Elinanın ölümü ilə əlaqədar təcili təşkilati tədbirlər görülməyib

Bakı məktəblərinin birində sinif kollektivi və dostu ilə münaqişədən sonra özünü öldürməyə qərar verən səkkizinci sinif şagirdinin xəstəxanada ölməsi ilə yaşanan faciə Azərbaycan cəmiyyətini silkələdi. Vətəndaşlar Elinanın pedaqoqlarının və valideynlərinin cəzalandırılmasını tələb edirlər, mərhumun çevrəsindəki hər kəsi ittiham edirlər. Turan bu suallarla psixoloq Azad İsazadəyə müraciət edib.

- Azərbaycan məktəblərində psixoloqlar çalışırmı? Baş verənlərə görə məktəb hansı məsuliyyəti daşıyır?

- Məktəblərdə ştatlı uşaq psixoloqları var, bütün məktəb üzrə bir mütəxəssis. Şəhərlərdə bütün məktəblərdə psixoloqlar olur, böyük məktəblərdə hətta iki psixoloq olur. Lakin onlar öz vəzifələrini yerinə yetirmirlər ki, bu da Bakıda səkkizinci sinif şagirdinin intiharında özünü göstərir.

Paytaxtda məktəblər böyükdür, bəzilərində iki psixoloq var. Ancaq problem ondadır ki, Təhsil Nazirliyi məktəb psixoloqları üçün vahid metodiki vəsait hazırlamayıb, onlar özlərinin müstəqil öyrəndikləri metodik materialların əsasında öz bilik və təcrübələrinə uyğun fəaliyyət göstərirlər.

Xüsusilə yeniyetmə intiharı mövzusu yenidir. Bu yaşda uşaqlar emosional olur, ətraf gerçəklikləri subyektiv qəbul edir, incik olur, baş verənləri düzgün qiymətləndirmək qabiliyyəti olmur. Yeniyetmələr potensial intihar baxımından birinci risk qrupudur.

Digər tərəfdən, ümumi kütlədən hansısa ayrı əlamətə görə öz sinif yoldaşlarından birinə qarşı yeniyetmə kollektivinin amansızlığıdır. O, sadəcə, ünsiyyətcil olmaya bilir və buna görə sevilməyə, başqaları üçün maraqsız ola bilir və mühakimə diqqətinin mərkəzinə düşür. Yeniyetmələr maksimalist ola bilir, öz yoldaşına qarşı sərt davranış sərgiləyə bilir, onlar hələ başqasının ağrısını hiss etməyi, onu yaşamağı öyrənməyiblər. Digər böyüklərə nisbətən yeniyetmələr heyvanlara daha çox pis münasibət göstərir. Bütün bunlara Elinanın başına gələnləri - oğlanla münasibətdə böhranı əlavə etsək, sovet dövrünün "Çuçelo" ("Müqəvva") filmindəki rədd edilmiş qız obrazı alınır. Sinif qıza maksimalist mövqedən yanaşır - ancaq qara və ya ancaq ağ, qızı boykot edirlər, aşağılayırlar, onun əhatəsində olanlar isə baş verənləri görür, ancaq buna necə düzgün reaksiya vermək lazım gəldiyini bilmirlər.

- Məktəb, direktor, dərs hissə müdiri, psixoloq, sinif rəhbəri hansı məsuliyyəti daşıyırlar? İctimaiyyət onların həbsini tələb edir..

- Həmin şəxslərin məsuliyyəti və günahı mənəvi ola bilər, hüquqi baxımdan isə onlar günahkar deyil, bunu istənilən vəkil sübut edə bilər. Belə hallarda intihar edən uşağın valideynlərinin də mənəvi günahı var. Ana qızının sarsıntılarını bilirdi, bu, hiss olunur. Belə uşaqları mənim yanıma konsultasiyaya gətirirlər. Valideynlər məsləhət üçün müraciət edirlər, sinif yoldaşlarının ünsiyyətdə olmaq istəmədikləri uşaqlar haqda danışıqlar. Ancaq bəla bundadır ki, çox az ailə mütəxəssisə müraciət etməyin vacibliyini anlayır. Azərbaycanda psixoloji yardımın vacibliyini, xüsusilə də çətin yeniyetmələr üçün indi başa düşməyə başlayıblar. Elinanın anası baş verənləri bilib, uşağın əziyyət çəkdiyini görüb, ancaq psixoloqa müraciət etməyib. Bu sahədə savadsızlıq, hətta cahillik var, valideynlərin mənəvi günahı budur. Eyni şey müəllimlərə də aiddir. Onlar sinfin qıza olan mənfi münasibətini görməyə bilməzdilər. Ancaq toplaşmayıblar, vəziyyəti müzakirə etməyiblər, psixoloqa müraciət etməyiblər, ümumiyyətlə, vəziyyətdən savadlı şəkildə çıxış yolu axtarmayıblar.

Daha doğrusu, Elinanı əhatə edən cəmiyyət faciəyə görə kollektiv məsuliyyət daşıyır.

- Baş verənlər ibrət dərsi olacaqmı? Belə halların bir daha təkrarlanmaması üçün cəmiyyətdə, Təhsil Nazirliyində tədbirlər görüləcəkmi?

- Qorxuram ki, olmasın. Hər il ali məktəblərə qəbul imtahanlarında 1-2 abituriyent özünə əl qaldırır. Biz bu problemlə bağlı haray salırıq, ictimaiyyət müzakirə edir, hiddətlənir, mətbuat yazır, ancaq imtahan müddətinin sonunda növbəti imtahanlara qədər unudulur.

Elina ilə baş verənlərdən sonra Təhsil Nazirliyinin işində təcili təşkilati nəticə görmədim.

Azərbaycanda intiharların açıq statistikası yoxdur. DİN-də hesablamalar var. Ancaq bunlar təsdiqlənmiş intiharlara aiddir. İntihara nə qədər cəhdlər olub, neçə intihar müxtəlif səbəblərdən baş tutmayıb, intihara meylli nə qədər uşaq var? Biz bunları bilmirik, çünki belə uşaqlar haqda məlumatı valideynlər gizlədirlər, öz ailədaxili problemlərinin aşkarlanmasını istəmirlər.-0-