AZAL-ın inhisarı: olsun, ya olmasın?

"Azadlıq" radiosunun Ermənistan xidmətinin məlumatına görə, İrlandiyanın "Ryanair" kiçik büdcəli aviaşirkəti Yerevana uçuşlar planlaşdırır.

https://www.azatutyun.am/a/29811123.html

Ermənistan hökuməti Mülki Aviasiya Departamentinin rəhbəri Tatevik Revazyanın bəyanatına görə, aviaşirkət ilə danışıqlar başlayıb.

Onun sözlərinə görə, "Ryanair" reysinə orta qiymət 40 avrodur, ancaq Ermənistana bu qiymətə uça bulməyəcəklər. "Lakin istənilən halda bu 350, 400 və ya 500 avro olmayacaq", - o deyib.

T.Revazyan bildirib ki, "Ryanair" Ermənistan bazarına daxil olarsa aviabiletlərin qiyməti enəcək və nəticədə Avropadan Ermənistana, həmçinin Ermənistandan Avropaya sərnişin daşımaları artacaq.

Azərbaycanda isə məmurlar hələlik fikirləşirlər: Aİ ilə analoji sazişi hansı şəkildə imzalasınlar ki, AZAL milli aviadaşıyıcının maraqlarına xələl gəlməsin.

Ümumilikdə, bu sazişin ətrafında unikal absurd vəziyyət yaranıb.

Bir tərəfdən, Aİ Avropa aviaşirkətlərinin Azərbaycan bazarına yolunu açan saziş təklif edir ki, bunun nəticəsində bizim istiqamətdə aviabiletlərin hazırkı yüksək qiymətləri enəcək. Birmənalı demək olar ki, bu saziş ölkənin sıravi vətəndaşları üçün müsbət hadisədir.

Digər tərəfdən, Azərbaycanın rəsmi şəxsləri AZAL-ın inhisarçı maraqlarını güdərək hər vəchlə danışıqlara əngəl törədir və yubadırlar.

AZAL şirkəti Aİ ilə danışıqlar prosesini əngəlləyən subyekt kimi ekspertlər tərəfindən tənqidlərə məruz qalır. Ekspertlərin fikrincə, Azərbaycanda aviasiya bazarının liberalaşdırılması şirkətə sərfəli deyil, çünki belə olduğu halda o, bu sahədəki inhisarını itirir. Hazırda AZAL milli aviadaşıyıcı olaraq aeroporta da nəzarət edir və bu da ona Azərbaycan istiqamətində reyslər planlaşdıran və həyata keçirən digər aviaşirkətlərə öz şərtlərini diqtə etməyə imkan verir. İnhisarçı-şirkət qiymət siyasətinə də aktiv nəzarət edir ki, nəticədə Azərbaycan istiqamətində reyslər regionda ən bahalı sayılır.

Bundan öncə Turan aviasiya sazişinin imzalanması ilə bağlı Aİ-nin mümkün şərtləri və bu sahədə faktiki inhisarçı olan AZAL milli aviaşirkəti rəhbərliyinin buna mümkün qədər qarşı çıxması barədə yazıb.

http://contact.az/ext/news/2017/11/free/economics%20news/ru/67171.htm

Xatırlatmaq lazımdır ki, bu sazişin imzalanması üçün Aİ-nin şərtlərindən biri Bakı aeroportunun AZAL-dan asılı olmaması ola bilər, belə ki, Azərbaycan Avropada yeganə ölkədir ki, aviadaşıyıcı eyni zamanda həm də aeroportun sahibidir. Başqa bir şərt Avropa aviaşirkətlərinin Bakı aeroportuna sərbəst girişi, aviabiletlər və texniki xidmət üzrə vergilərin və tariflərin endirilməsidir.

Bütün tələblər AZAL-ın indiyədək müşahidə olunan inhisarını avtomatik olaraq istisna edir.

http://www.turan.az/ext/news/2017//free/markets/ru/118339.htm

Milli aviadaşıyıcının mövqeyi belədir ki, şirkət digər aviaşirkətlər üçün maneə törətməyəcək. Bu, şirkət rəhbərliyi tərəfindən dəfələrlə səslənib. Əgər ilk vaxtlar bu cür bəyanatlar avropalı məmurların ağlına batırdısa, iki il keçdikdən sonra həmin bəyanatlar onlarda ancaq istehzalı gülüş doğurur.

Vəziyyətin unukallığı həm də ondadır ki, Aİ heç bir ölkə ilə aviasiya sazişinə dair danışıqları bu qədər uzun sürdürməyib. İlk dəfə saziş Azərbaycana 2013-cü ildə təklif edilib. Sonra nəticəsiz qaldığına görə danışıqlar dayandırılıb. 2017-ci ildə Aİ yenidən danışıqlar təklif edib. Bu müddətə qədərsə Gürcüstan və Ermənistan analoji sazişi imzalayıblar və Azərbaycan vətəndaşları Avropaya səyahət etmək üçün Gürcüstan aeroportlarından istifadə etməyə başlayıblar.

Hər iki tərəfin nikbin bəyanatlarına baxmayaraq, danışıqlar 2018-ci ildə də başa çatmadı.

AZAL hazırda Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanının 50-dən çox istiqamət üzrə 30-dən çox aviaşirkətə xidmət göstərməsi ilə öyünür.

Cənubi Qafqaz ölkələri aviaşirkətlərinin statistikasının və reyslərin istiqamətinin müqayisəsi bəzi nəticələrə gəlməyə imkan yaradır. Xüsusilə bu, Avropa istiqamətinə aiddir.

