Azərbaycanın narkotik maddə qaçaqmalçılığı ilə mübarizəsi: 2024-cü ilin yeddi aylıq nəticələrinə ətraflı baxış

2024-cü ilin ilk yeddi ayında Azərbaycan narkotik maddə asılılığına, narkotik və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizəni gücləndirdi və Dövlət Narkomaniya və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə Komissiyasının daimi işçi qrupu tərəfindən bu sahədə əhəmiyyətli nəticələr əldə olunduğu bildirildi. Komissiya tərəfindən aparılan geniş təhlillər ölkənin narkotik maddələrə qarşı mübarizəsində həm uğurlar, həm də davam edən problemləri üzə çıxardı.

Məlumata görə, 2024-cü il yanvar-iyul ayları arasında hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən narkotik maddə ilə bağlı 6,458 cinayət aşkar edilib. Bu cinayətlərdən 1,974-ü narkotik maddələrin qanunsuz satışına, 4,313-ü narkotik maddələrin qanunsuz əldə edilməsi və saxlanmasına aid olub. Bundan əlavə, narkotik tərkibli bitkilərin qanunsuz becərilməsi ilə bağlı 168 cinayət faktı aşkar edilib və digər üç növ cinayət qeydə alınıb.

Bu müddətdə qanunsuz dövriyyədən müsadirə olunan narkotik maddələrin həcmi böyük olub. Ümumilikdə 4,299 kiloqram narkotik və psixotrop maddə, o cümlədən 443 kiloqram heroin, 3,477 kiloqram marixuana və 103 kiloqramdan çox tiryək müsadirə edilib. Hakimiyyət orqanları həmçinin 13,568 metadon tableti və 7,902 çətənə kolu müsadirə ediblər. Bu müsadirələrin ümumi dəyəri 115,7 milyon AZN dəyərində qiymətləndirilir.

“Bu rəqəmlər bizim genişmiqyaslı əməliyyat tədbirlərimizin davamlı uğurlarını göstərir. Biz yalnız cinayətkar şəbəkələri ləğv etməklə kifayətlənməyərək narkotik maddələrin təchizat zəncirlərini də pozmuşuq”,- təhlükəsizlik orqanlarının nümayəndəsi bildirib. “Lakin, xüsusilə, qonşu ölkələrdən gələn davamlı qaçaqmalçılıq marşrutları hələ də ciddi problem olaraq qalır”.

Regiondakı qeyri-sabitliyə cavab olaraq tətbiq edilən sərhəd məhdudiyyətlərinə baxmayaraq, narkotik maddə qaçaqmalçılığı problem olaraq qalır. Xüsusilə, İran Azərbaycana sintetik narkotik maddələrin əsas tədarükçüsü rolunu oynayır. Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, Azərbaycanda dövriyyədə olan narkotik maddələrin təxminən 95%-i İrandan gəlir ki, bu da sərhəd təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinə baxmayaraq, narkotik maddə axınını dayandırmağın çətinliyini vurğulayır.

Narkotik maddə qaçaqmalçılığına qarşı mübarizə ən vacib prioritet olaraq qalır. Hüquq-mühafizə orqanları 157 qaçaqmalçılıq faktını aşkar edərək qanunsuz dövriyyədən 1,5 tondan çox narkotik maddə, o cümlədən metadon və psixotrop maddələr müsadirə ediblər. Əlavə olaraq, təşkil olunmuş qruplar tərəfindən 199 cinayət törədilib və bu cinayətlər nəticəsində 1,3 tondan çox narkotik maddə qanunsuz dövriyyədən çıxarılıb. Əvvəllər məhkum olunmuş şəxslər tərəfindən də əhəmiyyətli miqdarda cinayətlər törədilib və onlardan 1,7 ton narkotik müsadirə edilib.

Bununla belə, 2024-cü ilin ilk yeddi ayı ərzində qeydə alınmış cinayət hadisələrinin sayı 2023-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə azalıb. Narkotik maddələrlə bağlı cinayətlərə görə məsuliyyətə cəlb olunan şəxslərin ümumi sayı 595 nəfər azalıb ki, bu da müsbət tendensiyanı göstərir. Bundan əlavə, qanunsuz dövriyyədən müsadirə olunan heroin, həşiş və psixotrop maddələr kimi güclü təsirə malik narkotiklərin çəkisi də əhəmiyyətli dərəcədə azalıb.

