Azərbaycanda Putinin Qarabağa dair mövqeyi müzakirə edilir

Baku/18.12.20/Turan: Azərbaycanda Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Qarabağa dair suallara cavab verməsi gözləntisilə onun dördsaatlıq televiziya çıxışını izlədilər. TASS-ın jurnalisti Rusiya prezidentinə sual verərək dedi ki, Azərbaycan tərəfi 10 noyabr bəyanatının dördüncü bəndinə istinad edərək erməni qoşunların Qarabağdan tamamən çıxarılmasını tələb edir. Həmin bənddə deyilir ki, Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingenti erməni silahlı qüvvələrin çıxarılması ilə paralel olaraq yerləşdirilir". Ermənilər isə birinci bəndə istinad edirlər ki, sənəd imzalandıqdan sonra tərəflər "tutduqları mövqelərdə qalırlar". Jurnalist qeyd edib ki, "sənədin həmmüəllifi kimi"  Vladimir Putin Yerevan və Bakı arasında mübahisəyə nöqtə qoya bilərmi.

Peterburqdan analitik Vüqar İsmayılov diqqəti ona yönəldib ki, Putin ATƏT-in Minsk Qrupunun adını çəkməyib, faktiki olaraq, onu yaddan çıxarıb. V.İsmayılov Facebook-da Putinin sözlərindən sitat gətirir. Putin deyib ki, beynəlxalq hüquq baxımından bütün bu ərazilər Azərbaycan Respublikasının ayrılmaz tərkib hissəsidir. "Ermənistan Dağlıq Qarabağın müstəqilliyini tanımayıb, ona görə də bu halı nəzərdə tutaraq Dağlıq Qarabağın özü də beynəlxalq hüquq baxımından Azərbaycandır. Dağlıq Qarabağın statusu dəyişməz qalmalı, gələcəyə ötürülməlidir, bu şərtlə ki, Laçın dəhlizi vasitəsilə Dağlıq Qarabağla Ermənistan arasında əlaqə imkanları mümkün olsun", - RF prezidenti əlavə edib.

V. İsmayılov Rusiyanın mövqeyini qeyd edir: buna zərurət yaranarsa, gələcəkdə Qarabağın statusu dəyişdirilə bilər. Əgər zərurət olmasa, deməli, belə də qalacaq. Ancaq Azərbaycanın öz ərazisi ilə bağlı mövqeyi var. Qarabağ Azərbaycandır və onun statusu olmayacaq.

"RF ilə Azərbaycanın mövqeləri arasında böyük ziddiyyətlər yoxdur. Hər iki ölkənin hazırki mövqeyi eynidir -Qarabağ Azərbaycandır. Mövqelərdəki fikir ayrılığı yalnız gələcəyə aiddir. Putin hesab edir ki, gələcəkdə əgər lazım gələrsə status dəyişdirilə bilər. Azərbaycan isə hesab edir ki, status gələcəkdə də dəyişməyəcək". Qarabağla bağlı hər iki ölkənin mövqeyini fərqləndirən budur”, - V. İsmayılov hesab edir.

Analitik Şahin Cəfərli Rusiya və Azərbaycanın prinsipial antaqonist mövqelərini qeyd edir. Pressklub.az saytında nəşr olunan məqalədə o, diqqəti azərbaycanlıları narahat edən əsas məsələyə yetirir: Ermənistan SQ Qarabağdan nə vaxt çıxacaq?

Bəyanatın 4-cü maddəsində deyilir ki, “Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingenti erməni silahlı qüvvələrinin çıxarılması ilə paralel şəkildə yerləşdirilir”.  Azərbaycanda mütləq əksəriyyət bu maddəni belə anlamışdı ki, Rusiya sülhməramlıları əraziyə yerləşdikdən sonra erməni silahlı qüvvələri oradan çıxarılacaq. Hakimiyyət rəsmi səviyyədə bu barədə hər hansı izahatla çıxış etməsə də erməni silahlılarının Qarabağda qalacağına dair də heç nə deyilməmişdi.

