Erkən nikahların statistikası niyə yoxdur?

Ölkədə erkən nikahların artması narahatlıq doğurur, ən başlıcası belə neqtiv hal ölkənin rəsmi statistikasında əksini tapmır. “Şərq-Qərb Araşdırmalar” Mərkəzinin rəhbəri Ərəstun Oruclu Turan-ın bu haqda suallarını cavablandırır.

O, bu günlərdə keçirilən tədbirlərin birində 2012-ci il ilə müqayisədə 2013-cü ildə erkən nikahların sayının 21 min artdığını bəyan edib. Amma bu rəqəm rəsmi statistik rəqəm yox, qadın hüquq-müdafiə qurumları və ya bu sahəyə bağlı QHT-lərin açıqladığı rəqəmlərdir. Erkən nikahları qeydə alan rəsmi statistika isə yoxdur. Belə bir statistika olsa idi, o zaman hər fakt üzrə cinayət işi açılmalı idi. Amma ölkədə erkən nikahlarla bağlı cinayət işi qaldırılması və ya məhkəmə prosesinin olması faktı barədə də informasiya yoxdur. Ə.Oruclu bu rəsmi mövqeyi cəmiyyət üçün bu qədər əhəmiyyətli olan məsələni iqtidarın məsələni valideynlərin öhdəsinə buraxması sayıb. 

Onun fikrincə, belə neqativ halların artmasına səbəb qanunun işləməməsi, erkən nikaha girən kişiyə və qızı ərə verən valideynlərə qanunun sərtliyinin tətbiq olunmamasıdır. Bundan əlavə, qanunda belə qanunsuz kəbinləri dini nikah kəsməklə leqallaşdıran din xadimlərinə ümumiyyətlə cinayət məsuliyyətinin nəzərdə tutulmamasıdır. Əslinə qalarsa, belə din xadimləri daha ağır məsuliyyətə cəlb edilməlidir. Birincisi, bu addımları ilə din xdimləri uyğun dövlət qurumlarının səlahiyyətlərini mənimsəmiş olur, ikincisi isə dini kəbin kəsməklə, əslində isə cinayətlə bu tip nikahlara “psixoloji bəraət ovqatı” yaradırlar. Erkən nikahlara qarşı cinayət məsuliyyətinin olmaması belə neqativlərə hakimiyyət müdaxiləsinin olmaması deməkdir. Başqa bir tərəfdən isə cəmiyyət daxilində belə hallara ictimai qınaq da güclü deyil. Hətta bəzi dindar kəsim erkən nikahları rahat təbliğ edə də bilir. Hakimiyyət isə bunun qarşısını almır. Onun fikrincə, bu məsələnin ən qorxunc tərəfi cəmiyyətin bu reallıqla barışmasıdır. 

O, çıxış yolu kimi qanunun bütün sərtliyi ilə tətbiq olunmasını, hökumətin erkən nikah işini ailənin öhdəsinə buraxmamasını, belə erkən nikahları dini kəbinlə “rəsmiləşdirmək” istəyən din xadimlərinə qarşı qanunda ağır cəza nəzərdə tutan maddə qəbul olunmasını təklif edir.   

“Qadın Krizis Mərkəzi”nin rəhbəri Mətanət Əzizova da erkən nikahlarla bağlı rəsmi statistikanın olmadığını nəzərə çatdırıb. 

Onun fikrincə, əldə olan rəqəmlər isə bu sahədəki ümumi mənzərəni tam əks etdirmir. Hətta Daxili İşlər Nazirliyində belə bu məsələ ilə bağlı tam statistika yoxdur. Eyni zamanda, erkən nikahlarla bağlı kəbinlər məscidlərdə fəaliyyət göstərən din xadimləri tərəfindən kəsilmir. “Ara mollaları” bunu edir. Amma hər iki tərəfin valideynləri buna razı olduqları üçün bu işi açıb ağartmırlar. Belə nikahların nəticəsi olan doğuşların çoxu evlərdə icra olunduğu üçün Səhiyyə Nazirliyində qeydə alına bilmir. Belə nikahların üstü yalnız uşağa sənədlər lazım olanda və ya boşanma, əmlak, mal-mülk mübahisələri ortaya çıxanda açılır, o zaman da gec olur. QHT rəhbəri yalnız maarifləndirmə yolu ilə bu neqativi cəmiyyət həyatından çıxarmağın mümkün olmadığını deyib. Erkən ərəvermələrlə bağlı istər valideynlərə, istər evlənmək istəyən şəxsə, istərsə də bu işdə əli olan “din xadimi”nə sərt cəza verilməsinin tərəfdarı olduğunu bəyan edib.  

“Təmiz Dünya” qadın-hüquq müdafiə təşkilatının rəhbəri Mehriban Zeynalova da rəsmi statistikanın olmamasının bu sahədə gerçək durumu dəyərləndirməyə imkan vermədiyini nəzərə çatdırıb. O, konkret rəqəm səsləndirmədən, bu sahədə problem yaşanmasının fakt olduğunu vurğulayıb. M.Zeynalova erkən nikahlara görə valideynlərin, nikaha girmək istəyən şəxsin, buna rəvac verən din xadimlərinin cəzalandırılmasına tərəfdar olduğunu deyib. Ən başlıcası, bu sahədə maarifləndirmə işinin müntəzəm aparılmasını təklif edib. -05B-