Erdoğan �McKinsey�dən niyə vaz keçdi?

Türkiyə ictimaiyyəti 10 gündən bəri iqtisadiyyata nəzarətin "McKinsey" firmasına verilməsinə reaksiya bildirərkən prezident Erdoğan gözlənilməz şəkildə ABŞ şirkəti ilə əməkdaşlıq etməyəcəklərini açıqladı.Erdoğanın "Bunlar bizə ideya baxımından da xidmət etməyəcklər.Biz özümüz özümüzə kifayət edirik"- sözləri bir çox sualı da gətirib-gəldi ki, onlardan ən aktual olanlarını bu şəkildə kateqorizə etmək mümkündür:

Vədəsi gəlmiş xarici borcları ödəmək və ya bir müddət təxirə sala bilmək üçün Türkiyə Beynəlxalq Valyuta Fondunun yerinə niyə "McKinsey" şirkətinin dəstəyinə ehtiyac hiss etmişdi?

Erdoğanın kürəkəni,xəzinə və maliyyə naziri Berat Albayrak iqtisadiyyata nəzarətin "McKensey" şirkətinə verilməsini açıqlayan adam idi.Hətta bununla bağlı olaraq 16 nazirliyin səlahiyyətli nümayəndələrinin daxil olduğu bir qurumun yaradıldığı da bildirilmişdi.Elə isə Berat Albayrak bütün bu addımları prezident Erdoğandan xəbərsiz atmışdımı? Erdoğan "MsKensey"nin dərdə dərman olmayacağını son 10 gündəki müzakirə və mübahisələr nəticəsində qavradımı?

Yeni kreditlər almaq üçün əsas hədəf BVF-yə əl uzatmaq idisə, prezident Erdoğan bu işin "McKensey" ilə olmayacağını qəti şəkildə anlayaraq bu işdən vaz keçdimi? Yoxsa Türkiyə ictimaiyyətinin "McKensey"nin xidmətini qəbul etməyəcəyi bir tərəfə dursun,bu işin Erdoğanın və AKP-nin prestijinə ağır zərbə vura biləcəyi (Erdoğanın ən hərarətli dəstəkçiləri olan şərhçilər belə bu əməkdaşlığı ağır şəkildə tənqid edirdilər) açıq şəkildə göründüyü üçün Erdoğan "Hər böhran bir çox fürsət yaradır"- sözləri ilə bu işi başqa məcraya yönəltdi?

Və ən ürək sıxan sual: əcəba, prezient Erdoğanın başında durduğu 200 milyard dollarlıq Varlıq Fondu da yeni kreditlər almağa və ya borcları yüksək faizlər bahasına da olsa, bir müddət təxirə salmağa kifayət etmədi? Ki, Erdoğan iqtisadiyyatı tamamilə daxili imkanlar hesabına yenidən ayağa qaldırmağı ən düzgün yol kimi gördü? İstər daxildə istərsə xaricdə iqtisadiyyatı idarəçiliyin Berat Albayraka həvalə edilməsi müsbət qarşılanmamışdı."McKensey"ni tədavüldən çıxaran prezident Erdoğan, xüsusilə, beynəlxalq arenada kredit etibarı qazanmaq naminə kürəkəni Albayrakı da iqtisadiyyatın idarəçiliyindən uzaqlaşdırarmı?

Türkiyə çox ağır xarici borc yükünün altından çıxmaq üçün əvvəl-axır öz daxili imkanlarını səfərbər etmək məcburiyyətində qalacaqdır.Bu, həm də ona görə məcburidir ki, son ayların makroiqtisadi göstəriciləri (inflyasiya,dövlət xərcləri,cari kəsirlər) hədəflərdən 3-4 dəfə uzaqlaşıldığını və bu proseslərin yüksələn qrafiklə davam edəcəyini göstərməkdədir.Sentyabrın 20-də xəzinə və maliyyə naziri Berat Albayrakın açıqladığı Yeni İqtisadi Proqram (YEP) iqtisadiyyatda "daralma və kiçilmə"ni nəzərdə tutsa da makroiqtisadi göstəricilərdəki hədəflərə varılmasının yollarını göstərmir.Elə isə makroiqtisadi tarazlıqlarda hədəfə çata bilməmək bazardakı "inflyasiyaçı təzyiqi" daima güclü qılacaqdır.

2019-cu ilin martında bələdiyyə seçkisi var.Mərkəzi iqtidara bələdiyyə sədrliyindən gələn Erdoğan ictimaiyyətin bu həssaslıqlarını yaxşı bildiyinə görə,seçkiyə "bazardakı alovu söndürərək və səngidərək getmək" məcburiyyətində olduğunu yaxşı bilir.

"McKensey"dən vaz keçilməsinin səbəbini bir də bu kontekstdə axtarmaq lazımdır.Seçki ərəfəsində prezident Erdoğanın birbaşa BVF-na müraciət etməsini gözləmək düzgün olmaz, ancaq tərəfdarlarını konsolidə etmək və prestijini qorumaq baxımından kürəkənini belə tədavüldən çıxara biləcəyinə ehtimal vermək olar.Çünki onun siyasi müntəxəbatında "qalib gəlmək"dən başqa bir jarqon yoxdur.