OGP qapılar açıq saxlayır

***

-Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı beynəlxalq platforması Azərbaycana üzvlüyünü bərpa üçün müəyyən şərtlərlə daha 2 il zaman verib. Nədir bu müəyyən şərtlər?

-Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı (Open Government Partnership - OGP) beynəlxalq platformasınınRəhbər Komitəsi (Steering Committee) 5-6 dekabr tarixlərində keçirilən yığıncağında Azərbaycanla bağlı qərar verib. Komitənin qəbul etdiyi 5 dekabr tarixli Qətnamə əsasında Azərbaycanın üzvlüyünün dondurulması növbəti dəfə uzadılıb. Bu dəfə uzadılma konkret zaman əsasında yox, fəaliyyət əsasında verilib. Bundan öncə hər biri 1 il olmaqla 2 dəfə vaxt verilmişdi. Bu dəfə isə müddətyeni Milli Fəaliyyət Planının (2019-2021) icra dövrü qədər uzadılıb. Belə baxanda ilk baxışdan iki il vaxt verildiyi qənaətinə gəlmək olar. Əslində isə vaxt qısa dövrlərə bölünüb və bu dövrlər aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:

2019-cu il martın 1-nə qədər AHT-nin standartlarına uyğun 2019-2021-ci illər üzrə AHT Milli Fəaliyyət Planının (MFP) işlənməsi üçün yol xəritəsi hazırlanmalı və çap edilməlidir. Bu yol xəritəsinə AHT Forumunun əsas görüşlərinin zaman çərçivələri daxil edilməlidir, MFP-nin hazırlanması prosesinə AHT Forumundan (Açıq Hökumətin Təşviqinə dair Hökumət-Vətəndaş Cəmiyyəti Dialoqu Platforması nəzərdə tutulur - K.M.) kənarda olan maraqlı tərəflər də cəlb edilməlidir.

2019-cu il iyunun 1-nə qədər Azərbaycanda AHT prosesinə rəhbərlik üçün yüksək səviyyəli nümayəndəni (nazir və ya daha yüksək səviyyəli) təyin etməlidir.

2019-cu il iyunun 1-nə qədər Azərbaycanda bütün tərəflərin iştirakı ilə OGP Fəaiyyət Planının hazırlanmasına başlamalıdır. Plan vətəndaş cəmiyyəti münasibətdə məhdudiyyətləri aradan qaldırmağa yönəlməlidir.

2019-cu il dekabrın 31-nə qədər MFP-nin yekunlaşdırılması, qəbulu və AHT-nin müvafiq qurumuna (Support Unit) təqdim etməlidir

2021-ci il avqustun 31-nə qədər MFP tam icra olunmalıdır. Fəaliyyət Planı müstəqil ekspertlər (İRM) tərəfindən qiymətləndiriləcək.

Bu mərhələlərin hər birinin monitorinqi aparılacaq və icra vəziyyətindən asılı olaraq qərar veriləcək. Bu tarixlərə əməl olunmadıqda Azərbaycan AHT-dən həmişəlik uzaqlaşdırılacaq. Ancaq öhdəliklər yerinə yetirilərsə üzvlüyə yenidən qayıda biləcək.

-Niyə OGP Azərbaycana güzəştə gedir? Bildiyimizə görə, bundan əvvəl də Azərbaycana 2 dəfə zaman verilmişdi. Yəni, OGP ümid edir ki, bu 2 dəfə verilən zamanda şərtləri yerinə yetirməyən Azərbaycan hökuməti bu dəfə bunları yerinə yetirəcək?

-Fikrimcə, bu məsələdə vətəndaş cəmiyyətinin xidmətləri qeyd edilməlidir. Çünki Rəhbər Komitənin üzvləri vətəndaş cəmiyyətinin ayrı-ayrı üzvləri ilə müzakirələr, fikir mübadiləsi aparıblar. Məndə olan məlumata görə, vətəndaş cəmiyyəti üzvlərinin hamısı istisnasız olaraq Azərbaycanın AHT-də qalmasının vacibliyini qeyd edərək daha bir möhlət verilməsini istəyiblər. Məsələn, 4-5 noyabr tarixlərində AHT-nin Asiya-Sakit Okean Regional Bölməsinin Cənubi Koreyada keçirilən konfransında iştirak etdim. Qonşu Gürcüstan və Ermənistanın dövlət qurumları və vətəndaş cəmiyyəti səviyyəsində iştirakçılıq olduğu halda təəssüf ki, Azərbaycandan olan yeganə təmsilçi idim. Əvvəlki dövrlərdən fərqli olaraq bu dəfə görüşdə əsas maraq Ermənistana idi. Əvvəlki görüşlərdə Ukrayna və Gürcüstan idi. Tədbirdə bir daha müşahidə etdim ki, qurumun Azərbaycana marağı itib. Adam özümü lap valideyn iclasında dərsini pis oxuyan şagirdin valideyni kimi hiss edir. Tədbirdə iştirak imkanından istifadə edib Rəhbər Komitənin müxtəlif üzvləri ilə müzakirələr zamanı Azərbaycana sonuncu şansın verilməsini xahiş etdim. Görünür, Komitə maraqlı tərəflərlə müzakirə aparan zaman vətəndaş cəmiyyətinin həmrəyliyini müşahidə edib və bunları nəzərə alıb.