İndi Putinin sözlərindən belə məlum olur ki, erməni silahlı dəstələri, əslində işğalçı qüvvələr Rusiya sülhməramlılarının cavabdeh olduqları zonada qalacaqlar. Çünki Rusiya prezidenti 4-cü maddəyə deyil, 1-ci maddəyə istinad etdi. Orada yazılıb: 10 noyabr 2020-ci il tarixində, Moskva vaxtı ilə saat 00.00-dan etibarən Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zonasında atəşin və bütün hərbi əməliyyatların tam dayandırılması elan olunur. Bundan sonra “tərəflər” adlandırılacaq Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası hazırda tutduqları mövqelərdə qalacaqlar”.

Ş.Cəfərli sual edir: Əgər erməni silahlı qüvvələrinin Azərbaycandan çıxarılacağı tarix məlum deyilsə, onda Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin artıq öz həllini tapmasından necə danışmaq olar?

Analitik Qarabağa dair status-kvonun dəyişməz qalması (hələlik!) barədə Putinin sözlərini şərh edərkən İ.Əliyevin bəyanatını xatırlayır: “Artıq status cəhənnəmə getdi”. Bəyanatda da statusla bağlı hər hansı müddəa yoxdur. Lakin Putinin sözlərindən belə çıxır ki, Rusiya status mövzusunu qapanmış saymır, sadəcə, indiki mərhələdə gündəmə gətirməyə lüzum görmür, təxirə salır. Niyə? Çünki status məsələsinin həlli  ilə problem həllini tapmış olacaq. Rusiya isə problemin qəti həllində maraqlı deyil. Çünki məsələ həll olunsa o zaman bölgədə Rusiyaya, onun ordusuna roluna ehtiyac qalmayacaq.

Putinin beynəlxalq hüquq baxımından Dağlıq Qarabağın Azərbaycana məxsus olduğunu vurğulamasına toxunan Ş.Cəfərli onun Gürcüstan milli muxtariyyəti ilə bağlı vədlərini  xatırladır. Odur ki, bizim üçün risklər var. Buna görə də Azərbaycan Rusiya ilə münasibətləri mümkün qədər rəvan səviyyədə saxlamağa çalışmalıdır ki, xoşagəlməz sürprizlərlə qarşılaşmasın.

“Moskva Qarabağ məsələsində yeganə moderator və arbitrə çevrilib. Aydın olur ki, məlum bəyanat hazırlanarkən Azərbaycan tərəfi lazımi qədər müzakirə aparmaq, hər cümlə, hər söz üzərində baş sındırmaq, etiraz və mübahisə etmək üçün yetərli zamana sahib olmayıb. Sənədin imzalanmasından saatlar əvvəl Ermənistanın hava məkanında uçan Rusiya helikopteri Azərbaycan ordu bölmələri tərəfindən vurulmuşdu, Rusiya isə Ermənistana əlavə hərbi qüvvələr göndərməyə başlamışdı”, - Ş.Cəfərli xatırladıb. 

İqtisadiyyat professoru Qubad İbadoğlu Facebookda Putinin çıxışına öz münasibətini bildirib.  G.İbadoğlu hesab edir ki. prezidentin çıxışının beynəlxalq hüquq və Qarabağın statusunun gələcəyə saxlanılmaqla dəyisməzliyinə aid  hissəsi Azərbaycan və Ermənistan üçün təhdiddir.

