RF və AR XİN-lərinin �iltifat� mübadiləsi

"İltifat mübadiləsi" RF XİN-in mətbuat katibi Mariya Zaxarovanın gözlənilmədən Bakıya qarşı pasportlarında erməni adları və soyadları olan Rusiya vətəndaşlarının Azərbaycana səfərinə qoyulmuş gizli qadağanı ləğv etmək tələbi səsləndirməsi ilə başlayıb. Bu bəyanat dəhşətli səslənib, çünki Moskva tərəfindən iyulun 5-də - erməni silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın Alxanlı kəndində iki yaşlı qızı, onun nənəsini öldürməsindən və bir qadını yaralamasından bir gün sonra verilib. Təqsirkarın adını çəkərək, bu qətlə reaksiya vermək yerinə M.Zaxarova birdən-birə Rusiya ermənilərinin Azərbaycana maneəsiz getmək hüququndan bəhs edib.

Azərbaycan ictimaiyyəti sosial şəbəkədə buna həmrəyliklə etiraz edib. Hakimiyyətin iyulun 4-də mülki şəxslərin qətli ilə bağlı icazəsiz mitinqlərə ciddi qadağası, hətta Bakıda kütləvi yürüşün qeyri-müəyyən müddətə təxirə salınması Azərbaycanlıların facebook-da mitinq, yürüş və nümayişlər keçirməsinə gətirib çıxarıb. Ermənistanla müharibəyə çağıran keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov Azərbaycan ictimaiyyətinin fəallığını düşmən təbliğatına qarşı mübarizədə çox vacib amil hesab edir. Hakim ailədə ictimai rəylə maraqlanırlar. Buna görə burada Sumqayıtlı mühəndis Nail Mehdiyevdən sitat gətirək:

- Erməni hərbiçilərinin Azərbaycanın kənd sakinlərini qətl etməsi fonunda Rusiya XİN-in mövqeyi mənə aydın deyil: onlar nə istəyirlər? Kremldə bilmirlər ki, Azərbaycan və Ermənistan müharibə vəziyyətindədir?! Onlar istəyirlər ki, ermənilər aldıqları rus pasportları ilə Bakıda gəzsinlər və eyni zamanda casusluq etsinlər və təxribatlar törətsinlər?

Obyektivlik naminə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan tərəfin ilk addımı iyulun 6-da ikinci cavab kimi aydın və kəskin olsaydı, bəlkə də Rusiya XİN-in İnformasiya və Mətbuat Departamenti milliyyətcə erməni olan RF vətəndaşlarının Azərbaycana səfərinə qoyulmuş qadağa ilə bağlı ayrıca şərh yaymaq məcburiyyətində qalmazdı. Contact.az-ın AR XİN-in birinci reaksiyası ilə bağlı nəşrində Azərbaycan XİN-in rəsmi bəyanatının aydın olmadığı deyilirdi. Birinci bəyanatda tolerantlıq haqqında zəhlətökən sözlər yerinə XİN-imiz ermənilərin Azərbaycana buraxılmamasına səbəb olan erməni terroru təhlükəsindən bəhs etsəydi, ruslara daha aydın olardı.

Faktiki olaraq, RF XİN-in 6 iyul tarixli Şərhində bu barədə danışılır:

- Azərbaycan XİN-in cavab notasında deyilir ki, "arzuolunmaz gərginliklərin qarşısını almaq üçün Azərbaycan bir sıra şəxslərə qarşı müvafiq tənzimləmələri tətbiq etmək məcburiyyətindədir". Bu cavabın aydın oladığını və qeyri-kafi olduğunu hesab edirik. Təəssüf ki, o, Azərbaycana gələn Rusiya vətəndaşlarının əvvəlki kimi özbaşınalıq qurbanı olmaq riski ilə üz-üzə olduğunu göstərir. İki ölkə arasında dostluq münasibətləri ilə bir araya sığmayan qəzəbləndirici ayrı-seçkilik təcrübəsinə son qoymağı tələb etməkdə davam edirik. Əlbəttə, biz yaranmış vəziyyətdən nəticə çıxaracağıq, deyə RF XİN-in bəyanatında bildirilir.

Rusiyanın ikinci bəyanatı birinci, hədələyici "yaranmış vəziyyətdən nəticə çıxarmaq" xəbərdarlığı ilə bitən bəyanatdan xeyli fərqlənir. RF XİN-in 6 iyul tarixli sənədinin mühüm hissəsi həm də Azərbaycanın imzaladığı 3 iyul 1997-ci il tarixli vətəndaşların vizasız səyahət etməsi haqqında hökumətlərarası sazişin, habelə Rusiya və Azərbaycan arasında dostluq və strateji tərəfdaşlıq haqqında 3 iyul 2008-ci il tarixli Bəyannamənin yad edilməsidir. Aydındır ki, həmin vaxt və ya hətta ondan bir müddət sonra Azərbaycan tərəfi bu sənədlərin mətninə milliyyətcə erməni olan Rusiya vətəndaşlarının ölkəmizə səfəri haqqında ayrıca bənd daxil etməli idi.

