İçəri qaynayarkən xaric tam nəzarətdə...

Rusiyadan böyük miqdarda təzminatla yanaşı, 8 dekabrda devrilən diktator Bəşər Əsədi tələb etmək Ankaranın Dəməşqə verdiyi ağlın məhsuludur: dövlət başçısı Putinin Orta Şərq üzrə özəl təmsilçisi Mixail Boqdanovun Dəməşqdə keçirdiyi görüşün ertəsi günü mətbuat katibi Peskovun “Heyət göndərmək istəyirik” şəklindəki açıqlaması dialoq yollarını açmaqda Moskvanın çox çətinlik çəkdiyini göstərir. Bəli, Tartus və Lazkiyyə bazalarıyla yanaşı Xmeymimdəki hərbi kəşfiyyat stansiyasının taleyi də havadan asılı qalmışkən Dəməşqin müvəqqəti idarəsinin çox kəskin tələblərini Dmitri Peskov şərh etmək istəmədiyi kimi, bu tələblərin hansı güzəştlərlə minimizə ediləcəyi də məlum deyil.

“Kompensasiya və Əsədin təhvil verilməsi” tələblərindən sonra Əhməd əş-Şaraanın Ankaraya gələcəyinə dair iddianın “Dövlət başçısı Erdoğanın proqramının uygun olması halında” şərtiylə mediaya servis edilməsi cərəyan edən proseslərdə Ankaranın ciddi yönləndirmələrinin olduğunu açıq şəkildə ortaya qoyur; yəni bu, “indiki vəziyyətdə hər şeyi mən müəyyənləşdirirəm” üslubunun çox açıq ifadəsidir. Burada maraq doğuran əsas nöqtə Dəməşqin yeni idarəsiylə əlaqələr yaradıb Aralıq dənizi sahillərindəki və Xmeymimdəki bazalarını oralarda saxlamaq üçün Moskvanın hələ də yaxın münasibətlər içində olduğu iddia edilən Ankaradan kömək istəyib-istəməyəcəyidir. Kreml indiki vəziyyətdə bu işdə Suriyanın yeni idarəsinin Türkiyə dövlət başçısından başqa heç kimin sözünü dinləməyəcəyini yaxşı bilsə də Rusiya dövlət başçısının Türkiyədən kömək istəyəcəyini təxmin etmirəm. Bunun səbəbini sentyabr 2018-aqust 2023 tarixləri arasında Suriyanın İdlib bölgəsiylə bağlı Putin və Erdoğan arasında aparılan müzakirələri və bəzən yaşanan mübahisələri analiz edənlər yaxşı bilməlidir: İdlibin cihadçı qruplardan təmizlənməsini dəfələrlə Türkiyəli həmkarından tələb edən Rusiya dövlət başçısı indi Dəməşqdə idarəni ələ keçirən o cihadçılarla əlaqə yaratmaq üçün Türkiyəli həmkarından vasitəçilik tələb etməliymiş. Bunun üçün istənilən dövlətin “real siyasət” şərtindən də çox-çox o tərəfə keçməsi lazımdır ki, bunu etməsi durumunda Rusiya həm Türkiyənin həm də yeni Suriya iqtidarının yanında etibarını zədələməklə qalmayıb görüşlərə ən az 0-2 məğlub başlayacaq.

