Vektoral çizgini gücləndirmək

Şərqi Aralıq dənizində Fransa və Yunanıstan  tərəfindən sıxışdırılmağa çalışılan Türkiyə öz haqlarını müdafiə edərkən bu proseslərdə Ankara üçün  Aralıq-Xəzər dənizi  çizgisində daha geniş təsir gücü qazanma fürsəti meydana  çıxdı.

Tripolidəki  rəsmi hökuməti dəstəkləmək üçün baş nazir Fayez əs-Saraj ilə keçən il noyabrın 27-də İstanbulda əməkdaşlıq sazişi imzalanandan sonra  Sarajın əldə etdiyi üstünlük  Türkiyəyə qarşı bir neçə cəbhənin birdən açılmasına səbəb oldu.

Fransa  ilə meydana çıxan gərginlik yüksəlməyə davam edir, Yunanıstanın Misirlə imzaladığı sazişə qarşı Ankara  dalbadal  “Navtex”lərlə  cavab verir. Son 1 ayda Liviyadakı siyasi proseslər Ankaranın əleyhinə dəyişməyə başladı: Türkiyənin sayəsində hakimiyyətini qoruyub saxlayan əs-Saraj atəşkəs və martda seçki qərarı qəbul edərkən yaxın dostu Tayyip Ərdoğanla məsləhətləşmədi.

Proseslər bu şəkildə davam etsə AKP-nin “Müsəlman qardaşlar” tendensiyalı siyasətinin növbəti dəfə iflas edəcəyini görəcəyik.

Daha əvvəl də yazdıq: 2013-cü ildən bəri rəsmi Qahirə ilə bütün münasibətləri kəsən Ankaranın bu siyasətinə rəğmən Aralıq dənizinin şimal və şərq sahillərində Misir qıfıl ölkə halına gəldi.

Yay aylarında cərəyan edən bu proseslərdə Türkiyə öz donanmasıyla   mövqelərini qorumağa davam edir və  edəcək. Ancaq bu yayın Türkiyə üçün ən mühüm nəticəsi kimi Şərqi Aralıq dənizində öz mövqeyini qorumasıyla birlikdə uzun bir vektoral cizgi  üzərində mövcud olan qapını yenidən açaraq “burada mən də varam” deməsi oldu. Söhbət iyulun axırından bəri  Aralıq dənizi-Xəzər dənizi çizgisində Ankaranın ciddi şəkildə varlıq nümayiş etdirməsindən gedir.

İşğalçı Ermənistanın Qarabağdan kənarda qalan bölgədən Azərbaycana hücum etməsini Türkiyə həm  Qara dəniz-Xəzər dənizi  çizgisində düzgün analiz   etdi, həm də bu təcavüzə Aralıq dənizi-Xəzər dənizi çizgisində  əks-həmləylə cavab verdi. Qars-Gümrü-Moskva müqavilələriylə onsuz da üzərində “himayədarlıq hüququ” olan  Naxçıvana qoşun çıxarmaqla qalmadı, Azərbaycan ordusuyla geniş miqyaslı hərbi təlim keçirdi.

Sürətli  proseslər  artıq “Türkiyənin Azərbaycanda daimi qalması”  məsələsinin  müzakirəsinə doğru gedir. Hərbi baxımdan Azərbaycanın bu proseslərə təmkinli yanaşmasını təbii qarşılamaq lazımdır. Ancaq diplomatiya sahəsində  işğalçı Ermənistana qarşı üslubun sərtləşməsiylə yanaşı, məsələn, prezident İlham Əiyevin Yunanıstanın Bakıya  təyin edilmiş səfirinin etimad məktubunu qəbul edərkən  “Türkiyənin tərəfində olduqlarını”  bəyan etməsi  Aralıq dənizi-Xəzər dənizi  çizgisinin gücləndirilməsi üçün Bakı ilə Ankara arasında  pərdə arxasında razılıq əldə edilməsinin işarəsi sayıla bilər.

Əslində   Yunanıstan cənab Əliyevin səfirə dediyi sözləri  normal qarşılamalıdır. Çünki Şərqi Aralıq dənizində Türkiyəyə edilən təzyiqlərə  Ermənistanın verdiyi dəstək Afinanı və Nikosiyanın cənub hissəsini necə məmnun edirdisə, indi  Azərbaycanın dövlət başçısının Türkiyəyə verdiyi qeydsiz-şərtsiz dəstək də Afinanın kefinə soğan doğramamalıdır. Söhbət Aralıq dənizi-Xəzər cizgisində səflərin daha da sıxlaşdırılmasından gedir və etnik mənşələri də, dini mənşələri də eyni olan Azərbaycan ilə Türkiyənin  bu çizgidə əlbir hərəkət etmələrindən təbii  heç nə ola bilməz.

Strategiya  baxımından yanaşanda isə bu cizginin gücləndirilməsi  Azərbaycan torpaqlarını işğal etmiş Ermənistanın, Türkiyənin ərazi bütövlüyünü tanımayaraq  ölkənin şərqindəki bəzi vilayətləri özünə birləşdirmə niyyətinin qabağının həmişəlik kəsilməsi üçün vacibdr. Qərbin qüvvədən düşməyən  planlarını həyata keçirmək üçün indi Emmanuel Makron müəyyən rolları öz üstünə  götürərək gah Livanın idarəçiliyinə həvəslənir, gah şimali İraq, gah da Suriya kürdləriylə görüşüb müzakirələr aparır.

Unudulmamalıdır ki, Ermənistanın öz sərhədlərini  Türkiyə torpaqları hesabına genişləndirmə  planında  əsas  hədəf  bölgədəki kürdlərlə birbaşa əlaqənin ən yüksək səviyyəyə çıxarılmasıdır. Yunanıstan və Cənubi Kiprlə əlaqələri  mümkün qədər  gücləndirmək də o  hədəfin elementlərindən biridir.

Azərbaycan torpaqlarını 28 ildən bəri işğal altında saxlaması bir tərəfə, indi də Qarabağdan kənar Azərbaycan torpaqlarına hücum edən Ermənistanın niyyət və planları bu qədər açıq-aşkar olduğu halda, o təcavüzkar planların qabağını kəsmək üçün Türkiyə və Azərbaycanın Aralıq dənizi-Xəzər dənizi çizgisindəki  əməkdaşlığı gücləndirməsindən təbii nə ola bilər?

Dostluq-qardaşlıq öz yerində, yeni işğalçı planlara qarşı ən zəruri  addımdır...

Mayis Əlizadə