Media-icmal 03.06.19

Qazlaşdırma səviyyəsi, qəbul imtahanlarının nəticələrinə baxış, Bakı parkinqlərindəki vəziyyət, karqo şirkətlərinin aktivləşməsi və s. məsələlər bugünki (03 iyun 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Qazlaşdırma səviyyəsi

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan qazlaşdırmanın səviyyəsinə görə dünyanın lider ölkələrindəndir" sərlövhəli məqalədə qazla təmin edilmə səviyyəsini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, son vaxtlar ölkədə qazlaşdırma sahəsində genişmiqyaslı işlər həyata keçirilib, indi qaz xətləri ucqar dağ kəndlərinə də çatıb: "Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, bu gün dəniz səviyyəsindən 1500 metr hündürlükdə yerləşən, Babadağ və Niyaldağ silsilələri ilə əhatə olunmuş Lahıc qəsəbəsinin sakinləri də qazdan istifadə edirlər. Bu, son illərdə ölkədə vüsət alan qazlaşdırma sahəsində əldə olunmuş mühüm nailiyyətlərin təzahürüdür", deyə müəllif dağ rayonu olan İsmayıllıda qazlaşdırma siyasətinin nəticələrini vurğulayır.

Müəllifə görə, bu, heç də son nəticə deyil, bununla birgə keçən il Qaraqaya, Gəndob, Namazgah kəndləri də qazlaşdırılıb, təkcə Lahıcın daxilində ümumi uzunluğu 39 min metr olan borular çəkilib.

Müəllif bu sahədə əldə edilmiş uğurların nəticəsini dövlət başçısı İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin 2019-cu ilin ilk rübünün yekinlarına dair iclasda çıxışından sitat gətirməklə belə dəyərləndirir: "Bu gün qazlaşdırmanın səviyyəsinə görə Azərbaycan dünyada lider ölkələrdəndir, qazlaşdırmanın səviyyəsi 95 faizə çatıb. Biz ən ucqar dağ kəndlərinə qaz xətləri çəkdik. Halbuki bu, iqtisadi cəhətdən səmərəsizdir. Biz Azərbaycanda qazın mövcud olan aşağı tarifi ilə o xərcləri heç vaxt qarşılaya bilmərik".

Məqalə müəllifi deyir ki, qazlaşdırmanın belə yüksək səviyyədə həyata keçirildiyi ölkələr dünyada çox azdır, 2009-2019-cu illər ərzində Azərbaycanda 2349 qəsəbə və kənd qazlaşdırılıb, qazlaşdırılma səviyyəsi 95,7 faizə çatıb, ölkə üzrə təbii qazla təmin olunan əhali abunəçilərinin sayı 2 milyon 183 mini keçib.

Müəllifin sözlərinə görə, ötən 10 il ərzində ümumilikdə uzunluğu 51915 kilometrdən artıq müxtəlif diametrli daşıyıcı və məhəllədaxili qaz xətti çəkilib, 9742 kilometrə yaxın boru xətti isə əsaslı təmir edilib, təkcə keçən il ümumi uzunluğu 3 min 193 kilometrə yaxın qaz kəmərləri quraşdırılıb, 526,6 kilometr uzunluğunda qaz kəmərləri əsaslı təmir olunub.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Nazirlər Kabinetinin sözügedən iclasında dövlət başçısı qazlaşdırma sahəsində əldə olunan uğurlarla yanaşı, çatışmazlıqlara da toxunub, bəzi yerlərdə qazın təzyiqinin aşağı olduğu göstərilib, sayğaclarla və qazın keyfiyyəti ilə bağlı problemlərdir. Dövlət başçısı "Buna son qoyulmalıdır və burada maksimum şəffaflıq, ədalət olmalıdır" demişdir".

Təhsilin geriyə dönüş "tərəqqisi"

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "700 bal toplayan abituriyentlər hara yox oldu?" sərlövhəli məqalədə verilən suala cavab axtarılır.

