The transition from oligarchic governance to managerial management in Azerbaijan

This article studies public administration in Azerbaijan, which is approaching the 30^th anniversary of its re-independence, and characterizes its current state. Since 29 years of the last three decades have belonged to the rule of one family, there is no doubt that the effects of the transformation of power from father to son have led to different results compared to post-Soviet countries. Therefore, the mainline of the article is the structure of governance in Azerbaijan, participation in decision-making, the role of oligarchs in the establishment of the political elite and capitalism. The conclusion is that the supreme model of governance in Azerbaijan is composed of the components of monarchy[1], oligarchy[2], kleptocracy[3], and corporate state[4]. The corporate state model has become more prominent in Azerbaijan, as the ruling family has superior rights and privileges in public administration. In this country,  independent civil society, free press, and other democratic institutions have been "neutralized" by various means, mainly by rulling family and oligarch groups, regions have been distributed among oligarchs, arable lands among high-ranking officials and agro-parks belonging to their families[5], in other words, a form of state governance has been established in Azerbaijan on the basis of modern aspects of the corporate republic model that existed in the 16^th and 17^th centuries. Although the controlling stake of the corporate state named Azerbaijan is concentrated in the hands of the ruling family and the remaining shares belong to oligarchs with the status of minor shareholders, their number continues to decline as the process of transformation from oligarchic management to managerial management expands. The relationship between the government and the population in this corporate state recalls the relationship between the company's managers, who do not protect the labor rights of their employees, and employees, who are dissatisfied with their managers.

As the transfer of power in Azerbaijan takes place within the rulling family, the formation of oligarchs and their role and functions in the establishment of "capitalism" are very different from the oil-rich Russia and Kazakhstan of the post-Soviet camp, and even Ukraine, which is not rich in these resources. The main difference is that the oligarchs in Azerbaijan are more dependent on the ruling family than in those countries and do not play an important role in political decision-making. For this reason, they are forced to operate in groups, not individually, in order to maintain and strengthen their capital and position. Even so, oligarchs, both individually and in groups, failed to rise above the level of servants of the ruling family in Azerbaijan. Therefore, it is incorrect to call the regime in Azerbaijan oligarchic. Because the rulling family has an exceptional position in making political decisions, at the same time, political decisions and appointments are based on personal and corporate interests within the family, not state and national interests.

Another distinguishing feature of oligarchs in Azerbaijan is that the capital and assets of oligarchs in Azerbaijan are not legal, unlike in Russia, Ukraine, and Kazakhstan. Their limited property and assets are registered in the names of themselves and their families, and most are registered in the names of members of the ruling family. The level of property and capital registered by the oligarchs in Azerbaijan cannot be expressed in a high enough amount to include their names not only in the list of billionaires but also in the list of millionaires. Therefore, in Azerbaijan, which has a high risk of grand corruption and a large monopoly, not a single citizen is included in the Forbes list of the rich. One of the reasons for this is that property, capital, and other assets belonging to the oligarchs and the ruling family are not legalized in Azerbaijan, as income and property are not officially declared.[6] This means that, unlike the ruling family, oligarchs can lose ownership at any time, as the accounting and reporting of capital and other assets of oligarchs in Azerbaijan is unofficial, confidential, and access to such information is restricted to the ruling family's auditors.

Another feature that distinguishes the oligarchs in Azerbaijan from others is their representation in high political positions in order to get a greater share of the "light  money" distributed in the country through the budget. The oligarchs, who have won the fight to get a bigger share of the  commodity money[7], receive "fatty orders"[8] for inflated projects from the investment budget, which is a priority expenditure of the state budget. In fact, ordering a larger amount means earning more. Because the main purpose of the distribution of the allocated funds among the companies owned by the oligarchs through "closed tenders" is to misappropriate the bulk of the funds allocated from the budget.

Thus, the economic domination over the assets held by the oligarchs in Azerbaijan continues until the end of their political posts. The oligarchs, who are well aware that they will lose everything they have gained by handing over their political posts, serve the ruling family, not the people, for being insured against this danger during the implementation of the state policy they lead and are responsible for. As a result, the reputation of Azerbaijani oligarchs among the people is low compared to other countries. On the other hand, everyone knows that the earnings of the oligarchs come from thefts from the state budget, recognizing them as thieves and servants of the government. Therefore, the removal of the oligarchs from the political positions they have long represented and their replacement by managers create hope among the people, albeit a small one, for positive change. However, later observations show that they were often mistaken. Therefore, although the people perceive the oligarchs as thieves, they react to the replacement of their positions in government by others, especially managers, with the phrase "the former are fed up, the newcomers will be even more corrupt."