“Putin bununla bildirmək istəyir ki, Qarabağın gələcəyi Bakı və Yerevanın özlərini necə aparmasından asılıdır. Noyabrın 10-dan rus qoşunlarının Qarabağda yerləşməsi hər iki ölkəni Rusiyadan tam asılı vəziyyətə salıb”, - o yazıb. Q.İbadoğlu xoşagəlməz vəziyyətdən çıxmaq üçün Azərbaycan rəhbərliyinə aşağıdakı addımları atmağı təklif edir:   

1. Türkiyə ilə bütün sahələrdə, xüsusilə də hərbi sahədə əməkdaşlıq gücləndirilməli;

2. Maliyyə və insan resurslarından daha rasioal istifadə olunmalı;

3. Vətən müharibə dövründə siyasi hakimiyyətlə xalq arasında yaranmış həmrəylik qorunmalı və möhkəmləndirilməlidir.

Bundan ötrü Türkiyə ilə hərbi mütəffiqlik  sazişi imzalamaqla Azərbaycan-Türkiyə Hərbi İttifaqının yaranmasına nail olmalıyıq. Azərbaycanın üstün maliyyə və insan resurslarına əsaslanmaqla bütün sahələr üzrə gerçək islahatlar aparmalıdır. İslahatlar paketinə təhsil və yeni texnologiyalar sahəsi daxil edilməlidir. Xalqın etimadını doğruldan hakimiyyət komandası formalaşdırmalı, hökümət, məhkəmə, prokurorluq, hüquq mühafizə və ədliyyə sistemi korrupsionerlərdən təmizlənməli, siyasi hakimiyyətlə biznes hakimiyyəti ayrılmalı, parlament müxalif siyasi partiyaları təmsil edən qanun yaradıcılarından, peşəkarlardan ibarət qanunverici instituta çevrilməlidir. Azad biznes, müstəqil vətəndaş cəmiyyəti və mətbuatın inkişafı üçün hüquqi və tənzimləyici baryerlər aradan qaldırılmalı, işsizlik və yoxsulluğa qarşı effektiv mübarizə aparılmalıdır”, - Q.İbadoğlu yazıb.

Azərbaycanlı analitiklərin fikrinə Moskvanın "Kommersant" nəşrinin jurnalisti Krivoşeyevin məqaləsindən bir fraqmenti əlavə etmək faydalı olardı: Rusiya prezidentinin cavabını dəqiq və birmənalı adlandırmaq olmaz, lakin o, çox güman ki, erməni tərəfinin daha çox xoşuna gələcək, nəinki Azərbaycan tərəfi. Beynəlxalq hüquqa əsasən Dağlıq Qarabağ ərazisinin Azərbaycana aid olduğunu vurqulamaqla  o qeyd edib ki, vəziyyət "sadə beynəlxalq- hüquq postulatlarından daha mürəkkəbdir". Vladimir Putinin sözlərinə görə, 1990-cı illərdə ermənilər "öz həyatlarını və ləyaqətlərini qorumaq üçün silaha əl atıblar".

Rusiya prezidenti məsələnin sonuncu və əsas hissəsinə keçərək sazişin ancaq bir bəndini  xatırladıb ki, ermənilər də buna istinad edir. "Tərəflər bəyanatın imzalandığı gün olduqları mövqelərdə qalmalıdırlar” – o deyib və  dördüncü bəndlə bağlı ziddiyyətləri şərh etməyib. Ola bilsin ki, Rusiya prezidenti bununla Bakıya siqnal verir ki, Azərbaycan tərəfinin erməni qoşunların çıxarılmasının vacibliyinə istinad edərək yeni ərazilər tutmaq cəhdləri alınmayacaq və yeni status-kvoya yenidən baxılması üçün yeganə səbəb "infrastrukturla bağlı çətinliklər" ola bilər və əslində də bu, belədir.

"Atəşkəs rejiminin pozulması yalnız bir dəfə baş verib, ümid edirəm ki, bir hadisə bir olaraq qalacaq",- Vladimir Putin deyib və işarə edib ki, Rusiyanın mühüm diplomatik qələbəsini heçə endirməyə imkan verməyəcək. Aydındır ki, erməni tərəfi bundan razı qalacaq.--0---