Mövcud narkotik maddə ehtiyatını məhv etmək üçün 16-17 aprel tarixlərində Narkotik Maddələrin və Psixotrop Maddələrin Məhv Edilməsi Komissiyası 3,4 tondan çox narkotik maddəni, o cümlədən metadon tabletlərini və çətənə bitkilərini yandırma yolu ilə məhv edib. İyul ayında əlavə olaraq dövlət müəssisələrində saxlanılan 248 kiloqram narkotik maddə də yandırılaraq məhv edilib.

Uğurlar arasında çətinliklər

Azərbaycanın narkotik maddə qaçaqmalçılığı ilə mübarizəsi nəticələr versə də, bəzi daxili subyektlərin bu prosesdə iştirakı ilə bağlı suallar qalır. Rəsmi şəxslərin narkotik ticarətinə qarışdığına dair ittihamlar hüquq-mühafizə tədbirlərinin səmərəliliyi ilə bağlı narahatlıqları artırır. Analitiklərin fikrincə, sərhədlərin bağlanması narkotik maddə qaçaqmalçılığının həcmini əhəmiyyətli dərəcədə azaltmasa da, cinayətkarların yeni metod və marşrutlar qəbul etməsinə səbəb ola bilər ki, bu da aşkar etməni çətinləşdirir.

“Marşrutlar hələ də aktivdir və biz qaçaqmalçılıq tendensiyalarında dəyişikliklər görürük”, - təhlükəsizlik üzrə yerli ekspert bildirib. “Sərhədlərin bağlanması narkotik maddə qaçaqmalçılığında əhəmiyyətli azalmaya səbəb olmayıb, bu da qaçaqmalçıların tez-tez ölkədaxili yardım ilə alternativ yollar tapdıqlarını göstərir. “Çətinliklərə baxmayaraq, hökumət öz təşəbbüslərini irəli aparmaqda davam edir. İyul ayına olan məlumata görə, narkotik maddə cinayətlərinə görə 4,400 nəfər, o cümlədən 43 xarici vətəndaş cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib. Bu xarici cinayətkarlardan 110 kiloqram narkotik maddə müsadirə olunub.

İctimai sağlamlıq baxımından 1,609 nəfər müayinədən keçib və onlardan 1000 nəfərdən çoxu narkotik maddə istifadəçisi kimi təsdiqlənib. Bu şəxslərin reabilitasiyası Azərbaycanda narkotik maddə asılılığına qarşı mübarizənin bir hissəsi olaraq davam etdirilir.

Uğurlar arasında çətinliklər

Azərbaycanın narkotik qaçaqmalçılığı ilə mübarizəsi nəticələr versə də, bəzi daxili aktorların bu prosesdə iştirakı ilə bağlı suallar qalır. Rəsmi şəxslərin narkotik ticarətinə qarışdığına dair ittihamlar hüquq-mühafizə tədbirlərinin səmərəliliyi ilə bağlı narahatlıqları artırır. Analitiklərin fikrincə, sərhədlərin bağlanması narkotik qaçaqmalçılığının həcmini əhəmiyyətli dərəcədə azaltmasa da, cinayətkarların yeni metod və marşrutlar qəbul etməsinə səbəb ola bilər ki, bu da aşkar etməni çətinləşdirir.

"Marşrutlar hələ də aktivdir və biz qaçaqmalçılıq tendensiyalarında dəyişikliklər görürük," – yerli təhlükəsizlik eksperti bildirib. "Sərhədlərin bağlanması narkotik qaçaqmalçılığında əhəmiyyətli azalmaya səbəb olmayıb, bu da qaçaqmalçıların tez-tez ölkədaxili yardım ilə alternativ yollar tapdıqlarını göstərir."

Çətinliklərə baxmayaraq, hökumət öz təşəbbüslərini irəli aparmaqda davam edir. İyul ayına olan məlumata görə, 4,400 nəfər narkotik cinayətlərinə görə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib, o cümlədən 43 xarici vətəndaş. Bu xarici cinayətkarlardan 110 kq narkotik maddə müsadirə olunub.

İctimai sağlamlıq baxımından 1,609 nəfər müayinədən keçib və onlardan 1,000-dən çoxu narkotik istifadəçisi kimi təsdiqlənib. Bu şəxslərin reabilitasiyası Azərbaycanda narkotik asılılığına qarşı mübarizənin bir hissəsi olaraq davam etdirilir.