Beləliklə, 10 milyon vətəndaşı olan Azərbaycanın paytaxt aeroportu 50 istiqamət üzrə 30 aviaşirkətə xidmət göstərir.

3 milyona yaxın əhalisi olan Ermənistana 20 aviaşirkət uçur.

3 milyondan bir qədər çox vətəndaşı olan Gürcüstanın paytaxtına, Tbilisi aeroportu 41 aviaşirkətə xidmət göstərir. Bununla yanaşı, Azərbaycandan fərqli olaraq, Gürcüstan özünün digər aeroportlarından da fəal istifadə edir. Batumi aeroportu 23, Kutaisi 5 aviaşirkətə xidmət göstərir.

Qeyd etmək lazımdır ki, həmin şirkətlərin uçduqları istiqamət Azərbaycanda olduğundan çoxdur. Məsələn, əgər Macarıstanın "Wizzair" loukosteri Bakıdan ancaq Budapeştə uçursa, Kutaisidən Avropanın səkkiz şəhərinə uçur.

Azərbaycan tərəfi ilə danışıqların yubadılmasına baxmayaraq, Avropa Komissiyasının nəqliyyat və mobillik üzrə baş direktoru Henrik Hololey öz nikbiniyini itirmir. Avropalı məmur Turan-a eksklüziv müsahibəsində tezliklə tərəflərin razılığa gələcəyinə ümid etdiyini bildirib.

"Aİ-nin digər yaxın tərəfdaşları ilə analoji sazişlərinin müsbət nəticələri, sözsüz ki, Azərbaycan hakimiyyətinin Aİ-yə inamını möhkəmlədib".

O qeyd edib ki, sazişin həm birbaşa, həm də dolayısı effektləri var. Digər ölkələrdən nümunələr göstərən H.Hololey bildirib ki, İsrail ilə saziş imzalandıqdan sonra birbaşa reyslərin sayı üç dəfə artıb.

"İsrail ilə saziş imzalandıqdan sonra İsrail və Aİ arasında sərnişinlərin sayı hər il 1 mln. nəfər artır. Milli daşıyıcıların biznesi Mərakeşdə 60%, Serbiyada 100%-dən çox artıb.

Aviasiya sazişi əvvəllər inhisarın olduğu yerlərdə rəqabət yaradır, ya da indiyədək olmayan birbaşa reysləri yaradır. Nəticədə müştərilər daha aşağı tariflərdən faydalanır. Məsələn, Aİ-Mərakeş reyslərində orta qiymət 61%, Aİ və ABŞ arasında 27% enib", - o bildirib.

Bununla yanaşı, H.Hololeyin sözlərinə görə, həmçinin mühüm dolayı effektlər var. Bunların arasında turist sayının xeyli artmasını göstərmək olar. Bu, turizm industriyasının və onunla əlaqədar infrastrukturun inkişafına, işgüzar əlaqələrin sadələşdirilməsinə yardım edir.

"Azərbaycana gəldikdə, ola bilsin ki, ən mühüm effekt Bakı aeroportunun tam potensialından istifadə etmək imkanı olacaq. Bu, müasir, sərnişinlər və yüklər üçün əla rahatlığı olan 5 ulduzlu aeroportdur, lakin hazırda gücünün 50%-ə qədərindən istifadə olunmur".

Onun fikrincə, Bakı aeroportunun mühüm qitələrarası nəqliyyat xabına və logistika qovşağına çevrilməsi üçün bütün lazımi infrastrukturu var.

Azərbaycan tərəfinin irəli sürdüyü şərtlərə toxunan H.Hololey bildirib ki, məlum səbəblərdən Azərbaycan nümayəndələri sazişin AZAL milli daşıyıcısı üçün mənfi nəticələrinin olmayacağına əmin olmaq istəyirlər.

"İndiyədək imzaladığımız bütün aviasiya sazişlərinin təcrübəsi milli daşıyıcılar üçün çox müsbət olub. Qiymətlərin enməsi milli daşıyıcıya ziyan vurmayacaq, əksinə, sərnişin axınının artması biznesi gücləndirəcək.

Biz bu bilgiləri Azərbaycan tərəfi ilə paylaşdıq. Hesab edirik ki, bu, problemlərin aradan qaldırılmasına və onları bu sazişin hər iki tərəf üçün uğurlu olacağına inandırmağa kömək edəcək".

Bundan əlavə, onun sözlərinə görə, hələlik tərəflər keçid dövrünün tarixi barədə razılığa gəlməyiblər. Onun fikrincə, bunlar həll olunmayan məsələlər sırasına daxil olmayan məsələlərdir.

Avropa aviaşirkətlərinin Azərbaycan bazarında maraqlı olmasına toxunan məmur qeyd edib ki, baxmayaraq ki, bazar Aİ üçün kiçikdir, istənilən halda o, Avropa şirkətləri tərəfindən marağın artacağını, onların yeni birbaşa reyslər təklif edəcəyini gözləyir.

Bundan əlavə, onun fikrincə, saziş Azərbaycan daşıyıcısına Bakı aeroportunun yaxşı infrastrukturundan istifadə edərək Aİ və Asiya arasında sərnişin daşımasını həyata keçirməyə şərait yaradacaq.

"Azərbaycanın yüksək vəzifəli rəsmi şəxsləri ilə görüşlərimdə aviasiya sazişinin çox tezliklə bağlanması ilə bağlı ümumi iradənin olduğunu gördüm. Saziş hər iki tərəfin qələbəsidir", - o vurğulayıb.