Fəallar vətəndaşları su resurslarının idarə edilməsində iştiraka çağırırlar

Fevralın 27-də "Artikl 54" İctimai Birliyinin təşkilatçılığı ilə "Su idarəetməsində icma iştirakının gücləndirilməsi" adlı ictimai müzakirə keçirilib.

İctimai Birliyinin təsisçisi Əbülfəz Qurbanlı bildirib ki, su problemlərinin həllinə və su idarəçiliyin təkmiləşdirilməsinə vətəndaşların cəlb olunması məsələsi çox vacibdir.

O, qeyd edib ki, Azərbaycan ciddi su problemi ilə üz-üzədir və bir çox kənd və rayon yerlərində vətəndaşlar su çatışmazlığından əziyyət çəkirlər, eyni zamanda, beynəlxalq təşkilatların reytinqlərində su keyfiyyətinə görə Azərbaycan aşağı pillələrdədir: "Bu problemlərin həllində ictimai iştirakçılıq və müzakirələrin keçirilməsi vacibdir. Çünki icma iştirakçılığı dövlət qurumlarının hesabatlılığını artırır və eyni zamanda məsuliyyət hissi yaradır".

Ə.Qurbanlı qeyd edib ki, tədbirə dövlət qurumlarının nümayəndələri və deputatlar dəvət olunsalar da, onlar tədbirdə iştirak etmirlər: "Bu da elə iştirakçılıqla bağlı əsas problemlərdən biridir ki, dövlət qurumları vətəndaşlar üçün açıq və əlçatan deyillər".

"Eco Hub" Ekoloji Təşəbbüslərə Dəstək İctimai Birliyinin sədri, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yanında İctimai Şurasının üzvü Tükəzban Hüseynova bildirib ki, su problemi əsas problemlərdən biridir və bunun iqlim dəyişikliyindən tutmuş urbanizasiyaya qədər bir neçə səbəbləri var, lakin əsas problem insanların içməli suyunu çirkləndirməsidir: "Azərbaycanda da suyun keyfiyyəti o qədər də yaxşı deyil. Bundan əlavə, Bakıda və ölkənin dənizə çıxışı olan digər regionlarında sahil və dəniz məişət tullantıları ilə çirklənir. Səbəb isə insanların kifayət qədər məlumatlı olmamasıdır və etinasız yanaşmalardır".

Ağsu Rayon Gəgəli kənd bələdiyyəsinin sədri Fariz Xəlili də bildirib ki, rayonun 3 kəndində "Təmiz kənd" layihəsini həyata keçiriblər. Bu layihə çərçivəsində suya atılan tullantıları təmizləmə işləri aparılıb və bunun nəticəsində insanlar içməli suya çıxış əldə ediblər. Eyni zamanda, layihə çərçivəsində kənd sakinlərinin evindən zibil götürülür, çeşidlənir və xidmət mərkəzinə təhvil verilir: "Bununla da bütün dərələr təmizləndi, problem həll olundu. Su problemi həmişə olub və olacaq, amma çalışmalıyıq ki, onu minimuma endirək. Bunun üçün yerli əhali, icmalarla işləmək lazımdır".

"Artikl 54” İctimai Birliyinin həmtəsisçisi, hüquqşünas Kənan Qayıbov bildirib ki, müxtəlif dövlət proqramları, o cümlədən suyun səmərəli istifadəsi ilə bağlı proqram qəbul olunub: "Dövlətin əsas öhdəliklərindən biri odur ki, məlumatlar açıq və şəffaf olmalıdır və hər bir vətəndaşın ekologiyanın bütün aspektləri ilə bağlı məlumat almaq hüququ var. Təəssüf ki, Azərbaycanda bununla bağlı problem yaşanır. Eyni zamanda, dövlət proqramlarının qəbulu zamanı vətəndaşların iştirakı olmur, proqramların icrasından sonra da hesabatlılıq təmin olunmur".

