Ərəb jurnalistin qətli: şaxələnmə nə vəd edir?

Oktyabrın 2-də Səudiyyə Ərəbistanının İstanbuldakı baş konsulluğunda qətlə yetirildikdən sonra meyidi də yoxa çıxarılan jurnalist Camal Qaşıqçının sirli ölümünün ətrafında cərəyan edən proseslər prezident Erdoğanın noyabrın 3-də "Washington Post" da çap edilən məqaləsylə fərqli məcraya doğru yönəldi.

30 gündən bəri Qaşıqçının ölümünə səbəb olanların ortaya çıxarılması üçün açıq platformalardan Səudiyyə Ərəbistanına hər cür xəbərdarlığı edən cənab Erdoğan, niyə Qaşıqçının da yazarı olduğu qəzetə məqalə yazmağı uyğun gördü? Və niyə məqaləsində "Camal Qaşıqçının öldürülməsi üçün əmrin kral Salmanın verdiyinə inanmağım qəti şəkildə mümkün deyildir.Ona görə də bu cinayətin Səudiyyə Ərəbistanının rəsmi siyasətini əks etdirdiyinə inanmak üçün hər hansı bir səbəb də yoxdur"- kimi qəti hökmlər irəli sürdü? Axı Erdoğanın məqaləsindən iki gün əvvəl İstanbul baş prokurorluğu "Qaşıqçının öldürülməsiylə bağlı Səudiyyə Ərəbistanının baş prokuroru ilə apardıqları müzakirələrin heç bir nəticə vermədiyini və əks tərəfin əməkdaşlıqda istəksiz olduğunu" açıqlamışdı.

35 günlük müddətdə Səudiyyə Ərəbistanından "konsulluğa girmiş və çıxmışdır,konsulluqda yoxdur, konsulluqda axtarış apara bilərsiniz,mübahisə oldu,qalmaqalda öldü"- şəklində gələn açıqlamalar İstanbul baş prokurorluğunun "Əvvəlcədən planlaşdırılaraq ölüdürüldü" - açıqlamasıyla jurnalistin qətl edildiyinə dair şəkk-şübhə qoymayınca "Kimin əmriylə öldürüldü?- sualının gündəmə gəlməsindən təbii şey ola bilməzdi.Bu çərçivədə Türkiyə prezidentinin məhz Qaşıqçının əməkdaşlıq etdiyi qəzetdə "Kim öldürmədi?"- sualına qəti cavab verməsi bir çox baxımdan mənalı göründüyü kimi, bir çox sualı da özü ilə gətirib-gəlir.

Suallardan birincisi bundan ibarətdir ki,beynəlxalq miqyasda səs-küyə səbəb olan bir cinayət əcnəbi bir ölkənin konsulluq missiyasında həyata keçirilibsə,cinayət hadisəsinin həyata keçirildiyi torpaqlardakı dövlətin başçısı konsulluq missiyasının ölkəsini nə üçün bu qədər açıq şəkildə cinayət hadisəsindən kənara çəkmək istəyər? Söhbətin "hüquq"dan getməsi lazımdırsa,bu yanaşma tərzi hüquq yox, açıq şəkildə siyasət və diplomatiya qoxusu vermirmi? Əlbəttə,cinayət əmrinin birbaşa kral, vəliəhd və ya başqa bir səlahiyyətli nümayəndə tərəfindən verildiyini heç kim birbaşa iddia edə bilməz.Ona görə bütün cinayət işlərində kimisə şübhəli şəxs vəziyyətinə gətirmək dövlət ittihamçısına, kimisə təmizə çıxarmaq işi isə məhkəməyə aid səlahiyyətdirsə,"hüquq"dan kənar qalan iddiaların hamısı siyasi motivlidir.

"Washington Post"dakı məqalədə "Bundan sonra heç bir NATO ölkəsində belə bir cinayətin həyata keçirilə bilməyəcəyi" vurğulanır ki, buradan çıxan nəticə Səudiyyə Ərəbistan mərkəzli cinayətin bir NATO ölkəsini hədəf almasıdır.Elə isə başda ABŞ olmaqla digər NATO ölkələri Səudiyyə Ərəbistanına hansı sanksiyaları tətbiq etdilər və ya etməyə hazırlaşırlar? ABŞ dövlət katibi Mike Pompeonun son açıqlamasına baxanda Riyad ilə "strateji müttəfiqliyin davam etdiriləcəyi" başa düşülür (yəni, başda silah satışı olmaqla, iqtisadi-hərbi münasibətlərə heç bir xələl gəlməyəcəkdir).

Türkiyənin bu günkü iqtidarının Səudiyyə Ərəbistan kralını (maraqlıdır ki,ABŞ qəzetindəki məqalədə vəliəhdin adı zikr edilməyib) bu şəkildə müdafiə etməsinin birinci səbəbi- cənab Erdoğanın Riyada qarşı hiss etdiyi əngin dini-mənəvi bağdan irəli gəlir.Çünki 2013-cü ilin iyulunda Misirdə Əbdülfəttah Sisinin hakimiyyətə gəlməsindən sonra Ankara ilə Riyad arasında yaşanan problemlərə əvvəlcə 2017-ci ilin yayında körfəz ölkələrinin Katarı mühasirəyə almaları ilə münasibətlər daha da korlanmışdı.

Bir neçə ay əvvəl Səudiyyə Ərəbistanının Suriyadakı PYD/YPG terror təşkilatına 100 milyon dollar yardım etməsiylə Ankaranın "cinini kəlləsinə" çıxardığı el-aləmə məlum ikən cənab Erdoğanın Səudiyyə Ərəbistan kralını Qaşıqçı cinayətindən tamamilə kənarda tutmasının məntiqini iki lider arasındakı şəxsi dostluq münasibətində axtarmaq lazımdır (bir neçə il əvvəl prezident Erdoğanın oğlunun gənclik fonduna kralın 100 milyon dollar bağışladığı da yazılmışdı).

Cənab Erdoğanın krala verdiyi açıq dəstəyin başqa bir səbəbi də körfəzdə cərəyan edən proseslərdən böyük ölçüdə kənarda qoyulmuş Türkiyənin yenidən oyuna daxil olma arzusundan irəli gələ bilərmi? Bu versiya istisna olmasa da nəticədə körfəz bölgəsi ilə qərarların oradakı monarxiya rejimləri tərəfindən yox,Washington tərəfindən verildiyi məlumdur.Elə isə prezident Erdoğan ilə prezident Trump arasında iki gün əvvəlki telefon danışığını və tərəflərin Parisdə görüşmək üçün razılaşmaya varmalarını noyabrın əvvəlindən bəri cərəyan edən proseslərin harasına yerləşdirməli, hansı nöqtələrdən baxaraq analiz edilməli? İrana qarşı sanksiyaların başladığı günlərin ərəfəsində Türkiyə yenidən oyuna daxil edildimi? Qaşıqçı cinayəti ilə bağlı artıq Riyada yox, ancaq və ancaq İstanbul baş prokurorluğunun çalışmalarına baxmaq lazım gələcək...