The formation of oligarchic governance in Azerbaijan can be divided into two stages.

The first stage covers the period of Heydar Aliyev's rule before oil revenues entered the country. Journalist Rauf Mirgadirov believes that “at this stage, the Aliyevs, including Ramiz Mehdiyev, Artur Rasizade, Kamaladdin Heydarov, Murtuz Alasgarov, Ziya Mammadov, Baylar Ayyubov, Farhad Aliyev, Eldar Mahmudov, Ali Insanov, ruled the country as a company. The ability of the creative and intellectual elite, which we call the moral elite, to influence decision-making was declining day by day and is now at zero.”[9]

Rauf Mirgadirov writes: “The system created by Heydar Aliyev ensured the stability of the government in terms of the social base through a number of important tools. First, we are talking about a well-known regional base, which has angered a large part of the population, i.e. the transfer of political, economic, educational, scientific, etc. management only to the people of Nakhchivan and Azerbaijanis from Armenia due to loyalty. Second, in the oligarchic system, the master-slave relationship, as strange as it may sound, also performed a social function in a sense. A large army of slaves was formed around each of the oligarchs close to or in power. As a result, the movement of profits and capital was one-sided, not just bottom-up, but reciprocal. Each minister-oligarch had a small share in the army of slaves around him. This ensured their loyalty to both their masters and the regime. There was only one hope that in the second or third generation, the successors of these minister-oligarchs would become a normal political elite.”

The first stage of the formation of oligarchs in Azerbaijan coincides with the period of privatization of state property, liberalization of regulated trade and prices, carried out in order to transition from an administrative economy to a market economy.

Farhad Aliyev was one of the winners of the first privatization program in the transformation of state property[10] and in high positions in political power. Farhad Aliyev[11], who owned a number of private companies operating in the field of tourism, trade, construction, and industry in 1990-97, was the Minister of Trade of Azerbaijan in 1997-99, the Minister of State Property in 1999-2001, and the Minister of Economic Development in 2001-2005. The Azpetrol gas stations[12] owned by his family were widely networked during this period and operated in Baku and other cities of the republic. Most of the private facilities belonging to the oligarch-minister, who was arrested[13] on the eve of the 2005 parliamentary elections, were taken out of his possession.

During his high political career, Farhad Aliyev controlled the southern region of Azerbaijan, including Jalilabad and Bilasuvar districts. Later, economic and political control over the southern zone was transferred to the President of SOCAR, Rovnag Abdullayev.

Heydar Babayev[14], who replaced Farhad Aliyev as Minister of Economy, is also one of the oligarchic officials of the first stage. Heydar Babayev, who gained experience in financial markets abroad from Azerbaijan (worked as a general representative of Xariciiqtisadibank in Turkey, vice-president of Mostbank and a senior representative of that bank in the UK) was the Chairman of the State Committee for Securities under the President of the Republic of Azerbaijan in 1999-2005 and the Ministry of Economic Development in 2005-2008. However, Heydar Aydin oglu Babayev is remembered in Azerbaijan by Bank Standard and the company ABU[15] (“Aydın Babayevin Uşaqları”, which means "Children of Aydin Babayev"). Heydar Babayev's business empire weakened after he left office. Such that the license of the commercial bank Bank Standard was revoked on October 1, 2016.[16]

In the first decade of independence, the Improtex Group of Companies[17], which had a multifaceted business network, was one of the leading companies in a number of markets and market segments. In particular, Fuzuli Alakbarov[18], the president of the Improtex Group of Companies, who quickly gained a dominant position in terms of market share in the field of travel, can be considered one of the oligarchs of the first stage. He was appointed Minister of Labor and Social Protection of Population on February 7, 2006, and served until October 22, 2013. The Improtex Group of Companies includes Improtex Motors, Improtex Trucks & Buses, Improtex Industries, Improtex Travel, and IMEX AZ General Trading LLC (formerly IMEX Motors), which operated in Dubai for many years. In 2021, Improtex Trading LLC, part of the Improtex Group of Companies headed by him, was liquidated and it was announced that the company merged with another company of the holding, Improtex Motors LLC.

During his tenure as minister, Fuzuli Alakbarov was in charge of the Shirvan region, including Ismayilli and Shamakhi districts.