Və əlbəttə, pasportlarındakı adlardan asılı olmayaraq, Bakı hava limanında saxlanılan şəxslərin həyati tələbatları təmin edilməlidir. Azərbaycanın qaytardığı Rusiyalı qonaqların sayı, Zaxarovanın sözlərinə görə, 25 nəfər olub. RF XİN-in ikinci bəyanatından bir hissəni ayrıca qeyd edək. Burada Azərbaycanın ünvanına ittihamı qəbul etməmək çətindir:

- Bir qayda olaraq, onlar saatlarla Bakı aeroportunda (bir sıra hallarda yeməksiz, susuz və tibbi yardımsız, həm də bir halda söhbət dörd yaşlı uşağı olan qadından gedirdi), daha sonra zorla öz hesablarına geri göndəriliblər. Bu cür davranışlara "əsas" vətəndaşlarımızın soyadlarının, adlarının və ata adlarının erməni mənşəli olması olub. Amma soyadı, adı və ata adı rus mənşəli olan şəxslərin də "erməni əsillərinin" müəyyən olunması üçün dindirildiyi hallar da olub.

Bütün bunlar vəhşilik kimi görünür..., - deyə Şərhdə bildirilir.

Azərbaycana səyahətlərin məhdudlaşdırılmasının gerçək səbəbi haqqında, - bu səbəb erməni təcavüzündən və Azərbaycan torpaqlarının işğalından ibarətdir, - ölkəmizin XİN-i yalnız ikinci bəyanatda aydın və geniş şəkildə bəhs edib. Birinci bəyanat faktiki olaraq "heç nə haqqında" idi. Azərbaycan XİN-in bəyanatlarını tərtib edənlərin təəccüb doğuran qeyri-peşəkarlığı haqqında bu il sabiq XİN başçısı Tofiq Zülfüqarov da danışıb.

Bakının ikinci bəyanatı Azərbaycanlı ekspertləri qane edib. Analitik Şahin Cəfərli bu bəyanatların yaratdığı təkzibolunmaz böhran faktını qeyd edir.

"İlk dəfə olaraq Azərbaycan XİN belə kəskin bəyanat verib, onda RF XİN-in mövqeyi etikadan uzaq və qərəzli adlandırılıb. Rusiyalıların Xocalı soyqırımında iştirakına və Rusiyanın öz vətəndaşı Dilqəm Əsgərovun taleyinə qarşı biganəliyinə eyham edilir. Gərginlik artır, onun lokal və geosiyasi səbəbləri var, Rusiyada prezident seçkilərinin yaxınlaşması da səbəblər sırasındadır", deyə Ş.Cəfərli qeyd edir.

Azərbaycan ictimaiyyəti AR XİN-in Rusiyanın ölkə ermənilərinin turizm arzularına göstərdiyi qayğıdan irəli gələn ikinci bəyanatının tonunu və mahiyyətini dəstəkləyir. Bu hadisə Azərbaycan XİN-də mətnlərin tərtibatçıları üçün dərs olmalıdır. Onlar vəziyyəti Milli Məclisin deputatı Aydın Mirzəzadənin şərh etdiyi kimi fikir bildirə bilərdilər:

- Bu, xarici dövlətlərin vətəndaşı olan erməni milliyyətli bütün şəxslərə aiddir. Azərbaycan öz ölkəsində təxribatlara və təhlükəsizliyin pozulmasına yol verməmək prinsipinə əsaslanır və bunun üçün Azərbaycan Beynəlxalq hüquqa zidd olan istənilən addımları atmaq hüququna malikdir. Bu halda Azərbaycanı ittiham etməyə dəyməz. Azərbaycan Ermənistanla müharibə şəraitindədir və buna görə öz suverenliyini və daxili təhlükəsizliyini istənilən qəsdlərdən qorumalıdır. Erməni milliyyətli şəxslərin erməni xüsusi xidmətlərinin təxribat fəaliyyətinə və ya fırıldaqlarına cəlb olunmadığının heç bir zəmanəti yoxdur, tarixdə kifayət qədər belə faktlar var. Rusiya Ermənistandan işğal edilmiş ərazilərdən qoşunların çıxarılmasını, Dağlıq Qarabağda qanunsuz olaraq saxlanılmış və mühakimə edilmiş Azərbaycanlı girovlar Dilqəm Əsgərovun və Şahbaz Quliyevin azad edilməsini tələb etsəydi, habelə Ermənistanı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə hörmət etməyə çağırsaydı, pis olmazdı. Belə olan halda milliyyətcə erməni olan şəxslərin Azərbaycana girişinə məhdudiyyət tətbiq etməyə ehtiyac qalmaz".