Müəllif deyir ki, 1992-ci ildən bəri tətbiq olunan test üsulu ilə tələbə qəbulunun tarixində ən aşağı göstərici 2019-cu ildə qeydə alınıb, belə ki, yüksək bal toplayan yoxdur.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, həmişə ilin bu günləri toplanması mümkün 700 balın 700-nü də toplayan vunderkindlərin adını tanıyar, onlarla qürur duyardıq, son 27 ildə ilk dəfədir ki, maksimum bal toplayan olmadı.

Amma müəllif iddia edir ki, belə bir nəticə olması gözlənilirdi və bunun səbəbkarı Dövlət İmtahan Mərkəzidir (DİM): "Hələ keçən il DİM qurulmuş İsveçrə saatı kimi işləyən testlə qəbul mexanizminin ora-burasını söküb-yığanda, "təkmilləşdirəndə" aydın idi ki, bu mexanizm pozulacaq və mənfi nəticəsi özünü növbəti imtahan ilində göstərəcək. Budur, ölkənin "vunderkind övladları" yoxa çıxıb.

Müəllif deyir ki, valideynlər övladlarının ali məktəblərə daxil olmaları üçün imkanlarını, abituriyentlər bu istiqamətdə uğurlu nəticələr qazanmaq üçün səylərini bu il də əsirgəməyiblər: "Tələbə olmaq istəyən gənclər oxuyurlar, özlərinə cəfa verirlər, gözlərinin nuru gedir, arıqlayıb çöpə dönürlər. Valideynlər hər ay 200-600 manat aralığında əlavə xərc çəkərək övladlarının ali məktəbə bilik gücünə daxil olmasını təmin etməyə çalışırlar. Valideynlər bu durumdan çox da narazı deyil. Onların başlıca məqsədi odur ki, övladları maksimum bal toplasın və ən yaxşı universitetlərin ən yaxşı fakültələrinə daxil olsunlar ki, ali məktəbdən məzun olduqdan sonra işsiz qalmasınlar", deyə müəllif vurğulayır.

Bunun arxasınca müəllif DİM-in saat kimi işləyən mexanizmi korlaması və builki abituriyentlərin maksimum bal toplaya bilməməsi iddiasına aydnılıq gətirməyə çalışaraq deyir ki, bu, təkcə 700 bal toplayanların olmaması demək deyil, həm də 650-690 bal toplayanların azalması, 500 bal toplayanların 450, 400 bal toplayası gənclərin 300-dən də aşağı ballarda dayanması deməkdir.

Müəllif bəzi müşahidəçilərə istinadən deyir ki, DİM-i bu islahata vadar edən başlıca səbəb ildən-ilə 700 və 650-690 bal toplayan abituriyentlərin sayında artım olması idi: "Belə çıxırdı ki, abituriyentlər maksimum bal toplamağın çəmini tapmış, sirrini çözmüşdülər və DİM "islahat" keçirərək, bu uğur düsturunu onların əlindən almaq istədi".

Müəllifə görə, bu işdə heç bir sirr-filan yox idi, sadəcə, gənclər özlərindən əvvəlki abituriyentlərin də təcrübəsini əxz edərək təhsil alarkən boşluq buraxmırdılar, hansı fənləri necə mənimsəməyi, haradan başlayıb, harada bitirməyi öyrənmişdilər. 700 bal toplaya bilmək üçün bir dərsi bəlkə də "700 dəfə" oxumuşdular.

Müəllif iddia edir ki, DİM bu "islahatı" dövlət sifarişi ilə qəbul olunanların minumum olmasını təmin etmək üçün keçirib, maksimum balların dövlət sifarişinə düşənlərin minimum sayda olmasına qurban verilməsi "islahatı"nın meyvəsi də göz önündəir.

Müəllif iddia edir ki, son 27 ildə ölkədə ən uğurlu islahat kimi tarixə düşən test üsulu ilə qəbula necə "barmaq edilməsi", tələbə qəbulunun sovet dövründə olduğu kimi, müəllim tamahı və vicdanının öhdəsinə qalması üçün illərdir ki, gizli mübarizə gedirdi.

Müəllifin sözlərinə görə bu "islahat" hələ son deyil: "Belə görünür ki, yavaş-yavaş əski əyyamlara dönürük".

