Media-icmal 01.04.19

Martin 26-da "Diqlas" Ticarət Mərkəzində baş vermiş yanğın fonunda "dövlət-vətəndaş" etimad səviyyəsi, bu yanğının ortaya çıxardığı sığorta problemləri, ölkədə başlamış islahatlara maneələr təhlükəsi və s. məsələlər bugünkü (01 aprel, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Dövlət yanında, amma...

"Azərbaycan" qəzeti "Vətəndaşın güvənc yeri dövlətdir" sərlövhəli məqalədə "dövlət-vətəndaş" etimad səviyyəsini dəyərləndirir.

Müəllif bu etimadın nümunəsi kimi martın 26-da "Diqlas" Ticarət Mərkəzində baş vermiş yanğına münasibətdə dövlət tərəfindən atılan addımları göstərir.

Yazı müəllifi deyir ki, bu yanğınla bağlı martın 28-də prezidentin sədrliyi ilə keçirilən müşavirədə bir daha dövlət çətin məqamda vətəndaşların yanında olmaq, onlara maddi və mənəvi dəstək vermək missiyasını ortaya qoydu.

Müəllif bu müşavirədə dövlət başçısının icarət mərkəzində çalışanlara dəydiyi ziyanın ödənilməsini xüsusi vurğulamasına diqqəti çəkir: "Onlar öz iş yerlərini, öz əmlakını itiriblər. Onlara maddi ziyan dəyib. Bəziləri borc alıb və orada malları satışa çıxarıblar. Ona görə, əlbəttə, biz bu insanlara dövlət olaraq öz dəstəyimizi göstərəcəyik".

Məqalə müəllifi deyir ki, problemin həlli təkcə maddi dəstəklə yekunlaşmayıb, dövlət başcısı yanğının səbəblərinin təcili araşdırılması, İqtisadiyyat Nazirliyinin ticarət mərkəzində çalışan sahibkarlarla bir-bir görüşməsi, problemləri öyrənməsi, Maliyyə Nazirliyinin təcili ilkin maliyyə vəsaiti ayırması, İqtisadiyyat və Vergilər nazirlikləri, Dövlət Gömrük Komitəsi sahibkarlara dəyən ziyanı aydınlaşdırması tapşırıqları verib.

Müəllif dövlət başçısının bu addımlarını təqdirəlayiq adlandırır və martın 29-da sərəncamla sahibkarlara dəyən ziyanın ödənilməsi üçün prezidentin Ehtiyat Fondundan 3 milyon manat vəsait ayrıldğını bildirir.

Müəllif zəlzələ, çay daşqınları kimi hadisələrdən fərqli yanğın hadisələrinin törənməsinə dolayısı və ya bilavasitə insan amilinin səbəbkar olduğunu iddia edir.

Ticarət Mərkəzində yanğına səbəb kimi özbaşına tikilmiş dönərxanadan başlanan yanğını göstərən müəllif bu dönərxananın belə icazəsiz tikilməsini inandırıcı saymır, həm də iddia edir ki, Ticarət Mərkəzinin özündə də yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına əməl olunmayıb.

Müəllif bu məqamda baş vermiş bu yanğından sonra aktuallaşan ölkədə sığorta sisteminin işləməməsi probleminə diqqəti cəmləyir, sahibkarları, eləcə də vətəndaşları daşınar və daşınmaz əmlakı sığorta etdirməməkdə qınayır, dövlət bu yöndə humanist siyasət yürütsə belə, bunu vacib adlandırır.

15 ilə qurulmayan sığrota sistemi

"Azadlıq.info"da isə "400 milyard pul gələn ölkədə bu qədər problem niyə olsun?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt tanınmış iqtisadçı-alim Qubad İbadoğlunun martın 26-da "Diqlas-1" Ticarət Mərkəzində baş vermiş yanğının bir sıra həqiqətləri üzə çıxarmasına dair şərhinə yer verib.

İqtisadçı iddi edir ki, "Diqlas-1" MMC 5 manat nizamnamə kapitalı ilə qeydə alınıb, qurum yanğından mühafizə normalarına əməl etməməsi səbəbindən sahibkarlara milyonlarla ziyan vurub.

Q.İbadoğlu bildirir ki, dövlət başçısı bu ziyanı 2019-cu il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş 300 milyon manatlıq ehtiyat fondunun 1 faizini və ya 3 milyon manatını ayırmaqla kompensasiya edir.