In 1998-2006, Azad Rahimov[19], who was the head of Italdizain Closed Joint-Stock Company, was appointed Minister of Youth and Sports of Azerbaijan. He served in this position until his death, April 30, 2021. Italdizain[20] operates in areas such as retail, hotel business, and agriculture.

The oligarchs formed in the second stage are those who benefit from oil money. One of them is the former Minister of Transport, Ziya Mammadov[21]. Ziya Mammadov, who served as the country's Minister of Transport from 2002 to 2017, and his family's company ZQAN participated in the distribution of funds allocated from the state investment budget for the creation and development of transport infrastructure and collected a large amount of capital by obtaining direct orders from public procurement in this area. ZQAN was derived from the initials of the former minister himself and his family members. ZQAN consists of the initials of Ziya (his name), Ganira (his wife's name), Anar (his son's name), Nigar (his daughter's name). Ziya Mammadov controlled Guba district in the north of Azerbaijan, another district that was attractive for tourists.

Former Minister of Taxes, Fazil Mammadov, one of the oligarchs of the second stage, was the owner of ATA Holding[22], established in 2003, and FM Management[23], a company registered in Panama. The company's abbreviation FM means Fazil Mammadov. On June 20, 1999, Fazil Mammadov was appointed Chief of the Main State Tax Inspectorate. From February 11, 2000, to December 5, 2017, he served as Minister of Taxes. During his tenure, Fazil Mammadov controlled the western regions of Azerbaijan, including Shamkir, Gadabay, Tovuz, and Gazakh.

Kamaladdin Heydarov[24], one of the oligarchs of both the first and second stages, who owned a number of private companies in the first years of the restoration of Azerbaijan's independence, was appointed Chairman of the State Customs Committee of the Republic of Azerbaijan in January 1995 and Minister of Emergency Situations of the Republic of Azerbaijan in February 2006.

Although the business empire owned by Kamaladdin Heydarov, who founded Gilan Holding[25] in 1987, is now weakening because he "voluntarily" relinquished his long-held dominance in lucrative markets to the ruling family's Pasha Holding[26], his ministerial position is still a guarantee of his inviolability.

Kamaladdin Heydarov is responsible for Gabala district, which differs from other regions of Azerbaijan in its attractiveness for tourists.

Baylar Ayyubov, the President's bodyguard, and Ali Asadov, the former Assistant to President and current Prime Minister, are on the list of oligarchs of both the first and second stages. The business empire created by Baylar Ayyubov is mainly active in the service and trade sectors. At the same time, he has control over Ganja, the second-largest city in the central region of Azerbaijan.

The list of oligarchs in Azerbaijan includes the President of SOCAR, Rovnag Abdullayev, Chairman of the Nakhchivan Supreme Assembly, Vasif Talibov, Chairman of the State Security Service (SSS), Ali Naghiyev, former Chairman of the SSS, Eldar Mahmudov, former ministers, Heydar Asadov and Salim Muslimov, former head state property committe Karam  Hasanov and former Speaker of parliament, Ogtay Asadov.

The establishment of the business empire of oligarchs in Azerbaijan often coincides with the period when they held political positions. The companies owned by most of them were established and developed when the oligarchs held public office, and they became rich by gaining a dominant position in the market and abusing state resources. Even when the law forbade them to engage in commercial and business activities, they not only created the company but also gave the companies names that directly confirmed their identity.

[1] https://www.britannica.com/topic/monarchy

[2] https://www.britannica.com/topic/oligarchy

[3] https://economics.mit.edu/files/4462

[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Corporate_republic

[5] https://www.astna.biz/ext/news/2021/1/subsc/eco-agriculture/en/1901.htm

[6] https://www.turan.az/ext/news/2021/5/free/politics_news/en/4185.htm

[7] https://boycewire.com/types-of-money/

[8] https://oilfund.az/report-and-statistics/recent-figures

[9] https://bakuresearchinstitute.org/az/elita-yoxlugu-problemi-haqqinda-bezi-mulahizeler/?fbclid=IwAR0ZZsQMmHqZvGYxnXAI9JyveiL366nSPNPv8XFZ8z5d8a2zM2-peilMidw

