Fransada etirazlar - xalq hərəkatıdır

***

-Aqil bəy, Fransada baş verənlər bütün dünyanın diqqət mərkəzindədir. Əslində baş verənlər bir qədər gözlənilməz oldu və hələ də olanları çaşqınlıq içində izləyənlər var. Əvvəlcə etirazların neftin qiymətlərinə görə olduğu deyilirdi. Sonradan hökumət geri addım atdı. Amma yenə də Fransada vəziyyət sakitləşmədi. "Sarı jiletlilər"in etirazı baş qaldırdı. Hökumətin istefası istənildi. Demək ki, etirazların görünməyən tərəfləri var. Ona görə sizdən öyrənməyə çalışırıq. Əslində Fransada nə baş verir? Etirazçıların istəyi nədir? Və bu qədər aqressiya, etiraz haradan yığılıb?

-Əslində Fransada baş verənlər yanacağın qiymətinin qalxması ilə bağlı deyildi. Düzdür, əsas səbəb bu oldu və pik nöqtəyə burada çatdı. Hakimiyyət əvvəlcə geri addım atmağa çalışdı, amma insanların sayının daha da çoxaldığını görən etirazçılar başqa tələblər irəli sürdülər. Avropada digər ölkələrə nisbətən ən çox vergini fransızlar ödəyirlər. Makron hakimiyyətə gəldikdən sonra bu vergi rüsumları daha da artırılıb. Əməkhaqlarından çıxılan vergilər olduqca çoxdur. Əvvəlki illərlə müqayisədə vergilər daha çoxdur. Onu da deyim ki, çalışanlarla yanaşı çalışmayan insanlara edilən yardımlardan - ev yardımlarından, sosial yardımlardan da vergi tutuldu. Hətta təqaüdə çıxan insanların məvaciblərindən belə vergi tutulmağa başladı. Hazırda Fransa əhalisinin 73 faizindən çoxundan vergi tutulur və onlarMakron hakimiyyətinə qarşıdır. Bundan başqa Fransada təhsil haqqı deyilən bir şey yox idi. Sadəcə, qeydiyyat üçün çox aşağı məbləğdə vəsait ödənilirdi. 150-200, maksimum 300 avroya qədər pul ödənilirdi. Indiisə həmin məbləğ 2000 avrodan aşağı deyil. Hətta litseylərdə də qanun dəyişildi. Bir sözlə, bu addımlar bütün sahələrə zərbə vurdu. Buna görə də yaş səviyyəsindən asılı olmayaraq, Fransada bütün səviyyələrdə, bütün sahələrdə etirazlar var idi. Buna görə də son etirazlar bu qədər genişləndi. Rusiya və digər postsovet ölkələrinin mediasını izləyəndə belə qənaətə gəlmək olur ki, bu etirazları tətikləyən xarici qüvvələr var. Amma burada baş verənlərəheç bir siyasi partiyanın, heç bir xarici qüvvənin aidiyyatı yoxdur. Bütün baş verənlərin önündə sadə xalq gedir. Etirazçıların tələbi odur ki, vergilər aşağı salınsın, maaşlardan yüksək vergilər tutulmasın, əhalinin güzəranı yaxşılaşdırılsın, əvvəlki vəziyyətə çatdırılsın, yerli və hətta xarici tələbələrin təhsil haqqı azaldılsın və Makronun hakimiyyətə gəlməsindən sonra işçilərin işdən çıxarılmasının sadələşdirilməsinə şərait yaradan qanun dəyişdirilsin və s. Bir sözlə, hər şey bu dəyişikliklərdən sonra başlamışdı. İnsanlar boğaza yığılmışdı. Fransızlar inqilabçı xalqdır. Nəinki Avropada, hətta bütün dünyada ən çox etirazını bildirənlərdir. Burada anarxiya var, amma o qədər də deyil. Qanunlara qarşı çıxmaq onlar üçün adi bir şeydir.Media ancaq dağıntıları göstərir. Amma belə deyil. Yəni, maşınların yandırılması, mağazaların şüşələrinin sındırılmasını bəzi insanlarla yanaşı həm də polislər təxribat yaratmaq üçün edirlər. Media da bundan istifadə edir. Amma belə deyil. Burada daha çox dinc etiraz edən insanlar var. Növbəli şəkildə dinc etiraz edirlər, yolları bağlayırlar və s. Bunlar da çox normaldır. Hadisənin miqyası çox böyükdür. Nəinki Parisdə, Fransanın hər yerində hər şənbə belə etiraz aksiyaları baş verir. Mitinqlər davam edir. Buşənbə günü isə daha böyük olacağı gözlənilir. Çünki Makronun son çıxışı etirazçıları qane etməyib. Makron qanunlara dəyişiklik edəcəyinə söz verdi. Amma bu o demək deyil ki, bununla etirazçılar qane olacaq.

