İnternetdə məhdudlaşdırmalar hakimiyyət və provayderlər arasında razılaşmanın nəticəsidir

Bu gün Park İnn otelinin Nəsimi zalında “Onlayn tənqidi səslər: Hüquq müdafiəçiləri və medianın kiber təhlükəsizliyi” mövzusunda keçirilən dəyirmi masada  Azərbaycanda kibercinayətkarlığa qarşı mübarizə məsələləri müzakirə olunub.

Tədbir “Onlayn İfadə Təşəbbüsü” (Expression Online Initiative) kampaniyası çərçivəsində keçirilib. 

İnsan Hüquqları Klubunun sədri Rəsul Cəfərov bildirib ki, kampaniyanın əsas məqsədi bu Azərbaycanda İnternetlə bağlı araşdırma aparmaq və müvafiq tövsiyələr hazırlamaqdır.

RATİ direktoru Emin Hüseynov bu ilin yanvarında bir sıra dövlət və qeyri-dövlət saytlarına edilən hücumları xatırladıb. Bu, kibertəhlükəsizliyin peşəkar deyil, həvəskar şəkildə təmin edildiyini göstərib.

Problemin kökü medianın kibertəhlükəsizliyinin beynəlxalq lisenziyalaşdırılmış antivirus və digər proqramlarla təmin edilməməsindədir.

Bu sahədə Qərbin liberal standartlaşdırma sistemini tətbiq edilməli, kibertəhlükəsizlik sistemi sahəsində tədris vəsaitləri hazırlanmalı, mütəxəssislər yetişdirilməlidir.

Forumda İnternetdə tənqidi səslərin boğulmasına, xüsusən, son iki ildə “Azadlıq” qəzetinin saytına hücumların artmasına diqqət yetirilib. Bu dövr ərzində saytın bazası sıradan çıxıb. Bunun səbəbi redaksiyanın hakimiyyətin siyasətini tənqid etməsi olub.

“Azadlıq” qəzetinin redaktoru Rəhim Hacıbəyli sayta hücumların davam etməsi barədə məlumat verib. Bu ilin mart və may aylarında saytın parollarını və panellərini ələ keçirilməyə çalışıblar. Hacıbəylinin sözlərinə görə, sayta hücumlardan biri Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi tərəfindən olub.

Hökumət internetdə informasiyanın sərbəst axınını daha çox tənzimləməyə və məhdudlaşdırmağa çalışır. Bunun nəticəsində hakimiyyət İnternetdə senzura yaradır.

  Beynəlxalq Article 19 təşkilatının nümayəndəsi Rebeka Vinsent (Rebecca Vincent) qeyd edib ki, Azərbaycanda çox mühüm və həssas siyasi məqamlarda tənqidi saytların bağlanması və məhdudlaşdırılması ilə bağlı xəbərlər olmuşdur; hətta iddialara görə, bu tədbirlər dövlət agentləri ilə internet provayderləri arasında qeyri-rəsmi danışıqların sonrasında baş vermişdir. Əgər iddialar doğrudursa, bu əməllər ifadə azadlığına açıq təzyiqdir. Beynəlxalq insan hüquqları standartlarına görə: Saytın icbari bağlanması qərarı həmişə məhkəmə tərəfindən müəyyən edilməlidir;   Məhkəmə qərarları isə məhdud sahəni əhatə etməlidir, yəni bütün saytın deyil, müəyyən veb səhifələrin bağlanmasına aid olmalıdır;   Yol verilən məhdudiyyətlər məzmuna aid olmalıdır;  Müəyyən saytların və sistemlərin fəaliyyətinə ümumi qadağa qoymaq beynəlxalq hüquqa uyğun deyil; və  Hər hansı sayt və ya informasiya yayımı sisteminə müəyyən bir informasiyanı yalnız hökuməti tənqid etməsi səbəbindən qadağan etmək beynəlxalq hüquqa görə yol verilən məhdudlaşdırma halı deyildir. Bu isə senzuraya bənzər haldır.

   Media Hüquqları İnstitutunun (MHİ) direktoru Rəşid Hacılı hesab edir ki, dövlət və özəl  saytlara edilən hücumlara dövlətin reaksiyası eyni olmalıdır. “Dövlət saytlarına qarşı edilən kiberhücumlar cinayət xarakterli olursa, özəl saytlara da edilən hücumlar eyni tərkibə malik olmalıdır”, ekspert belə hesab edir.

Bloger Əli Novruzov sosial şəbəkələrdə saxta profillərin yaradılması problemlərinə diqqət çəkib, HTPPC təhlükəsizlik sistemindən istifadənin zəruriliyini vurğulayıb.

Görüşdə Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin fikri səslənməyib, belə ki, bu qurumun nümayəndələri tədbirə gəlməyiblər. 

Azərbaycan 2008-ci ildə Avropa Şurasının kibercinayətkarlığa qarşı mübarizə Konvensiyasına qoşulub. 2001-ci ildə imzalanmış bu sənəd kibercinayətkarlıq sahəsində milli qanunvericiliyin beynəlxalq sənədlərə uyğunlaşdırılmasını nəzərdə tutur.

Azərbaycan hakimiyyəti müvafiq beynəlxalq standartlar əsasında milli təhlükəsizlik standartları işləyib hazırlamalı, elektron təhlükəsizlik üzrə dövlət qurumu yaratmalıdır. -16C-