Gürcü demokratiyasının Azərbaycan yolu

Bakı/07.03.23/Turan: Prezident Salome Zurabişvili martın 7-də BMT-də gender bərabərliyinə həsr olunmuş siyasi forumda çıxışında Gürcüstanda xarici agentlər haqqında qanunun planlaşdırılan qəbulunun qəti əleyhinə olduğunu təsdiq edib. 

"Ölkəmdə bəzi qrupların təqdim etdiyi, qeyri-hökumət təşkilatlarının azadlıqlarını məhdudlaşdıran qanun layihəsi cəmiyyətimizin demokratikləşməsi üçün həddindən artıq zərərlidir", deyə siyasətçi bildirib.

Gürcüstan prezidenti ABŞ-a səfərindən əvvəl bildirib ki, qanun qəbul edildiyi təqdirdə ona veto qoyacaq.

Gürcüstanda yeni qanunun tərəfdarları və əleyhdarları arasında amansız siyasi mübarizə başlayıb. Bir gün əvvəl Gürcüstan parlamentində deputatlar dalaşıblar, İvanişvilinin "Gürcü arzusu" partiyasının əleyhdarları hakimiyyətdən olan deputatları ölkədə Rusiyanın "Xarici agentlər haqqında" qanununun surətini tətbiq etməkdə ittiham edirlər.

Gözlənilən yeniliklərin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, qanunun qəbulu ilə büdcələrinin ən az 20%-i xarici kapitaldan ibarət olan qeyri-hökumət təşkilatları və KİV-lər "xarici agent" statusu alacaqlar. Qanun layihəsi qəbul olunsa, "xarici təsir agentləri" hər ilin yanvarında qeydiyyatdan keçməli olacaqlar. Qeydiyyatdan yayınmaya və ya yanlış məlumatlar verilməsinə görə böyük cərimələr tətbiq olunacaq. Yeni qanun layihəsi tələblərinin yerinə yetirilməməsinə görə beş ilədək azadlıqdan məhrumetmə nəzərdə tutur. Gürcüstanda iddia edirlər ki, bu qanunun qəbulu ilə hakim qüvvə növbəti prezident seçkilərində tənqiddən özünü müdafiə etmək istəyir. Yeni qanun həmçinin QHT-lər - xarici agentlərlə əlaqəsi olan fiziki şəxslərə də şamil olunacaq.

Gürcüstanda qanunvericilik təşəbbüsünün müəllifləri iddia edirlər ki, onların layihəsinin Rusiyanın qanunu ilə heç bir ortaq cəhəti yoxdur. Deputatların sözlərinə görə, onlar ABŞ-ın xarici agentlərin qeydiyyatı haqqında qanununu (FARA) əsas götürüblər. Qeyd edirlər ki, Gürcüstanın versiyası orijinaldan xeyli yumşaqdır. Bununla belə, ABŞ Dövlət Departamentindən bildiriblər ki, Vaşinqtonda bu qanun layihəsinin Gürcüstanda söz azadlığı və demokratiya üçün mümkün nəticələrindən dərin narahatlıq keçirirlər. Amerikanın Foreign Agents Registration Act qanunu media və QHT-lərə şamil olunmur.

Əslində Gürcüstan parlamentində eyni qanun layihəsinin iki variantı müzakirə olunur, biri Amerikanın analoqunu xatırladır, digəri isə, müxalifətin iddia etdiyi kimi, Rusiyanın qanununun surətidir.

Gürcüstanda qanun layihəsi Azərbaycan qanunvericiliyi ilə müqayisə olunmur, yəqin ona görə ki, biz qonşuyuq, Azərbaycanın qanunları isə Gürcüstan deputatları üçün nümunə ola bilməz.