-Burada Fransadakı etirazlarda baş verən xoşagəlməz hadisələrlə bağlı Fransa tənqid edilir. Polis zorakılığı, sərbəst toplaşmaq azadlığının pozulması, hökumətin prosesə müdaxiləsi, həbslər və s. Bütün bunlar həqiqətən orada baş verir, yoxsa məlumatlar şişirdilir?

-Düzdür, burada həbslər var. Azərbaycan mediasını izləmirəm, amma burada bu məlumatlar şişirdilmir. Hətta müəyyən mənada həbslərin olması normaldır. Burada dağıntılar törədən, hansısa mağazaya girib oğurluq edənlər və s. Bu cür hadisələr Azərbaycan kimi demokratiyanın olmadığı hansısa bir ölkədə baş versəydi hətta ölümlər də olardı. Fransada bütün bu hadisələrə baxmayaraq, hələ ki ölüm yoxdur. Deyirlər cənubda bir nəfər yaşlı qadın ölüb. Amma hələ bilinmir nə dərəcədə doğru məlumatdır. Məlumat hələ ki təsdiqlənməyib. Amma həbslər var. Bunun özü də digər insanları qıcıqlandırır. Buna qarşı çıxanlar da var. Amma burada kimlərisə şərləyib, həbs etmirlər. Nəzarətə alırlar, 1-2 sutka sorğu-sual edirlər. Həbslər daha çox anarxistlərlə bağlıdır. Burada insan haqları gözlənilir. Burada adi insanlar bəzən polisi söyür. Bu söyüş də onların həbsi ilə nəticələnə bilər. Görək, proseslər ümumilikdə nə ilə nəticələnəcək.

-Fransada nə düşünürlər? Bunun hansısa bir xarici təxribat olduğunu düşünürlər və ya əksinə, baş verənlərdən nəticə çıxarmağa çalışırlar?

-Bayaq dediyim kimi, bu etiraz sadə xalqın etirazıdır. Heç bir xarici təxribatdan söhbət gedə bilməz.Burada mitinqlər hər şənbə keçirilir. Şənbə günü bütün yollar bağlanır. Insanlar 3-4 saat yol qət edib, Fransanın paytaxtına gəlirlər. Bunu Azərbaycan kimi ölkələrdə etmək qeyri-mümkündür. Heç buna şərait də yaratmazlar. Burada isə şərait yaradılır. Hökumətsə təbii ki, nə baş verdiyini anlamağa çalışır. Hansısa zorakılıq tətbiq etmir. Zorakılığın nə ilə nəticələnəcəyini yaxşı bilir. Ona görə bu, alınan bir iş deyil. Bu səbəbdən hökumət ilk olaraq geri addım atdı. Bundan sonra da geri addım atmağa məcbur olacaq. Fransızlar layiq olduqları sistemdə yaşamağı tələb edirlər və sona qədər israrlı görünürlər.

-Makron istefaya gedəcəkmi?

-Mən düşünmürəm ki, Makron istefaya gedəcək. Amma bu da istisna deyil. Hər bir halda dəyişikliklər gözlənilir. Ola bilsin hansısa nazir, hansısa məmur bu hadisələrlə bağlı Makronun siyasətinə qarşıistefaya gedə bilər. Amma mən Makronun özünün istefaya gedəcəyini düşünmürəm. Amma qanunvericilikdə dəyişikliklər ediləcəyi mütləqdir. Fransızların nə qədər prinsipial olduğunu hər kəs bilir. Bu etirazlar, tələblər yerinə yetirilməzsə dayanmayacaq və bunun qarşısını zorla heç kim ala bilməz.

-Baş verənlər yəqin ki, Fransa iqtisadiyyatına zərər vurub və vurmaqdadır. Fransa bu vəziyyətdən necə çıxacaq? Ümumiyyətlə, Fransa bu vəziyyətdən çıxa biləcəkmi? Özünü tez bir zamanda toparlaya biləcəkmi? Yoxsa başqa ölkələr Fransanın düşdüyü bu vəziyyətdən istifadə edib onu daha da zəiflətməyə çalışacaqlar?

-Burada baş verənlər adi bir hal kimi qəbul olunur. Bu, Fransaya o dərəcədə təsir etməyəcək. Fransa iqtisadi baxımdan olduqca güclü bir ölkədir. Düşünmürəm ki, xarici dövlətlər də burada baş verənlərdən istifadə edə bilsin. Fransa tezliklə öz normal həyatına davam edəcək. Hər şey əvvəlki qaydasına düşəcək. Insanların həyat səviyyəsi daha da yaxşılaşacaq.