Çek verilmirsə, deməli pullar ciblərə gedir

"Yeni Sabah.az"da isə "Bakıdakı parkinqlərin əksəriyyəti korrupsiya mənbəyidir" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif paytaxt parkinqlərindəki vəziyyəti nəqliyyat üzrə ekspert Eldəniz Cəfərovla müzakirə edib.

"Əvvəla onu deyim ki, Bakı şəhərində mövcud olan avtomobil parklama yerləri dövlət mülkiyyətidir. Burada yalnız şəxsi mülkiyyət olan bəzi ticarət obyektləri istisnadır. Bu səbəbdən də parklama haqqı müvafiq dövlət qurumlarının iştirakı ilə təyin edilir". Ekspert E.Cəfərov bunu "Yeni Sabah"a bildirib.

Ekspertin sözlərinə görə, dövlət mülkiyyətində olan hər hansı bir parklama yerində şişirdilmiş qiymət mövcuddursa, bunun özü artıq qanunsuzluqdur:

"Əgər dövlət mülkiyyətində olan parkinqlərdə belə şişirdilmiş qiymətlər varsa, bu zaman məsul şəxsdən çek tələb etmək lazımdır. Qiymətdən narazı qalan istehlakçı həmin çeki Vergilər Nazirliyinə və İqtisadiyyat Nazirliyinin İstehlakçı hüquqlarının müdafiəsinə cavabdeh olan şöbəsinə göndərməsini tövsiyə edirəm.

Parkinqin qiyməti onun istehlakçıya təqdim etdiyi xidmətə görə müəyyən edilir. Əgər həmin parklama yerində duracaqdan başqa hər hansı bir servis, məsələn, avtomobilin yuyulması və ya digər xidmətlər daxil deyilsə, bu, artıq Azərbaycan Respublikasının İstehlakçı Hüquqlarının müdafiəsi haqqında qanununun pozulması və inhisarçılıq deməkdir. Yəni bu hal konkret olaraq qanun pozuntusudur".

Ekspert E.Cəfərovun sözlərinə görə,özəl mülkiyyətdə olan parkinqlərin yüksək qiymət təyin etməsi də qeyri-qanunidir.

E.Cəfərov deyir ki, bu məsələ dövlət qurumları ilə razılaşdırılmalıdır və dövlət qurumlarının kiməsə belə bir özbaşınalıq etməyə icazə verməsi inandırıcı deyil.

Ekspert hesab edir ki, Bakıdakı parkinqlərin böyük əksəriyyəti birbaşa korrupsiya mənbəyidir: "Külli miqdarda pul şəxsi ciblərə gedir. Şəhərin müxtəlif yerlərində quraşdırılan şlaqbaumlar qeyri-qanunidir. Parkinqdə bizdən alınan pula görə çek verilmirsə, deməli, bu pul cibə gedir", deyə E.Cəfərov bildirir.

O vurğulayır ki, parkinqlərin şəhər üzrə preyskurantı olmalı və bu məlumat bütün vətəndaşlara açıq olmalıdır, heç kimin ürəyi istədiyi yerə şlaqbaum qoyub, əyninə uniforma geyinib parkinqdə vətəndaşlardan pul tələb etməyə haqqı yoxdur.

Ekspert bəyan edir ki, hər şey qanun çərçivəsində olmalıdır, ticarət mərkəzlərinin qarşısındakı parkinqlər isə ümumiyyətlə pulsuz fəaliyyət göstərməlidir.

Sahibkarlar gömrükdən niyə şikayət edirlər?

"Azpolitika.info"da "Müəmmalı gömrük - karqo "ittifaqı" - Nədən bizi karqoların qucağına atdılar?..." sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif deyir ki, son vaxtlar ölkənin vergi və gömrük sistemində dönüş yaradılıb.

Amma yazı müəllifiinin sözlərinə görə, gömrük orqanlarında malların müxtəlif bəhanələrlə anbarlara boşaldılması, buna görə əlavə haqq alınmasından tutmuş idxal olunan malların, avtomobillərin və s. məhsulların qiymətinin real dəyərindən baha qiymətə rəsmiləşdirilməsi, buna görə də artıq rüsum alınması kimi hallardan şikayətlər davam edir.