Azərbaycanda "xarici agentlər haqqında" qanun yoxdur. 2014-cü ildən etibarən ölkəmizdə "Qeyri-hökumət təşkilatları (ictimai birliklər və fondlar) haqqında" və "Qrantlar haqqında" qanunlara əlavə və dəyişikliklər qüvvədədir. QHT-lərin xarici maliyyə mənbələri hesabına həyata keçirdikləri işlər və göstərdikləri xidmətlər Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçirilən müqavilələr əsasında həyata keçirilməlidir. Müqavilələri qeydiyyatdan keçirmədən iş görən və xidmət göstərən QHT-lər inzibati məsuliyyət daşıyır. Bundan başqa, qrant verilməsi hüququ əldə etmək üçün icra hakimiyyəti orqanının qrantın maliyyə-iqtisadi məqsədəuyğunluğu haqqında rəyi olmalıdır. Bu zaman donorların qrant vermək hüququ əldə etməsi qaydası hökumət tərəfindən müəyyən edilir. Hökumət eyni zamanda qrantların qeydiyyatı qaydasını müəyyən edir.

Dəyişiklikləri mətbuata təqdim edən Prezident Administrasiyasının hüquq-mühafizə orqanları ilə iş şöbəsinin müdiri Fuad Ələsgərov bildirib ki, QHT-lərin fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyə düzəlişlər "bu sahədə şəffaflığı təmin etmək məqsədi daşıyır". Onun fikrincə, beynəlxalq QHT-lərin yerli nümayəndəlikləri çox vaxt ölkə qanunvericiliyinə zidd fəaliyyət göstərirlər. Bəzi hallarda xarici donorlar məqsədyönlü olaraq müəyyən qurumları maliyyələşdirir, onları hökumət əleyhinə sabitliyi kobud şəkildə pozan qanunsuz fəaliyyətə yönəldir, deyə Fuad Ələsgərov öz məqaləsində qeyd edib. 

2014-cü ildən etibarən Azərbaycanda xarici maliyyə dəstəyindən məhrum olan və ölkə daxilində yardım almayan vətəndaş cəmiyyəti dağılıb. Respublikaçı Alternativ (ReAl) hərəkatının icraçı direktoru Natiq Əliyev həmin vaxt qüvvəyə minən düzəlişləri "vətəndaş cəmiyyətinin əsasını dağıtmaq" cəhdi kimi qiymətləndirirdi.

Demək olardı ki, Gürcüstan öz demokratik inkişafında Azərbaycanın yoluna dönüb, amma ciddi fərqi yada salaq: Prezident S.Zurabişvili Gürcüstanda yeni qaydalara veto qoyacaq. Azərbaycanda isə prezident İ.Əliyev özü parlamentdə düzəlişlərin lehinə səs verən hakim partiyanın sədridir.

23 iyun 2022-ci il tarixində Zurabişvili vəzifədə olduğu müddət ərzində ilk dəfə veto hüququndan istifadə edib və hüquq-mühafizə orqanlarının izləmə səlahiyyətlərini genişləndirən qanun layihəsinə veto qoyub. Amma Gürcüstan parlamenti xüsusi səsvermədə vetoya qarşı konstitusiyada müəyyən edilmiş sayda səs yığmaqla "prezidentin vetosunu aradan qaldırmaq" imkanına malikdir. Gürcüstan parlamentində hakim partiya prezidentin vetosuna mane olmaq üçün kifayət qədər deputatla təmsil olunub.

Bu qanun layihəsi Gürcüstanın Avropa İttifaqına inteqrasiyasına mane olur, - bu barədə Avropa İttifaqının xarici əlaqələr xidməti bildirib. BMT-də qanunun təşkilatın Gürcüstanda işinə mane olacağından ehtiyatlanırlar. "Bu qanun niyə Gürcüstanda demokratiyanın tənəzzülündən danışmağımızın nümunəsidir", deyə amerikalı senator Cin Şahin bildirib. 

Qanun layihəsi Amerika Birləşmiş Ştatları tərəfindən fəal tənqidə məruz qalır. "Təklif olunan qanun öz cəmiyyətləri üçün daha yaxşı gələcək qurmağa sadiq olan Gürcüstan vətəndaşlarının müstəqil səsini susduracaq", deyə Dövlət Departamentinin nümayəndəsi Ned Prays Vaşinqtonda keçirilən brifinqdə bildirib.