Əfv panaseya deyil. Məhkəmə sisteminin islahatı lazımdır

Bakı/21.01.21/Turan: Yanvarın 20-də yerli hüquq müdafiəçiləri siyasi məhbuslar kimi tanıdıqları şəxslərin yenilənmiş siyahısını dərc ediblər.

«Azərbaycan Siyasi Məhbuslara Azadlıq Uğrunda İttifaq»ın tərtib etdiyi siyahıda 145 nəfərin adı yer alıb.

Yenilənmiş siyahıya adı daxil edilən 145 nəfər 8 qrupa bölünüb: «Jurnalistlər və blogerlər» – 7 nəfər; «Müxalif partiya və hərəkatların üzvləri» - 7 nəfər; «14-15 iyul 2020-ci il mitinqindən sonra həbs edilənlər» – 5 nəfər; «Dindarlar» - 46 nəfər; «Tərtər işi üzrə həbs edilənlər» - 25 nəfər; «Gəncə işi üzrə həbs edilənlər» - 41 nəfər; «Ömürlük məhbuslar» - 14 nəfər; «Siyasi girovlar» (qohumlarının siyasi və ya jurnalist fəaliyyətinə görə həbs edilənlər) - 1.

Siyahını Sülh və Demokratiya İnstitutunun direktoru Leyla Yunus və Siyasi Məhbusların Monitorinqi Mərkəzinin sədri Elşən Həsənov tərtib ediblər.

Azərbaycanda siyasi məhbus problemi varmı? İkinci Qarabağ savaşında Azərbaycan qələbə qazandıqdan sonra digər sahələrdə islahatlar apardığını bəyan edən hökümət bu sahədə problemləri həll etmək niyyətindədirmi? ABŞ-da Demokrat Partiyasının nümayəndəsi Co Baydenin prezident seçilməsi bu məsələyə təsir edəcəkmi?

Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin üzvü Elman Nəsirov Turan-a bildirib ki, Azərbaycanda siyasi məhbuslar problemi yoxdur.«Azərbaycan demokratik dövlətdir və demokratik inkişaf yolunu seçib. Vaxtilə ulu öndər Heydər Əliyevin məşhur ifadəsi var idi: «Yaranmış vahid, bütöv Azərbaycanın demokratik prinsiplərinin qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi müstəqil Azərbaycan dövlətinin möhkəmləndirilməsi üçün mühüm vəzifə və əsas şərtdir». Yəni, Azərbaycan demokratik dövlətdir və bu dövlətdə heç bir halda siyasi məhbusdan söhbət belə gedə bilməz».

Deputat qeyd edib ki, Azərbaycanda konkret cinayət əməlinə görə həbs edilmiş şəxslər var. «Bəzən belə bir halların şahidi olmuşuq ki, ayrı-ayrı vətəndaşlar cinayət yolunu seçirlər və bilirlər ki, bu yol gec-tez onları həbsxanaya aparır. Belə olan vəziyyətdə məqsədyönlü və süni şəkildə siyasi bəyanatlarla çıxış edirlər, bir çox hallarda hakimiyyət nümayəndələrinin şərəf və ləyaqətini alçaldan bəyanatlar verirlər. Sonra isə konkret cinayət əməlinə görə həbs ediləndə həmin məsələləri qaldırırlar ki, vaxtilə mən belə-belə fikirlərimə görə həbs edilmişəm».