Suriyada əldə edilən tarixi fürsəti daxili siyasətdə nəğdə çevirməyə çalışan iqtidar koalisiyası bir neçə cəbhədə eyni aktivliklə fəaliyyətini davam etdirir. Bunlardan birincisi keçən ilin oktyabrında başlayan prosesdir: terror təşkilatının ömür boyu həbsə məhkum edilmiş başçısıyla İmralı adasında fikir mübadiləsi etmək üçün get-gəllər davam edərkən, deyəsən, o prosesin yönləndiricisi olan Milliyyətçi Hərəkat Partiyası lideri Devlet Bahçelinin tələblərinin tam şəkildə qəbul edilməsi mümkün olmayacaq: mediaya sızdırılan xəbərlərdə “silahı yerə qoymaq üçün” terror təşkilatı başçısının təxminən 5 min terrorçunun azad edilməsini, Avropadakıların geri qayıtmasını, ümumi əfv qanunu qəbul edilməsini istədiyi iddia edilməkdədir. Ona görə, bütün bu tələblərə təkcə Devlet Bahçeli müsbət cavab versə belə (onu da təxmin etmirəm), iqtidarın böyük ortağının, dövlətin müdafiəyə, təhlükəsizliyə, asayişə cavabdeh qurumlarının və ümumilikdə toplumun bunu təqdirlə qarşılayacağını ehtimal etmək çox çətindir. İddialara görə, terror təşkilatının 26 ildən bəri Marmara dənizindəki İmralı adasında həbsdə saxlanılan başçısı öz müraciətini Novruz bayramında etmək istəyirmiş. Bunun reallaşıb-reallaşmayacağı ən gec 1 ay içində məlum olacaq. Reallaşma ehtimalının az olduğunu bir daha ifadə edərək dövlət başçısı Erdoğanın 24 saat gündəmin birinci sırasında duran həmlələrinə keçək. Bəli, düz təxmin etdiniz, söhbət İstanbulun bələdiyyə sədri Ekrem İmamoğluna qarşı məhkəmədə elan edilməsini gözləyən hökmlə birlikdə yeni məhkəmə və istintaq proseslərindən gedir. 27 yanvarda bələdiyyənin binasında keçirdiyi mətbuat konfransını salonda izlədim və dövlət başçısının “Turpun böyüyü heybədədir”-eyhamına qarşı İmamoğlunun eyni tərzdə, yəni “Turpun böyüyü” əks-həmləsiylə cavab verməsini xeyli analiz etdim. Daha əvvəl jurnaist-yazarlara, alimlərə, hərbçilərə, siyasətçilərə qarşı aparılan bəzi istintaq və məhkəmə proseslərini birbaşa izlədiyimə görə, İmamoğlunun bu əks-həmlə taktikasını dərindən düşünərək açıqladığını görürəm (İstanbul bələdiyyəsi və İmamoğlu əleyhinə hazırlanmış raporlarda, aparılan istintaq proseslərində eyni şəxsdən mütəxəssis kimi istifadə edilməsi). Bunun davamı kimi tərəfdarlarını məhkəmə binasının qabağına etirazlara çağırması cənab Erdoğan qədər İmamoğlunun da qərarlı olduğuna işarə edir. Ancaq bütün bunlarla yanaşı, bu istintaq və məhkəmə proseslərində İmamoğlunu özünə əmin olmağa sövq edən ən əsas nöqtə Əlahəzrət Sosial Yardımlardır. Daha əvvəl də dəfələrlə yazdım: hörmətli Erdoğanın uzun müddətli hakimiyyəti dövründə Türkiyə siyasəti 180 dərəcə paradiqma dəyişikliyinə məruz qalaraq seçicilər, partiya üzvləri və tərəfdarlarla münasibətlər “sosial yardım” şərti üzərində qurdu. Ak Partinin illərlə seçkidən ilk sırasında çıxmasında ideologiyadan çox sosial yardımlar həlledici rol oynayarkən İstanbul bələdiyyə başqanlığının ilk dönəmində Ekrem İmamoğlu da vətəndaşlarla dialoq şəbəkəsini Atatürkçülük üzərindən deyil, sosial yardımlar üzərindən gücləndirdi. 31 mart 2024-dəki bələdiyyə seçksindən əvvəl dəfələrlə yaxından izlədiyim hörmətli İmamoğlu “sosial yardım” faktorunu daim ön planda tutarkən bunun əvəzini rəqibini 10 bal geridə qoyaraq almışdı. İndi isə bunu özünün əsas müdafiə arqumenti halına gətirən cənab İmamoğlu, İstanbulun küçələrini “Sosial yardımları 6 dəfə artırdıq” şüarlarıyla bəzəməkdən bezib-usanmır. 27 yanvarda Türk və əcnəbi media üçün keçirdiyi mətbuat konfransında “Xalq arxamdadır”- deyərkən sosial yardımları 6 dəfə artırmasının xalqı küçə və meydanlara çıxarmaq üçün nəinki kifayət edəcəyinə, hətta bu proseslərdən daha güclü çıxaracağına adı kimi inanırdı... Əlbəttə ki, siyasi oyunların içində olduğuna görə, Ekrem İmamoğlu da siyasətçi kimi danışmaq və hər şeyi öz lehinə şərh etmək məcburiyyətindədir.

 Ancaq...

Siyasi proseslərdə ən böyük nankorluğu da elə o əmin olduğunuz xalq və seçici nümayiş etdirir. Bunun ən ibrətamiz örnəklərindən birini 1999-cu ilin martında, bax, İstanbul bələdiyyəsinin həmin o salonunda görmüşdüm: məhkəmə tərəfindən vəzifəsinə son verilən hörmətli Tayyip Erdoğan orada mətbuat konfransı keçirəndə tərəfdarları nəinki salona, heç parklara da sığmamışdı. “Bu mahnı burada bitməz”- deyə tərəfdarlarına ümid aşılayaraq salondan ayrılan Erdoğan ertəsi gün vidalaşmaq üçün avtobusla İstanbulu dolaşanda yanında xanımı və müğənni dostu Adnan Şenses vardı...

Doğma məhəlləsi Kasımpaşanın yeməkxanasında balığı çörəyin arasına qoyub ağzına aparmasını indiki kimi xatırlayıram...