Burada, əlbəttə, hökumətin də mövqeyi rol oynayır. Çünki öhdəlik götürən və icra edən odur. Komitə üzvləri onlarla da müzakirələr aparıb. Yəqin hökumət onları inandıra bilib və öhdəliklərə ciddi yanaşacağını bildirib.

"Azərbaycan AHT-yə 2011-ci ildə üzv seçilib. 2016-cı il may ayının 4-də Açıq Hökumət Tərəfdaşlığının Rəhbər Komitəsinin növbəti iclasında Azərbaycanın AHT -dəki üzvlük məsələsinə baxılıb və onun statusu tamhüquqlu üzvlükdən qeyri-aktiv ölkə statusuna endirilib. Komitə bu addımın atılmasının əsas səbəbi kimi Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti institutlarının fəaliyyətinə yaradılmış məhdudiyyətləri göstərib".

-Amma 3-cü dəfə yenə zamanın verilməsi Azərbaycan hökumətini arxayın salmırmı? Yəni, onsuz da şərtləri yerinə yetirməsək belə bizi platformadan çıxarmayacaqlar kimi.

-Qeyd etdiyim kimi, bu dəfə fəaliyyətlər əsasında qərar veriləcək. Tələblər yerinə yetirilməsə 2021-ci ili gözləməyə ehtiyac qalmayacaq, zamanında sərt qərarlar veriləcək. Məsələn, martın 1-nə kimi yol xəritəsi hazırlanmasa iyunun 1-i gözlənilməyəcək.

-Sizcə, Azərbaycan hökuməti bütün şərtləri yerinə yetirəcəkmi? İstisnasız olaraq.

-Açıq Hökumət Tərəfdaşlığı təşəbbüsü 4 əsas sütun üzərində qurulub: hesabatlılıq, texnologiya və innovasiya, şəffaflıq, vətəndaş iştirakçılığı. İndi gəlin onları açaq. Hesabatlılıq - hökumət strukturlarını fəaliyyətlərini əsaslandırmağa, onlara yönəldilən tənqidlərə və ya tələblərə reaksiya verməyə yönələn mexaizmlərin mövcudluğudur. Texnologiya və innovasiya - vətəndaşların texnologiyalardan istifadə imkanlarının artmasının vacibliyini göstərir. Vətəndaş iştirakçılığı - ictimai debatlarda və müzakirələrdə iştirak vasitəsilə qərar qəbulu prosesinə təsir imkanlarıdır. Şəffaflıq - hökumətin fəaliyyəti və qərarları barədə məlumatların açıqlığı, hərtərəfliliyini göstərir.AHT təşəbbüsündə iştirak edən hər bir dövlət bu 4 prinsipə cavab verən siyasət həyata keçirməlidir. Məsələn, bizdə texnologiya və innovasiya sahəsində əhəmiyyətli irəliləyişlər var. Elektron xidmətlərin sayı və çeşidi getdikcə artır və əhalinin bu xidmətlərə əlçatanlığı artır. Hesabatlılıq və şəffaflıq sahəsində zəif də olsa yaxşılaşma var. Dövlət qurumları biz istəyən səviyyədə olmasa da cəmiyyətə hesabat təqdim edirlər. Vətəndaş iştirakçılığı çox aşağı səviyyədədir. İndi lazımdır ki, AHT təşəbbüs vasitəsilə bu sahələri gücləndirək. Demək istədiyim odur ki, hökumət onsuz da öhdəliklərin bir hissəsini yerinə yetirir. Son zamanlar qəbul etdiyi qərarlarda şəffaflıq mexanizmlərinin vacibliyi vurğulanır.Bu halda niyə Azərbaycan addımlarını beynəlxalq təşəbbüslərə uyğunlaşdırmasın? Digər tərəfdən, şəffaflıq və hesabatlılıq daha çox hökumətə lazımdır.