Komitə üzvü vurğulayıb ki, demokratiyanın özü bir prosesdir və onun son nöqtəsi yoxdur: «Hansı dövlət desə ki, o demokratiyanın son nöqtəsindədir bu, çox yanlış yanaşmadır. ABŞ-da Konqresə son hücumu hamımız görmüşük. Hətta orada 5 nəfər güllələndi. Bu hadisəyə münasibətdə bir yanaşma da var. Bunu demokratiyanın təntənəsi sayırlar, polislərin hərəkətlərinə görə heç bir halda dünya birliyi ABŞ-ı tənqid etməyib. Çox cüzi şəkildə reaksiyalar oldu. İndi hipotetik baxımdan düşünün ki, əgər keçən ilin 14 iyul hadisələri zamanı, Azərbaycan ictimayyətinin böyük bir hissəsi ali baş komandana, orduya dəstək, Ermənistanın təxribatına etiraz mənasında yürüş edəndə, sonda müəyyən təxribat hərəkətlər, parlamentə qeyri-qanuni müdaxilə oldu. Allah eləməmiş, Azərbaycan polisi bu qanunu pozanlardan kimisə güllələsəydi, halbuki, bu nəzəri baxımından da mümkün deyil, Azərbaycana münasibətdə nələr baş verəcəkdi. Bütün dünyanın hüquq müdafiəçiləri ayağa qalxacaqdı. Müqayisə edin, görün nə baş verməkdədir».

Deputat qeyd edib ki, Amerika Birləşmiş Ştatları 1776-cı ildə yaranıb və yaranışından 11 il sonra Konstitusiyasını qəbul edib: «ABŞ yaranışından 89 il sonra Konstitusiyaya düzəliş edərək köləliyi ləğv edib, yaranışından 144 il sonra isə qadınların səsvermə hüququnu təmin edib və nəhayət, yaranışından 188 il sonra bütün vətəndaşları qanun qarşısında bərabər elan edib. Bu gün özünü demokrariyanın beşiyi sayan bir dövlətdə 200 il keçməli idi ki, hamı qanun qarşısında bərabər olsun. İndi isə Azərbaycandan elə şeylər tələb edirlər ki, insan bu qədər ədalətsiz olmaz».

E.Nəsirov əlavə edib ki, Azərbaycanda islahatlar davam edir: «Cənab prezident 2018-ci ilin prezident seçkilərindən sonra islahatların yeni dalğasının əsasını qoyub. İslahatlar bütün sahələri əhatə edir, həm də siyasi islahatlar həyata keçirilir. Artıq 2019-cu ilin noyabr ayından Prezident Administrasiyasında siyasi partiyalar və qanunvericilik hakimiyyəti ilə əlaqələr şöbəsi fəaliyyət göstərir. Keçən il fevralın 17-dən başlayaraq AXCP və Milli Şura istisna olmaqla Azərbaycandakı 55 siyasi partiyanın bütün üzvləri ilə görüşlər keçirilib. AXCP və Milli Şura imtina yolunu seçiblər».

Deputat qeyd edib ki, partiyalar qeydiyyata alındı: «Bu günlərdə 11 siyasi partiyanın qurultayı keçirildi, onlar da dövlət qeydiyyatı ilə təmin edildi .Bu gün iqtidar-müxalifət arasında siyasi dialoq gedir. Xüsusilə, Vətən Müharibəsi dövründə 52 siyasi partiyanın 51-i Azərbaycan dövlətçiliyini, ali baş komandanı dəstəkləməsi ilə bağlı bəyanat qəbul edib, beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət edib. Bəzən eyni cinahda olan iki partiya bir- birilə siyasi dialoqa getmir. Amma cənab prezidentin başladığı islahatlar nəticəsində 52 siyasi partiyanın 51-i bu islahatları, yeni siyasi mədəniyyəti dəstəkləyir, dövlətin yanında olur. Bunları görməmək üçün gərək siyasi baxımdan şikəst olasan. Bu «siyasi məhbuslar» siyahısını hazırlayan Leyla Yunusun keçmişi də, indisi də bəllidir. Hər zamankı kimi onlar eyni mövqedə dayanıblar. Elə ona görə də hazırladıqları hesabat elə özlərinə oxşayacaq».

Hüquq müdafiəçisi Anar Məmmədli isə hesab edir ki, Azərbaycanda siyasi məhbuslar problemi var: «Həmin son açıqlanan siyahısının tərtibatında iştirak etmədiyimə görə siyasi məhbusların sayı ilə bağlı bir şey deyə bilməyəcəm. Amma həqiqətən də ölkədə ciddi şəkildə siyasi məhbus problemi var və xeyli sayda insan – dini icmanın nümayəndələri, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının üzvləri, jurnalist və bloqerlər var ki, öz fəaliyyətinə görə həbs olunublar».