[10] https://www.astna.biz/ext/news/2021/4/subsc/eco-macroeco/en/2013.htm

[11] https://en.wikipedia.org/wiki/Farhad_Aliyev

[12] https://www.azpetrol.az/

[13] https://www.azadliq.org/a/153843.html

[14] https://en.wikipedia.org/wiki/Heydar_Babayev

[15] http://www.abupetrol.az

[16] https://az.trend.az/business/economy/2666980.html

[17] https://improtex.az/

[18] https://en.wikipedia.org/wiki/Fizuli_Alakbarov

[19] https://en.wikipedia.org/wiki/Azad_Rahimov

[20] https://www.italdizain.az/az/holdings/o-nas/

[21] https://en.wikipedia.org/wiki/Ziya_Mammadov

[22] http://ataholding.az/en

[23] https://www.occrp.org/en/panamapapers/azerbaijani-first-familys-hidden-wealth/

[24] https://en.wikipedia.org/wiki/Kamaladdin_Heydarov

[25] https://www.gilanholding.com/

[26] https://pasha-holding.az/

Azərbaycanda  oliqarx idarəçiliyindən menecer darəçiliyinə keçid

1-ci yazı

Qubad İbadoğlu, İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin eksperti

Bu yazıda müstəqilliyini yenidən qazanmasının 30 illiyinə yaxınlaşan Azərbaycanda dövlət idarəetməsinə nəzər salınır və onun  müasir durumu xarakterizə olunur.  Ötən üç onilliyin   29 ili bir ailənin hakimiyyətinə məxsus olduğundan, heç şübhəsiz ki,  atadan qalma hakimiyyətin oğula transformasiyasının dövlət idarəetməsinə təsirləri post-sovet ölkələri ilə müqayisədə fərqli nəticələrə gətirib çıxarıb. Odur ki, Azərbaycanda idarəetmənin quruluşca hansı model üzərində formalaşması, qərarların qəbulunda iştirakçılıq, siyasi elitanın və kapitalizmin bərqərar olmasında olirqarxların rolu yazının əsas xəttini təşkil edir. Əldə edilən qənaət ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda ali idarəetmə modeli monarxiya[26], oliqarx[26], kleptokratiya[26] və korporativ dövlət[26] komponentlərindən təşkil olunub. Dövlət idarəedilməsində hakim ailə üstün hüquq və imtiyazlara malik olduğundan  Azərbaycanda  korporativ dövlət modeli daha çox önə çıxıb.  Bu dövlətdə psevdo-vətəndaş cəmiyyəti, azad mətbuat və digər demokratik institutlar  əsasən ailə və oliqarx qrupları tərəfindən müxtəlif vasitələrlər “zərərsizləşdirilib”,  bölgələr oliqarxlar, məhsuldar torpaqlar yüksək vəzifəli məmurlar və onların ailə üzvlərinə məxsus aqro-parklar arasında bölüşdürülüb[26], bir sözlə Azərbaycanda XVİ-XVİİ əsrlərdə mövcud olmuş  korporativ respublika modelinin müasir aspektləri  əsasında  dövlət idarəetmə forması qurulub. Azərbaycan adlı şirkət-dövlətin səhm-nəzarət paketi hakim  ailənin əlində cəmləşdirilib, yerdə qalan səhmlər isə kiçik səhmdarlar statuslu oliqarxlara məxsus olsa da onların da sayı oliqarx idarəetməsindən menecer idarəçiliyinə transformasiya prosesi genişləndiyindən azalmaqda davam  edir. Bu şirkət-dövlətdə  hökümətlə əhali arasında münasibətlər işçilərinin əmək hüquqları qorunmayan şirkətin Bu şirkət-dövlətdə əhali ilə münasibətlər menecerlərindən narazı qalan işçilərinin əmək hüquqları qorunmayan şirkətin işçiləri  ilə münasibətlərini xatırladır.

Azərbaycanda hakimiyyətin ötürülməsi ailə daxilində baş verdiyindən oliqarxların formalaşması və onların “kapitalizm”in bərqərar olmasında rolu və funksiyaları da post-sovet düşərgəsinin neftlə zəngin olan Rusiya və Qazaxıstandan, hətta bu  resuslarla  zəngin olmayan Ukraynadan da xeyli fərqlidir. Əsas fəqləndirici cəhət odur ki, Azərbaycanda oliqarxlar həmin ölkələrlə müqayisədə hakim ailədən daha çox asılıdırlar və siyasi qərarların qəbulunda əhəmiyyətli rola malik deyillər. Bu səbəbdən də onlar kapitallarını və  mövqelərini qorumaq və gücləndirmək üçün ayrılıqda deyil, qruplaşma  formatında  fəaliyyət göstərmək məcburiyyətindədirlər. Belə olanda da həm ayrılıqda və həm də  qrup şəklində fəaliyyət göstərən oliqarxlar Azərbaycanda hakim ailənin xidmətçiləri səviyyəsindən yüksək mövqe qazana bilmədilər. Ona görə də Azərbaycandakı rejimi oliqarx idarəçiliyi adlandırmaq düzgün deyildir. Çünki,  siyası qərarların qəbulunda ailə müstəsna olaraq üstün mövqeyə malkdir, eyni zamanda siyasi qərarların qəbulu və kadr təyinatlarının verilməsi ailə daxilində  dövləti deyil, şəxsi və korporativ maraqlar üzərində qurulur.