Hökumət şərtləri yerinə yetirəcəkmi? Bunu zaman göstərəcək. Bircə onu deyə bilərəm ki, bu addımlar atılsa həm cəmiyyət udar, həm də hökumət. Hökumətin əsas problemi vətəndaş cəmiyyəti ilə bağlıdır. Digər öhdəliklər pis-yaxşı icra olunur. Deməli, hökumət vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyətinə vaxtilə tətbiq etdiyi məhdudlaşdırıcı normaları aradan qaldırmalıdır.

-Bir MSŞT platforması təcrübəsi də yaşamışıq. Yəni, Azərbaycan hökuməti istədiyi olmadığı təqdirdə həmin platformadan çıxdı. OGP ola bilərmi ki, bu təcrübədən ehtiyat edir? Azərbaycanda hansısa xüsusi maraqları olduğu üçün Azərbaycanı bu platformada itirmək istəmir? Və bu maraqlar nə ola bilər?

-AHT-nin Azərbaycanda yalnız təşəbbüsün daha çox ölkəni əhatə etməsi baxımından marağı var. Hazırda dünyanın 79 ölkəsi platformanın üzvüdür. Getdikcə də üzvlərin sayı artır. Əlbəttə, təşəbbüsü tərk etmiş Türkiyə, Montenegro kimi ölkələr də var. Türkiyə öhdəliyi yerinə yetirmədi, əvvəl qeyri-aktiv statusa endirildi, sonra isə kənarlaşdırıldı. Qeyd edim ki, yeganə olaraq Azərbaycana bu qədər güzəşt veriblər. İndiyədək heç bir dövlətə bu qədər güzəşt imkanı verilməyib. Bunun da əsas səbəbi vətəndaş cəmiyyətinin xidmətləridir. Əks halda Azərbaycan AHT üçün sıradan bir ölkədir.

-Sizcə, OGP özü bu tələblərində səmimidirmi?

-AHT 79 ölkəni özündə birləşdirir. Burada qərarlar üzvlərin iştirakı ilə qəbul edilir. Bütün standartlar, normalar hamının iştirakı ilə qəbul edilir.Azərbaycan AHT-yə 2011-ci ildə üzv seçilib və bu təşəbbüsdə iştirak niyyətini bildirən ilk ölkələrdən hesab olunur. Deməli, bu təşəbbüsü vacib saydığı üçün ona qoşulub.

Üzv ölkələr AHT standatlarına uyğun milli fəaliyyət planları qəbul edirlər. Bu planlardakı öhdəlikləri AHT müəyyənləşdirmir, bunu konkret ölkədə fəaliyyət göstərən maraqlı tərəflər müəyyənləşdirir və hökumət öhdəlik götürür. Hesab olunur ki, MFP-lər icra olunsa əhalinin dövlət xidmətlərinə çıxışı yaxılacaq, əhali qərar qəbulu prosesinə təsir edə biləcək, hökumətdən şəffaflıq tələb edə biləcək. Platformaya üzv olan ölkələr də məhz AHT qarşısında öhdəlik götürür.

-Bu beynəlxalq təşkilat və platformalarla məsələlər nə vaxt yoluna düşə bilər? Bunun üçün hökumət və ya təşkilatlar nə etməlidir?

-Beynəlxalq platformalarda yer almaq ölkəmiz üçün vacibdir. Qloballaşan dünyada beynəlxalq təşəbbüslərdə iştirak etməklə yeni texnologiyaları, innovasiyaları, standartları ölkəmizə cəlb etmək olar. Təsəvvür edin, qonşu Gürcüstan və Ermənistan çıxıb öz uğurları barədə, vətəndaşlarına göstərdikləri xidmətlər barədə danışır, biz isə kənardan müşahidə edirik. Ona görə hökumət AHT-nin qətnaməsinə uyğun olaraq təcili MFP-nin işlənməsi prosesinə başlamalıdır. Bunun üçün bütün maraqlı tərəflər prosesə cəlb edilməlidir. Bunun üçünsə QHT və qrant qanunvericiliyinə dəyişiklik edilərək məhdudiyyətlər götürülməlidir. Vətəndaş cəmiyyəti də öz növbəsində prosesdə aktiv iştirak etməli, əhalinin maarifləndirilməsi istiqamətində işləməlidir.