Dağılmayan acı duman

Bakı/31.05.18/Turan: BMT təqviminə əsasən, mayın 31-də Dünya Tütünsüzlük Günü kimi qeyd edilir. İngilis dilində bu günün adı " World No-Tobacco Day"dir.

Bu tarixin təsis edilməsinin əsas məqsədi dünya ictimaiyyətinin diqqətinin dünyada nikotindən asılılıq və siqaret çəkməyin aradan qaldrılması probleminə çəkməkdən ibarətdir. Düz 30 il əvvəl, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı müvafiq qərarı qəbul etdikdə qarşıya belə bir vəzifə qoyulub: XXI əsrdə tütün çəkilməsini minimuma endirmək.

Amma dünya statistikası göstərir ki, problem daha da aktuallaşıb. Son iyirmi ildə siqaret çəkənlərin sayı artıb. ÜST-ün məlumatına görə, hər il dünyada təxminən 6 mln. nəfər miokard infarktından, insultdan, xərçəngdən, ağ ciyər xəstəliklərindən və siqaret çəkməyin səbəb olduğu digər xəstəliklərdən dünyasını dəyişir. Bu rəqəm hər il passiv tütün çəkməkdən ölən 600 mindən çox nəfəri ehtiva etmir.

Azərbaycanda da bu sahədə kifayət qədər təhlükəli vəziyyət yaranıb. Səhiyyə Nazirliyinin nümayəndələrinin verdiyi məlumatlara görə, bizdə siqaret çəkənlərin ümumi sayı 3 mln. nəfərdir. Bu, o deməkdir ki, respublikanın hər üç vətəndaşından biri nikotindən asılıdır. 15-64 yaşlı əhali arasında kişilərin 53%-i və qadınların təxminən 8%-i müntəzəm olaraq siqaret çəkir. Gənclər arasında tütündən istifadənin yayılmasının artması, siqaretdən daha erkən yaşlarda istifadə təhlükəli təmayüldür.

"Təəssüf ki, 12-13 yaşlarında yeniyetmələr arasında siqaretə aludəlik güclənir, bu da psixoloji məqamla bağlıdır. Onlar böyükləri nümunə götürərək, nümayişkaranə şəkildə siqaret çəkirlər, amma çox qısa müddətdə öyrəşərək, bu məhvedici həvəsdən xilas ola bilmirlər. Nikotin insanda çox tez asılılıq yaradır. Buna görə ÜST nikotini yüngül narkotiklər sırasına aid edib", deyə tibb elmləri doktoru Azad Hacıyev Turan-a bildirib.

Ölkədə bu il yanvarın 1-dən etibarən "Tütün məmulatlarından istifadənin məhdudlaşdırılması haqqında" qanun qüvvədədir. Sənədin qəbulundan əvvəl sonsuz müzakirələr aparılıb, uzun illər ərzində Milli Məclisdə ona baxılması və onun qəbulu təxirə salınıb. Deputatlar ictimai yerlərdə siqaret çəkməyə görə cərimə alınması mexanizmi haqqında ortaq fikrə gələ bilmirdilər. Qanunu pozanları cərimə edəcək və bu cərimələri yığacaq orqandan söhbət gedirdi. Qanunun yerinə yetirilməsinə nəzarətə görə bələdiyyə orqanlarının cavabdeh olduğu Türkiyənin təcrübəsindən çox danışıldı. Amma bizim məclismenlər nəhayət Azəraycan bələdiyyələrinin belə məsuliyyətli vəzifənin öhdəsindən gələ bilməyəcəyi qənaətinə gəldilər və bu işi hüquq-mühafizə orqanlarına, xüsusən, qanun pozanları cəzalandırmaqda böyük təcrübəsi olan polislərə tapşırdılar. Bunun üçün İnzibati Xətalar Məcəlləsinə dəyişikliklər edildi.

Qanuna əsasən, təhsil və tərbiyə müəssisələrində, sağlamlaşdırma, reabilitasiya və sanatoriya-kurort müəssisələrində, mülkiyyət növündən və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq, bütün müəssisələrdə, idarələrdə, təşkilatlarda və iş yerlərində, idman yarışlarının və digər kütləvi tədbirlərin keçirildiyi yerlərdə, ticarət obyektlərində, restoranlarda, kafelərdə, barlarda və digər ictimai iaşə obyektlərində, habelə ictimai nəqliyyatda siqaret çəkmək qadağandır. Qanunun pozuntusuna görə 30 manatdan 1000 manata qədər cərimə tətbiq olunur.

Ölkədə siqaret çəkilməsinə qarşı mübarizənin səmərəliliyi haqqında danışmaq hələ tezdir. Buna görə siqaret çəkənlərin sayının azaldığı barədə statistika yoxdur.

Müstəqil iqtisadçı Azər Mehdiyevin fikrincə, inzibati tədbirlərlə yanaşı, iqtisadi tədbirlər də tətbiq edilməlidir. Ölkəmizdə tütün məmulatlarının qiymətləri kifayət qədər aşağıdır, digər istehlak mallarına nisbətdə siqaretlərin geniş qiymət diapazonu onların iqtisadi cəhətdən əlçatan olmasını şərtləndirir. Bundan başqa, siqaret çəkməyən işçilərin maaşlarını artıraraq, onları stimullaşdırmaq, təşviq etmək məqsədəuyğun olardı. Bu, siqaret çəkilməsinə qarşı təsirli mübarizə metodu olardı. Bu təcrübədən Qərb ölkələrində istifadə olunur. Əlbəttə, məqsədyönlü sosial reklam, bütün ölkədə maarifləndirmə işləri aparılmalı və eyni zamanda insanların sağlam həyat tərzi keçirmələri üçün onların idman məşğələlərinə, istirahətə çıxışı təmin edilməldir.