Azərbaycanda oliqarxları başqalarından daha bir fərqləndirici cəhət odur ki, Azərbaycanda oliqarxların kapitalları və aktivləri Rusiya, Ukrayna  və Qazaxıstanda fərqli olaraq leqal deyildir. Onların məhdud səviyyədə mülki və varidatları özlərinin və ailələrinin adlarına, əsksəriyyəti  isə hakim ailənin üzvlərinin adına  rəsmiləşdirilir. Azərbaycanda oliqarxların öz adlarına rəsmiləşdirilən əmlak və kapital səviyyəsi onların adlarının nəinki milyaderlər, heç milyonerlər siyahısına salınması üçün yetərli qədər yüksək məbləğlə ifadə oluna bilməz. Ona görə də siyasi korrupsiya riski yüksək, inhisarçılıq dairəsi  geniş miqyasda olan Azərbaycanda  vətəndaşlar arasından  bir nəfər də olsun Forbesin varlılar siyahısına daxil deyildir. Bunun bir səbəbi də Azərbaycanda gəlirlər və əmlak rəsmi bəyan edilmədiyinə[26] görə, oliqarxlara və hakim ailəyə məxsus olan əmlak, kapital və digər aktivlər leqallaşdırılmır. Bu isə o deməkdir ki, hakim ailədən fərqli olaraqoliqarxlar malik olduqlarını istənilən vaxt itirə bilərlər, çünki, Azərbaycanda oliqarxların kapitallarının və digər aktivlərinin  uçotu və hesabatı  qeyri-rəsmi, gizli aparılır və belə informasiyalara çıxış hakim ailənin “auditorları”nın  səviyyəsində məhdudlaşdırılır.

Azərbaycanda oliqarxları başqalarından fərqləndirən digər xüsusiyyət bu ölkədə  büdcə vəsitəsilə bölüşdürülən “yüngül neft pulları”ndan daha çox pay götürmək üçün onların yüksək siyasi postlarda təmsilçiliyidir. Neft pullarından daha çox pay almaq uğrunda mübarizədə qalib olan oliqarxlar dövlət büdcəsinin prioritet xərci olan investisiya büdcəsindən şişirdilmiş layihələr üzrə “yağlı sifariş”lər[26] alırlar. Əslində daha çox məbləğdə sifariş daha çox qazanmaq anlamına gəlir. Çünki, ayrılan vəsaitin “qapalı tenderlər” vasitəsilə  oliqarxlara məxsus şirkətlər arasında bölüşdürülməsində başlıca məqsəd büdcədən ayrılan vəsaitlərin əsas hissəsinin təyinatından kənarlaşdırılaraq mənimsənilməsinə xidmət edir.

Beləliklə də Azərbaycanda oliqarxların  malik olduqları aktivlər üzərində  iqtisadi hökmranlıq onlara məxsus olan  siyasi postdakı fəaliyyətlərin sona çatmasınadək davam edir.  Siyasi postlarını təhvil verməklə qazandıqları hər şeyi  itirəcəklərini yaxşı anlayan oliqarxlar  bu təhlükədən sığortalanmaq üçün  rəhbərlik etdiyi və məsul olduğu dövlət siyasətinin icrası zamanı xalqa deyil, hakim ailəyə xidmət edir. Nəticədə də Azərbaycanlı oliqarxların xalq arasında reputasiyası başqa ölkələrlə müqayisədə də aşağıdır.  Digər tərəfdən də hər kəs onların qazandıqlarının dövlət büdcəsindən oğurlamalar hesabına başa gəldiyini bilir, oliqarxları oğru və hakimiyyətə xidmətçi  olaraq qəbul edir. Ona görə də oliqarxların uzun müddət təmsil olunduqları siyasi vəzifədən kənarlaşdırılması, onların menecerlərlə əvəz olunması  xalqda az da olsa müsbət dəyişikliklərə  inam yaradır. Lakin sonradan baş verənlər üzərində  müşahidələr onların bir çox hallarda yanıldığını göstərir. Odur ki, xalq oliqarxları oğru kimi qəbul etsə də onların hakimiyyətdəki vəzifələrinin başqaları, xüsusilə də menecerlərlə əvəzlənməsinə özünəməxsus şəkildə “yenə əvvəlkilər yeyib doymuşdu, yeni gələnlər ondan da çox  korrupsioner olacaq” ifadəsi ilə münasibət bildirir.