O deyir ki, devalvasiyadan sonra vətəndaşların "belinə" yüklənmiş 1 milyard manatdan çox vaxtı keçmiş borcu yenə də 2019-cu il dövlət büdcəsindən, amma bu dəfə nəzərdə tutulmamış 682 milyon manatlıq kredit xətti açmaqla restrukurizasiya edir.

İqtisadçı hesab edir ki, hər iki problemin yaranmasında suçlu olan və illərlə yüksək kredit faizləri ilə milyardlar qazanan banklar, hər ay artırılan icarə haqları ilə milyonlar qazanan ticarət mərkəzi məsuliyyətdən kənarda qalırlar.

Q.İbadoğlu deyir ki, bu, səbəbsiz deyil: "Çünki həm banklar, həm də ticarət mərkəzləri, bir sözlə ölkədə fəaliyyətdə olan, pul gətirən nə varsa hamısı bir şəxsə məxsusdur. Ona görə də onlar bankların, ticarət mərkəzlərinin vəsaitlərinə ailənin cib pulları, büdcəyə isə xəzinəsi kimi baxırlar. Belə olanda da bir neçə epizodda birdəfəlik kompensasiya alan vətəndaşlar və ya sahibkarlar həmişəlik uduzurlar. Uduzan xalq, talanan büdcə, yanan ticarətçi humanistlik adını qazanan isə hakim ailə olur".

İqtisadçıya görə, bu yanğından çıxan nəticələrin ən dəhşətlisi budur ki, ölkəyə son 15 ildə gələn 250 milyard dollar xarici sərmayənin, 150 milyard dollar neft-qaz gəlirlərinin, bütövlükdə 400 milyard dolların axırına çıxan hakimiyyət iqtidarda olduğu 15 ildə sadə sığorta münasibətlərini, uçot-qeydiyyat sistemini tənzimləyən mühasibatlıq qaydalarını belə yarada bilməyib.

Q.İbadoğluna görə, ölkədə belə vəziyyətin yaranmasına səbəb Azərbaycanda prezidentdən başlayaraq parlamentinin spikerinə qədər hamının ailəliklə sahibkarlıqla məşğul olmasıdır: "Məmurlar büdcənı talayır, deputatlar biznes və qrant dərdi çəkir, korrupsiya qarşı mübarizə üzrə baş idarənin rəis müavini adı korrupsiya ilə mübarizə olan idarəyə işçini rüşvətlə işə götürür, tikinti şirkətinin rəhbəri şəhid ailəsinin evini rüşvət verdiyi məhkəmənin qərarı ilə əlindən alır, zavallı xalq isə regionlarda təzək yandırmaqla evini isidir, sobada qızdırdığı çörəklə uşağının başını aldadır.Tərs kimi baharın gəlişi də ləngiyir, havalar da düzəlmir, elə bil ki, təbiət də bizdən üz döndərib.

İslahatara mane olanlar var: deputat iddiası

"Yeni Sabah.az" da isə "Var-dövlət yığanlar prezidentə mane olmaq istəyirlər"-deputatdan şok açıqlama" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Sayt ölkədə başlanmış islahatlar və bu islahatlara maneələr barədə Milli Məclisin deputatı Vahid Əhmədovun düşüncələrinə yer verib.

"Ölkədə sabitlik olmalı, insanların həyat şəraiti yaxşılaşdırılmalıdır. Bütün bunları nəzərə alan prezident İlham Əliyev 6 aydır ki, çox ciddi siyasi, iqtisadi, institusional islahatlara, o cümlədən kadr islahatlarına start verib". Müəllif deyir ki, deputat V.Əhmədov bunu martın 31-də Quba şəhərindəki Soyqırım Memorial Kompleksində azərbaycanlıların soyqırımının 101-ci ildönümünə həsr olunmuş konfransda bildirib.

V.Əhmədov deyib ki, dövlət başçısı fərmanlar, sərəncamlar imzalayıb və bunlar həyata keçirilir, bu islahatlar davam edəcək, o cümlədən məhkəmə-hüquq sisteminin, media və digər sistemlərin yenidən qurulması prezidentin diqqətindədir.

Deputat vurğulayıb ki, bu islahatlarda əsas məqsəd əhalinin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması, şəffaflığın təmin edilməsi, rüşvətxorluğun, korrupsiyanın aradan qaldırılmasıdır.

