalisinin təmiz su ilə təchiz olunmasına imkan yaradır. Şirkətin nümayəndəsi dedi ki, Fransada krandan axan suyu rahat içmək olar və bu, hakimiyyətin vətəndaşlar qarşısındakı əsas öhdəliklərindən biridir. 

Bundan əlavə, şirkətin dəniz suyunun təmizlənməsi və onun içməli suya çevrilməsi üzrə zəngin təcrübəsi var.

Svez nümayəndələri “Azərsu” ilə əməkdaşlıqdan, Bakının su təchizatı sisteminin yenidən qurulması üzrə layihələrdən ətraflı danışdılar. Belə proqramın nə zaman həyata keçiriləcəyinin mümkünlüyü barədə sualın cavabında bildirdilər ki, danışıqlar davam edir və razılaşma əldə olunan kimi layihənin reallaşmasına başlanıla bilər.

Bizi Parisin altındakı stansiyalardan birinə apardılar. Şəhərin bir hissəsi içməli suyu buradan alır. Suyun təmizlənməsinin müxtəlif formaları, çoxsaylı təkrarlamalar çay suyunun içməli  suya necə çevrilməsi barədə suala cavab verirdi.

Bizi ən çox maraqlandıran o idi ki, Suez sistemi avadanlığının tətbiq olunarsa Bakının su təchizatı nə dərəcədə yaxşılaşacaq. Bu mənada şirkətin nümayəndələri bizi əmin etdilər ki, texniki rekonstruksiya tədricən, hissə-hissə baş verəcək. Ümumilikdə, Bakının içməli su ilə tam təminatı məsələsinin həlli bir neçə il çəkəcək. Bu məsələnin həlli ümidilə Suez-i tərk etdik.

Növbəti Thales şirkəti oldu. Şirkət Bakı metropoliteni ilə əməkdaşlıq edir. Məqsəd texniki avadanlığın rekonstruksiyasıdır. Hazırda şirkət mikroprosessorların mərkəzləşdirilməsindən istifadə etməklə Dərnəgül deposu və yaşıl xəttə üzrə beş stansiyanın siqnalizasiyasının  modernləşdirilməsi üçün ilkin layihələndirmə və mümkün texniki həll üzrə analiz Növbəti Thales şirkəti oldu. Şirkət Bakı metropoliteni ilə əməkdaşlıq edir. Məqsəd texniki avadanlığın rekonstruksiyasıdır. Hazırda şirkət mikroprosessorların mərkəzləşdirilməsindən istifadə etməklə Dərnəgül deposu və yaşıl xəttə üzrə beş stansiyanın siqnalizasiyasının  modernləşdirilməsi üçün ilkin layihələndirmə və mümkün texniki həll üzrə analiz Növbəti Thales şirkəti oldu. Şirkət Bakı metropoliteni ilə əməkdaşlıq edir. Məqsəd texniki avadanlığın rekonstruksiyasıdır. Hazırda şirkət mikroprosessorların mərkəzləşdirilməsindən istifadə etməklə Dərnəgül deposu və yaşıl xəttə üzrə beş stansiyanın siqnalizasiyasının  modernləşdirilməsi üçün ilkin layihələndirmə və mümkün texniki həll üzrə analiz Növbəti Thales şirkəti oldu. Şirkət Bakı metropoliteni ilə əməkdaşlıq edir. Məqsəd texniki avadanlığın rekonstruksiyasıdır. Hazırda şirkət mikroprosessorların mərkəzləşdirilməsindən istifadə etməklə Dərnəgül deposu və yaşıl xəttə üzrə beş stansiyanın siqnalizasiyasının  modernləşdirilməsi üçün ilkin layihələndirmə və mümkün texniki həll üzrə analiz hazırlayıb.

Sözügedən layihələrin həyata keçirilməsinə Bakı metropolitenində baxılır. Thales şirkəti həmçinin Bakı metropoliteninin genişləndirilməsi ilə bağlı layihələrdə iştirakda, xüsusilə, müasir CBTC texnologiyası əsasında yeni bənövşəyi xəttin siqnalizasiyasının qurulmasında maraqlıdır.

Bundan əlavə, bizi metropolitenin və dəmir yollarının operativ idarə olunması Mərkəzi, sadə desək dəmir yolu qatarlarının idarə olunduğu dispetçer otağı ilə tanış etdilər. 

“Bu avadanlığın və texnologiyanın tətbiqi verə bilər”  sualının cavabında şirkətin nümayəndələri dedilər ki, mənəvi və fiziki baxımdan köhnəlmiş avadanlığın yenilənməsi bütün idarəetmə sistemini optimallaşdıra bilər, qatarlar arasında intervalı azaltmaq,  hərəkəti daha təhlükəsiz etmək mümkün olacaq.  

Thales həmçinin Böyük Bakı layihəsinin reallaşmasında iştirak etmək niyyətindədir. Bu,  metro xətlərinin genişləndirilməsini nəzərdə tutur. 

Şirkət keçmiş sovet respublikaları da daxil olmaqla, bir çox ölkələrlə bu cür iş təcrübəsinə malikdir və  Azərbaycanla səmərəli əməkdaşlığa ümid edir.

Nəhayət, səfər çərçivəsində tanış olduğumuz son şirkət Arianespace oldu. Şirkət Qvianadan peyk daşıyıcı raketləri buraxır.

Arianspace şirkətinin birinci şəxsi Stefan İzraelin bizə bir saata yaxın vaxt ayırması bizdə xoş təəccüb hisləri oyatmışdı. O, qürurla qeyd etdi ki, praktikada şirkətin fəaliyyətində nasazlıq və ya qəza halları baş verməyib. Rusiya raketlərinin niyə bu qədər qəzaya uğraması ilə bağlı sualın cavabından isə diplomatik şəkildə yayındı. 

Cənab İzrael bir neçə aydır rəhbərlik etdiyi şirkətin uğurlarını  öz əməkdaşlarının yüksək səviyyəsi, fransalı mühəndislərin peşəkarlığı, məsuliyyətin yüksək dərəcədə olması, eləcə də son nailiyyət və texnologiyaların tətbiqi ilə izah etdi.

O 2010-cu il mayın 3-də  Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peykinin buraxılmasından ətraflı danışıb. Hazırda bu peyk nəinki Azərbaycana, həm də Mərkəzi Asiya, Avropa və Asiya ölkələrinə xidmət edir. Eyni zamanda Fransa mütəxəssisləri peykdən daxil olan  məlumatların hazırlanmasına  yardım göstərirlər.

“Arianspace Azərbaycanın ikinci peykini buraxmağa hazırdımı” deyə mən soruşdum. Cənab İzrael dedi ki, 2017-ci ildən sonrakı dövr üçün növbə tutmaq lazımdır. “Bu vaxta qədər yerlər tutulub”. Provokasion sual: əgər müştəri çox rica edərsə, peyki növbədənkənar  buraxmaq olarmı? Şirkət rəhbərinin cavabı: belə xahişlə də növbəyə dayanırlar, çünki istəyənlər çoxdur.

Fransa şirkətlərinin doğurdu ümumi təəssürat belə oldu ki, onl