Müəllif deyir ki, Dölət Gömrük Komitəsinin fəaliyyətindən narazılığa səbəb olan sahələrdən biri də karqolarla bağlıdır.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bir müddət əvvəl inhisarçılıqla, haqsız rəqabətlə və s. neqativ hallara mübarizə elan edilərək, gömrükdə şəffaflıq yaradıldığı bildirildi, artıq sahibkarların ölkəyə idxal etdikləri malları hansısa karqo şirkətləri tərəfindən deyil, öz "VÖEN"ləri vasitəsilə rəsmiləşdirməli olduqları elan edildi.

Müəllifin sözlərinə görə, son zamanlar sahibkarlardan karqo şirkətlərinin yenidən "dövrəyə girdikləri" barədə məlumatlar daxil olur, özlərini türkiyəli iş adamları kimi təqdim edən sahibkarların adından "azpolitika.info"ya daxil daxil olan məktubda deyilir ki, karqolar təkcə malların daşınmasıyla məşğul deyillər. "Onlar həm də idxal olunan malların vergi və gömrük rüsumundan müxtəlif yollarla yayındırılmaqla sənədləşdirilməsini həyata keçirirlər: "Ölkə rəhbərliyinin məlum qərarları ilə sahibkarlar xarici ölkələrdən idxal etdikləri malların gömrük rüsumlarını öz "VÖEN"ləri vasitəsilə ödəyəcəkdilər. Və bununla da məlum karqo sistemi ləğv olunacaqdı. Hətta bu işə görə bir çox gömrük məmurları da dəyişdirildi. Bəs hanı, karqoların məlum "xidmətləri" ləğv ediləcəkdi, rəqabət olacaqdı, hər kəs gətirdiyi malların gömrük rüsumunu ödəyəcəkdi?..."

Müəllif deyir ki, sahibkarların iddiasına görə, bu sahədə nizam-intizam yoxdur, belə ki, eyni firmadan məhsul alan sahibkar öz adına mal gətirdiyi zaman gömrük rüsumu yüksək olur, amma karqo ilə gətirdikdə ucuz başa gəlir: "Çünki sahibkar məhsulu öz adına gətirdikdə rəsmi faktura ilə sənədləşdirir. Karqolar isə fakturaları və məhsul kodlarını dəyişdirirlər. Nəticədə, qanuni şəkildə öz adına mal idxal edən sahibkar eyni məhsulu daha baha satmağa məcbur olur, karqo ilə gətirənlər isə gömrük xərcləri az olduğu üçün ucuz satırlar. Bununla da bazarda haqsız rəqabət yaranır. Həmçinin, bu yolla həm sahibkarlar, həm də karqolar vergidən yayınmış olurlar".

Müəllifin sözlərinə görə, sahibkarlar bildirirlər ki, əslində karqo şirkətləri gömrük rəsmiləşdirilməsində iştirak etməməli, dünya təcrübəsinə əsasən karqo şirkətləri yalnız malın daşınması üçün göstərdikləri xidmətin haqqını almalıdırlar. Malların gömrük rəsmiləşdirilməsini sahibkarlar öz "VÖEN"lərilə həyata keçirməlidirlər. Bizdə isə karqo şirkətləri saxta şirkətlər açaraq, malları öz adlarına rəsmiləşdirir və vergi fakturasını dəyişdirərək, ölkəyə idxal edirlər. Hətta onlar malların gömrük kodlarını da dəyişdirirlər. Biz türk iş adamları olaraq, bu saxta, fakturasız mal satışlarından, qarşılığı olmayan bəyannamələrdən bezdik, usandıq. Nədən bizi karqo şirkətlərinin qucağına atdılar? Hanı karqo saxtakarları yox ediləcəkdi, hanı rəqabət olacaqdı, hanı hər kəs gətirdiyi malın vergisini ödəyəcəkdi?..."

Müəllifə görə, bütün bunlardan gömrük orqanlarının xəbərsiz olması isə o qədər də inandırıcı görünmür, bir çox iş adamları gömrük orqanlarını həmin karqo şirkətlərilə ya əlbir olmaqda, ya da onların fəaliyyətinə göz yummaqda günahlandırırlar.