Ekspert siyasi məhbus probleminin Qarabağ müharibəsindən sonra həll olunacağına ümid olmadığını bildirib. «Çünki Azərbaycan höküməti heç zaman siyasi məhbus məsələsini demək olar ki, gündəlikdən çıxarmayıb. Daim kimlərsə təqibə məruz qalıblar. Çünki hakimiyyətin, xüsusilə də ifadə azadlığına münaibəti heç zaman normal olmayıb, hər zaman barışmaz olub».

A.Məmmədli hesab edir ki, bu siyasəti kökündən dəyişmək üçün çox işlər görülməlidir: «Biz daim bir məsələni vurğulayırıq ki, tutalım, siyasi məhbuslar əfv olunsunlar. Amma əfvlə bu məsələ bitmir.Əlbəttə, biz çox arzulayırıq ki, əfv olsun, siyasi məsələlərlə ilə bağlı həbslər olmasın. Amma ümumilikdə Azərbaycanda məhkəmə-hüquq sistemində islahatlara ehtiyac var. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi də öz qərarlarında vurğulayır ki, müxtəlif şəxslərin və yaxud da hüquq-mühafizə orqanlarının iddiaları əsasında asanlıqla şəxsləri həbs etmək olur. Məhkəmələr də bu şəxslərin barəsində seçilmiş tədbirlərlə, istintaq prosesinin nəticələrilə bağlı ədalətli mövqe tutmur. Bu baxımdan ölkədə islahatlar kompleks şəkildə getməlidir».

Hüquq müdafiəçisinin fikrincə, indiki situasiya ilə bağlı arzuolunandır ki, hakimiyyət siyasi iradə nümayiş etdirsin və siyasi məhbuslar azad olunsun, sayı artmasın: «Eyni zamanda nəzərə alaq ki, Azərbaycanda siyasi məhbus məsələsi həm də Avropa Şurasının Parlament Assambleyasının gündəliyində olub. Bununla bağlı 2019-cu ildə qətnamə qəbul olunub.Hesab edirəm ki, Azərbaycan hakimiyyəti həqiqətən də özünü demokratik, modern göstərmək istəyirsə, dünyanın müxtəlif qurumları ilə normal münasibətlərdə olmaq istəyirsə və ən nəhayət, ölkədə vətəndaş-dövlət münasibətlərində dialoqun yaranmasını istəyirsə siyasi məhbusları azad etməlidir».

Hüquq müdafiəçisi bildirib ki, Co Baydenin hakimiyyətə gəlməsilə Azərbaycanda siyasi məhbuslar probleminin həllinə təkan veriləcəyi barədə danışmaq hələ ki tezdir: «Nəzərə almaq lazımdır ki, bütün bu məsələlərlə bağlı Azərbaycan-ABŞ arasında insan hüquqları kontekstində dialoqun olmasına ehtiyac var. Nə dərəcədə bu dialoq başlayacaq, nə dərəcədə iki ölkə arasında bu məsələ müzakirə predmeti olacaq, hələlik bu barədə bir söz demək çətindir. Amma, ümimiyyətlə, Baydenin bəyanatlarından belə başa düşürəm ki, ABŞ-da demokratlar hakimiyyətə gəldikdən sonra dünyada insan hüquqları məsələsinə prioritet kimi baxacaqlar. Bu baxımdan Azərbaycanla münasibətlərdə insan hüquqları məsələsinin yenidən aktuallaşacağını gözləyirəm. Amma bununla bağlı bir sıra addımlar Azərbaycan hakimiyyətinin siyasi iradəsindən asılıdır Hakimiyyət nə dərəcədə özünə güvənirsə, özünə arxayınlığı varsa ki, tutalım, siyasi həbslər, siyasi repressiyalar dayandırılsın, onda bu proseslər də tədricən həllini tapa bilər».--0--