Azərbaycanda oliqarx idarəçiliyinin  formalaşmasını 2 mərhələyə bölmək olar.

Birinci mərhələ neft gəlirlərinin ölkəyə daxil olmasınadək olan Heydər Əliyevin hakimiyyəti dövrünü əhatə edir. Jurnalist Rauf Mirqədirov hesab edir ki, “bu mərhələdə  Ramiz Mehdiyev, Artur Rəsizadə, Kəmaləddin Heydərov, Murtuz Ələsgərov, Ziya Məmmədov, Bəylər Əyyubov, Fərhad Əliyev, Eldar Mahmudov, Əli İnsanov  da daxil olmaqla Əliyevlər ölkəni  şirkət kimi  idarə edirdi. Mənəvi elita adlandırdığımız yaradıcı və intellektual elitanın isə qərarların qəbuluna təsir imkanları gündən-günə azalırdı və bu gün sıfır səviyyəsindədir”[26].

Rauf Mirqədirov yazır ki,  “Heydər Əliyevin yaratdığı sistem bir sira vacib alətlərinin vasitəsilə hakimiyyətin sosial baza baxımından dayanıqlığını təmin edirdi. Birincisi, söhbət hamıya məlum və əhalinin böyük hissəsinin hiddətinə səbəb olan regional bazadan, yəni siyasi, iqtisadi, təhsil, elmi və s. idarəetmənin sədaqət səbəbi ilə ancaq naxçıvanlılara və Ermənistandan gələn azərbaycanlılara həvalə edilməsindən gedir. İkincisi, oliqarxik sistemdə ağa-nökər münasibətləri nə qədər qəribə səslənsə də, müəyyən mənada sosial funksiya da yerinə yetirirdi. Hakimiyyətə yaxın və ya orada təmsil olunan oliqarxların hər birinin  ətrafında böyük bir nökərlər ordusu yaranırdı. Nəticədə qazancın, kapitalın hərəkəti birtərəfli, yalnız aşağıdan yuxarıya doğru  deyil, qarşılıqlı idi. Hər bir nazir-oliqarxın ətrafındakı nökərlər ordusuna az da olsa, pay düşürdü. Bu isə onların həm ağalarına, həm də rejimə olan sədaqətlərini təmin edirdi. Bir ümid ona qalırdı ki, ikinci və ya üçüncü nəsildə bu nazir-oliqarxların varisləri normal bir siyasi elitar zümrəyə çevriləcəklər”.

Azərbaycanda oliqarxların formalaşmasının birinci  mərhələsi  inzibati iqtisadiyyatdan bazar iqtisadiyyatına keçid məqsədilə həyata keçirilən dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirməsi, tənzimlənən ticarətin və qiymətlərin liberallaşdırllması dövrünə təsadüf edir.

Birinci özəlləşdirmə proqramı çərçivəsində dövlət mülkiyyətinin transormasiyasından[26] qazananlar və  siyasi hakimiyyətdən yüksək vəzifə alanlar sırasında öndə Fərhad Əliyev gəlirdi. 1990-97-ci illərdə turizm, ticarət, inşaat və sənayes sahəsində fəaliyyət göstərən  bir sıra özəl şirkətlərə sahib olan Fərhad Əliyev[26] 1997-99-cu illərdə Azərbaycanın Ticarət Naziri, 1999-2001-ci illərdə Dövlət Əmlak Naziri, 2001-2005-ci illərdə isə İqtisadi İnkişaf naziri vəzifəsində çalışmışdır. Onun ailəsinin mülkiyyətində olan  “Azpetrol” benzin doldurma stansiyaları[26] bu dövr ərzində geniş şəbəkələnərək, Bakı və respublika tabeli digər şəhərlərdə fəaliyyət göstərmişdir. 2005-ci il parlament seçkisi ərəfəsində həbs edilən[26] oliqarx-nazirə məxsus özəl obyektlərin əksəriyyəti onun mülkiyyət sahibliyindən çıxarılmışdır.