Amma müəllifin deməsinə görə, V.Əhmədov iddia edib ki, bu islahatları həyata keçirmək o qədər də asan deyil: "Biz bunu hiss edirik, Çox təəssüf edirəm ki, Azərbaycanda bəzi qüvvələr prezidentin apardığı islahatların üzərinə kölgə salmaq, hətta mane olmaq istəyirlər. Mən o insanları da başa düşürəm. Çünki uzun müddətdir ki, kifayət qədər var-dövlət yığıblar və həmin var-dövləti qoruyub saxlamaq istəyirlər".

Müəllif deyir ki, deputat bununla belə dövlət başçısını kifayət qədər iradəli bir siyasətçi adlandıraraq qarşısına qoyduğu məqsədlərə çatacağını vurğulayıb.

Bundan irəli gələrək V.Əhmədov tədbir iştirakçılarına üz tutaraq xalq ilə birlikdə aparılan islahatlara kömək etməyə, onu müdafiə etməyə çağırıb.

Deputat əhali arasında təbliğat apararaq dövlət başçısının apardığı islahatlara dəstək verməlyi vacib sayıb.

Məcburi sığrota süründürməçiliyi

"Modern.az"da isə "Ticarət mərkəzlərində şəffaflıq yoxdur - sığorta ilə bağlı ittihamlar sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif hələ də ölkə gündmindən dşüməyən martın 26-da "Diqlas" ticarət mərkəzində baş verən yanğının Azərbaycanda sığorta sahəsinin yetərli səviyyədə inkişaf etməməsi səbəblərini sığorta üzrə ekspert İlkin İbrahimovla müzkairə edir.

İ.İbrahimov deyir ki, Azərbaycanda sığorta ənənəsi sovet dövründən başlayıb, əvvəl yalnız Dövlət Sığorta Şirkəti fəaliyyət göstərib, sovet rejimi dağılandan sonra bu sahəni inkişaf etdirmək üçün Avropanın sığorta təcrübəsini Azərbaycana gətiriblər ki, müəyyən tədbirlər görsünlər.

Ekspert vurğulayır ki, 2011-ci ildən "İcbari sığortalar haqqında" qanun qüvvəyə mindi, bəzi növ sığortalar var idi ki, dövlət maraqlı idi, 2011-ci ildən sonra İcbari Sığorta Bürosu yarandı, büro avtonəqliyyat vasitələrinin, daşınmaz əmlakın, mülki məsuliyyətin sıortasını icbari etdi.

İ.İbrahimovun deməsinə görə, 2011-ci ildən dövlət əmlak sığortası ilə bağlı yumşaq siyasət yeritməyə başladı və bu bir neçə il davam etdi, bu məsələlərlə bağlı tədbirlər görülməsə, problem olacağı müəyyənləşdiyi üçün ilk olaraq avtonəqliyyat sığortası məcburi edildi, ıks halda nəqliyyat sahibi cərimə olunurdu.

Amma ekspert deyir ki, bu tendensiya daşınmaz əmlakın sığortasında yaranmadı, çünki daşınmaz əmlakını sığortalamayan fiziki şəxsə qarşı bununla bağlı heç bir tədbir görülmür.

İ.İbrahimov daşınmaz əmlakın sığota olunmasına marağın yaranmamasında sığorta şirktlərinin də təqsirinin olduğunu bildirir: "Problemin digər tərəfi ondan ibarətdir ki, hansı vətəndaşlar daşınmaz əmlakını sığorta etdirirsə, sabah sığorta hadisəsi baş verəndə gedirdilər ki, hadisə baş verib. Lakin burada sığorta şirkətlərinin özləri belə süründürməçiliyə yol verirdilər. Statistikaya baxsaq görərik ki, ötən illərdə sığorta ödənişləri çox aşağıdır. Vətəndaşlar olub ki, aylarla, illərlə əmlakına dəyən sığorta ödənişlərini almaq üçün məhkəmə instansiyalarında gözləyirlər".

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda ticarət mərkəzlərinin əksəriyyətində şəffaflıq yoxdur və iddia edir ki, "Diqlas" da belə ticarət mərkələrindən biri olub: "Məsələn, konkret olaraq "Diqlas" Ticarət Mərkəzi yoxlansa orada çox aşağı dərəcədə vergi ödənildiyini görərik. Məsələnin problemli yönləri bundan ibarətdir ki, ölkədə daşınar əmlakın sığortası üçün münbit şərait yoxdur. Ona görə ki, vergi mexanizimində boşluqlar var. Vətəndaşlar satacaqları malları heç bir yerə bəyan etmirlər", - ekspert problemin səbəblərini belə izah edib.