Hüquqşünas Tural Ağayev isə BMT tərəfindən qəbul edilmiş su hüququ barədə məlumat verib. Onun sözlərinə görə, burada daha çox ölkələrdən su qıtlığının qarşısını almaq, hər kəsin bərabər şəkildə suya çatımlığını təmin etmək, suyun keyfiyyətli olmasını təmin etmək tələb olunur. Azərbaycanda, xüsusi olaraq quraqlıq və ucqar yerlərdə bunun icrası ilə bağlı problemlər var. Bu hüquq pozulursa, həm Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə, həm BMT-yə müraciət etmək olar.

İqtisadçı Fərid Mehralızadə hesab edir ki, su problemi Azərbaycanda o qədər dərindir ki, təkcə hökümət onun öhdəsindən gələ bilməz: "Ona görə də vətəndaşların bu məsələdə iştirakı vacibdir".

O, qeyd edib ki, beynəlxalq təşkilatlar uzun illərdir Azərbaycanda tədbir görülməsə, ölkənin ciddi su problemi ilə qarşılaşa biləcəklərini bildirirlər: "Amma, təəssüf ki, Azərbaycan höküməti buna adekvat və çevik reaksiya vermədi və buna görə bu gün biz su qıtlığı ilə qarşılaşırıq".

İqtisadçının sözlərinə görə, Azərbaycanda suvarma sistemləri ilə bağlı iki ciddi problem var: "Dövlət Statistika Komitəsi göstərir ki, bizdə suyun 1/3 itkiyə gedir, çünki infrastruktur çox köhnədir. İkinci problem isə kənd təsərrüfatının suvarılması ilə bağlıdır. Azərbaycanda müasir suvarma sistemi cəmi 5 faizdir".

Tədbirdə iştirak edən Gəncə Regional İcma Mərkəzinin, Göyçə İcma İnkişaf Mərkəzinin, "Hədəf" Şəki İcmasının, "Mil" İmişli İcma Mərkəzinin və Biləsuvar İcma Mərkəzinin təmsilçiləri də rayon və kəndlərdə su qıtlığı və suyun keyfiyyəti ilə bağlı, o cümlədən bu problemlərlə bağlı dövlət qurumları ilə təmas təcrübəsi barədə fikirlərini bölüşüblər.

"Artikl 54" su probleminin həlli ilə bağlı bir sıra təkliflər də hazırlayaraq, onları aidiyyəti dövlət qurumlara göndərəcəyini qeyd edib.

Təkliflər sırasında çirklənən su hövzələrinin mütəmadi olaraq təmizlənməsinin təmin edilməsi, su hövzələrərinin azalmasına və qurumasına səbəb olan iqlim dəyişiklikləri faktorlarının nəzərə alınması və azadılması üçün tədbirlərin görülməsi, kənd təsərrüfatı üçün nəzərdə tutulmuş torpaq sahələrinin xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması və torpaqların şoranlaşmasının qarşısının alınması var.

Həmçinin, təşkilat suvarma infrastrukturunun inkişaf etdirilməsini və bərabər su çatımlılığının təmin edilməsini, Milli Su Strategiyasının hazırlanması mərhələsinin bitirilməsini və qəbul edilməsini, içməli su infraksturunun yenilənməsi və su itkisinin qarşısının alınması üçün müvafiq tədbirlərin görülməsini, su anbarları kollektorlarının artırılmasının dayandırılmasını və mövcud kollektorlardan səmərəli istifadə olunmasının təmin edilməsini vacib sayır.

"Artikl 54" yağış sularının yığılması üçün anbarların və kollektorların yaradılması və təchiz edilməsini, suyun idarə edilməsində Su Resurslarının İnteqrasiya Edilməsi (IWRM) standartlarının əsas götürülməsini, kənd təsərrüfatında suvarma sisteminin daha qənaətbəxş texnologiyalara, o cümlədən, damcılı suvarma üsuluna keçidinin təmin edilməsini, Kür üzərində su elektrik stansiyasının çayın qurumasına olan təsirini nəzərə alaraq, alternativ enerji mənbələrinin təbliğ edilməsini və kütləviləşdirilməsini və yerli və beynəlxalq öhdəlikləri nəzərə alaraq, su problemlərinin həll edilməsində, siyasət quruculuğuna və layihələrin icra edilməsinə geniş ictimaiyyətin və vətəndaş cəmiyyətinin cəlb edilməsini vacib hesab edir".