Fərhad Əliyev hakimiyyətdə yüksək siyasi vəzifə tutduğu dövrdə Cəlilabad, Beləsuvar rayonları  da daxil olmaqla Azərbaycanın cənub rayona nəzarət edirdi. Sonrada cənub zonasına iqtisadi və siyasi  nəzarət SOCAR-ın prezidenti Rövnəq Abdullayevə həvalə oldundu.

Fərhad Əliyevi iqtisadiyyat naziri vəzifəsində əvəz edən Heydər Babayev[26] də birinci mərhələnin oliqarx məmurlarından sayılır. Azərbaycandan xaricdə maliyyə bazarlarında (“Xariciiqtisadibank”ın Türkiyədə baş nümayəndəsi,  “Mostbank”ın vitse-prezidenti və həmin bankın Böyük Britaniyada baş nümayəndəsi vəzifələrində işləyib)  təcrübə qazanmış Heydər Babayev 1999-cu ildən Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar Üzrə Dövlət Komitəsinin sədri,  2005-2008-ci illərdə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi vəzifələrində çalışıb. Lakin, Heydər Aydın oğlu Babayev Azərbaycanda Standard Bankın, "ABU”[26] (“Aydın Babayevin Uşaqları” anlamını verir) şirkəti ilə yadda qalıb.  Heydər Babayevə məxsus olan biznes imperiyası o siyasi vəzifəsini tərk edəndən sonra zəifləyib. Belə ki, “Bank Standard” kommersiya bankının lisenziyası 1 oktyabr 2016-cı ildən etibarən ləğv edilib[26].

Müstəqilliyin il dekadasında  çoxspekterli biznes şəbəkəsinə malik “İmprotex” şirkətlər qrupu[26] bir sıra bazarlarda və bazar seqmentlərində aparıcı mövqeyə çıxan şirkətlərdən hesab olunur.Xüsusilə də səyahət sahəsində bazar payına görə qısa zamanda üstün mövqe qazanmış “İmprotex” şirkətlər qrupunun prezidenti Füzuli Ələkbərovu[26] da  birinci mərhələnin oliqarxlarından saymaq olar. O 2006-cı ilin 7 fevralında  Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Naziri vəzifəsinə təyinat almış və 2013-cü ilin oktyabr ayının 22-dək bu vəzifədə çalışmışdır.  “İmprotex”  Şirkətlər Qrupuna "İmprotex Motors”, "İmprotex Trucks&Buses”, "İmprotex İndustries”, "İmprotex Travel” və Dubayda uzun illər fəaliyyət göstərən "IMEX AZ General Tradıng L.L.C” (keçmiş İMEX Motors) şirkətləri daxildir.  2021-ci ildə onun rəhbərlik etdiyi "İmproteks Şirkətlər Qrupu"na daxil olan “Improtex Trading” MMC ləğv olunaraq holdinqin digər şirkəti – “Improtex Motors” MMC-yə qoşulduğunu elan edib.

Füzuli Ələkbərov nazir işlədiyi dövrdə İsmayıllı, Şamaxı rayonu da daxil olmaqla Şirvan bölgəsində məsul edilmişdi.

1998–2006-cı illərdə isə "Italdizain" Qapalı Tipli Səhmdar Cəmiyyətinin rəhbəri işləmiş  Azad Rəhimov[26] Azərbaycanın Gənclər və İdman naziri vəzifəsinə təyin edilib. O bu vəzifədə ölənədək, 30 aprel 2021-ci ilədək çalışmışdır.  "Italdizain"[26]  pərakəndə satış, mehmanxana biznesi və kənd təsərrüfatı kimi sahələrdə fəaliyyət göstərir.

İkinci mərhələdə formalaşan oliqarxlar neft pullarından faydalananlardır. Onlar arasında diqqəti çəkənlərdən biri keçmiş Nəqliyyat naziri Ziya Məmmədovdur[26]. 2002-2017-ci illərdə ölkənin nəqliyyat naziri işləmiş Ziya Məmmədov onun ailəsinə məxsus ZQAN- şirkəti ilə dövlətin investisiya büdcəsindən nəqliyyat infrastrukturunun yaradılması və inkişafı üçün ayrılan vəsaitlərin bölüşdürülməsində iştirak etmiş və bu sahədə dövlət satınalmalarından birbaşa sifarişlər əldə edərək, külli miqdarda  kapital  toplamışdır. ZQAN  sabiq nazirin özünün və ailə üzvlərinin adının baş hərflərindən yaranıb. ZQAN-ın çması Ziya (öz adının), Qənirə (həyat yoldaşının adının), Anar ( oğlunun adının ), Nigar ( qızının adının) baş hərflərindən ibarətdir. Ziya Məmmədov turistlər üçün cəlb ediciliyi ilə seçilən digər rayona Azərbaycanın şimalında yerləşən Quba rayonuna nəzarət edirdi.

İkinci mərhələnin oliqarxlarından sayılan keçmiş Vergilər naziri Fazil Məmmədovun 2003-cü ildə qurulan ATA Holdinqin[26] və Panamada qeydiyyatda olan "FM Management” şirkətinin[26] sahibi idi. Şirkətin FM- abreviaturası Fazil Məmmədov mənasını verir. Fazil Məmmədov 1999-cu il iyun ayının 20-də Baş Dövlət Vergi Müfəttişliyinin rəisi təyin edilib. 2000-ci il fevral ayının 11-dən 5 dekabr 2017-ci ilədək Vergilər naziri  vəzifəsində çalışıb.  Fazil Məmmədov  hakimiyyətdə təmsil olunduğu dövrdə Azərbaycanın Şəmkir, Gədəbəy,Tovuz, Qazax rayonları da daxil olmaqla Qərb rayonlarına nəzarət edirdi.

Həm birinci və həm də ikinci mərhələnin oliqarxlarından sayılan, Azərbaycanın müstəqilliyinin yenidən bərpasının ilk illərində bir sıra özəl şirkətlərin sahibi olan, Kəmaləddin Heydərov[26] 1995-ci ilin yanvar ayında Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri, 2006-ci ilin fevral ayında Azərbaycan Respublikası Fövqalədə Hallar Naziri vəzifəsinə təyin edilib.

1987-ci ildə "Gilan Holdinq"i[26]  yaradan və uzun müddət mənfəətli  bazarlara malik olduqları hökmran mövqelərini sonradan hakim ailəyə məxsus “Paşa Holdinq”[26]ə “könüllü” güzəştə getdiyinə görə  Kəmaləddin Heydərova məxsus olan biznes imperiyası hazırda zəifləsə də, lakin onun daşıdığı nazir vəzifəsi hələ ki, toxunulmazlığı üçün təminatdır.

Kəmaləddin Heydərov turistlər üçün cəlb ediciliyi ilə Azərbaycanın digər rayonlarından fərqlənən  Qəbələ  rayonuna məsul edilib.

Həm ikinci və həm də birinci məhələnin oliqarxları siyahısında yer alan prezidentin mühafizəçisi Bəylər Əyyubov, sabiq köməkçi, hazırkı baş nazir Əli Əsədov əsasən hakim ailənin mühafizəsində,  təsərrüfat işlərində və biznes idarəçiliyindəki fəaliyyətləri ilə seçilib. Bəylər Əyyubovun yaratdığı biznes imperiyası əsasən xidmət və ticarət sektorunda fəaldır. Eyni zamanda onun Azərbaycanın Mərkəz bölgəsində, ikinci böyük şəhəri olan Gəncəyə nəzarət imkanları mövcuddur.

Azərbaycanda oliqarxlar siyahısına  SOCAR-ın prezidenti Rövnəq Abdullayev,  Naxçıvan Ali Məclisinin sədri Vasif  Talıbov, Dövlət  Təhlkəsizlik Xidmətinin (DTX) sədri Əli Nağıyev, DTX-nin keçmiş sədri Eldar Mahmudov, sabiq nazirlər Heydər Əsədov, Səlim Müslümov, keçmiş spiker Oqtay Əsədov daxil edilir.

Azərbaycanda oliqarxların biznes imperiyasının yaranması bir çox hallarda onların siyasi vəzifələr daşıdığı dövrə təsadüf edir.  Onların əksəriyyətinin sahibləndiyi  şirkətlər oliqarxlar dövləti vəzifələr daşıyanda qurulub, inkişaf edib və onlar da bazarda hökmran mövqeyə yiyələnməklə, dövlət resurslarından sui-istifadə etməklə varlanıblar. Hətta qanun onlara kommersiya və biznes fəaliyyəti ilə məşğul olmağı qadağan etdiyi halda onlar nəinki şirkət yaradıb, həm də şirkətlərə özlərinə məxsus olğunu birbaşa təsdiq edən adlar veriblər.