"Qafqaz Dubayı"nda mənzil münaqişələri

və ya cazibədar fasadın arxasında nə gizlənir

Çox vaxt "Qafqazın Dubayı" adlandırılan Bakı getdikcə sakinlərin mənzil hüquqlarının sistematik şəkildə pozulması ilə tanınmağa başlayır. Şəhərin yenilənməsi və yeni eleqant binaların inşası zamanı Azərbaycanın paytaxtında minlərlə ailə qanunsuz olaraq öz evlərindən məhrum edilib. Çoxları müqavimətin faydasız olduğunu bilərək, öz qiymətli əmlaklarına görə qeyri-adekvat pul kompensasiyasına razılaşır. Mənzil Məcəlləsinə inanan azlıq isə tikinti şirkətlərindən ədalətli təzminat tələb edir, ancaq çox vaxt hər şeyi itirir - həm evini, həm də təzminatın istənilən formasını.

1992-ci ildən Bakının Xətai rayonunda Vəzirov küçəsi, 33 ünvanında səkkiz ailə yaşayır və "Nicat" Səhmdar Cəmiyyəti yerləşir. Onların birmərtəbəli evləri və cəmiyyətin binası nüfuzlu və bahalı "Ağ Şəhər"in yaxınlığındadır.

Xətai Rayon İcra Hakimiyyəti yeni elit binalara yer ayırmaq üçün köhnə tikililəri sökməkdə qərarlıdır. Ötən əsrdə bu evlərə Ermənistandan köçmüş bir neçə qaçqın ailəsi pul təkliflərini qəbul edərək gedib. Lakin Əhmədiyyə Məmmədov, Sitarə Aslanova, Bəyim Əliyeva, Fəxrəddin Maqsudov və “Nicat”ın direktoru Fəxrəddin Məmmədovun ailələri (onun oğulları ilə birlikdə) - səkkiz ailə - getməkdən imtina edirlər. Onlar sadəlövhcəsinə inanırlar ki, mülkiyyət hüquqlarına zəmanət verən qanun rayon rəhbərliyinin ambisiyalarından üstündür.

Bu ailələr birlikdə 368 kv.m. daşınmaz əmlaka sahibdir, "Nicat" isə 600 kv.m. tutur. Onlar bazar qiymətlərinə uyğun, başqa yerdə münasib mənzil almağa imkan verəcək kompensasiya müqabilində öz qanuni mülklərindən çıxmağa hazırdırlar.

Fəxrəddin Məmmədov Turan agentliyi ilə söhbətində izah edib ki, onların dərdlərinin mənbəyi Xətai Rayon İcra Hakimiyyətidir. Vəzirov küçəsi, 33 ünvanındakı evlərin boşaldılması məqsədilə sakinlərə təzyiq prosesi ötən il başlayıb. Məmmədov prezidentin ərazi-təşkilati məsələlər üzrə köməkçisi Zeynal Nağdəliyevə rəsmən müraciət edərək bildirib ki, mübahisəli ərazinin bazar qiyməti bir kvadrat metrə görə 3000 manatdır. Əmlakın ümumi dəyəri 3 milyon manat edir, lakin sakinlər güzəştə getməyə və 1,5 milyon manatı götürməyə hazırdırlar. Bu məbləğin 1,1 milyon manatı Məmmədovlar ailəsinə və "Nicat"a məxsus əmlakın payına düşür.

Məmmədov öz müraciətində Mənzil Məcəlləsinin 52, 54 və 64-cü maddələrinə, habelə Konstitusiyanın Azərbaycan vətəndaşlarının mənzil və əmlak hüququna zəmanət verən müddəalarına istinad edib. O, məcburi köçürülmənin dayandırılmasını və ya ədalətli kompensasiyanın ödənilməsini tələb edib. Ancaq Naqdəliyevdən cavab gəlməyib, Xətai rayon rəhbərliyi isə sakinlərə təzyiq göstərməyə davam edir.

Turan rayon rəhbərinin müavini Etibar Əhmədovdan cavab istəyib. Əhmədov bildirib: "Göstərilən ünvandakı əmlak sahiblərinin daşınmaz əmlaka mülkiyyət hüququnun rəsmi dövlət qeydiyyatı ("kupça") yoxdur. Lakin icra hakimiyyəti bir kvadrat metrə görə 1250 manat ödəməyə hazırdır. Təəssüf ki, bu il üçün ayrılan vəsait tükənib, ödənişlər gələn il başlayacaq".

Əhmədov qeyd edib ki, rayon dövlət subsidiyaları çərçivəsində fəaliyyət göstərir. “Sakinlər şərtlərdən imtina etsələr nə olacaq?” sualının cavabında o bildirib ki,  güc tətbiq olunmayacaq, ancaq "Ağ Şəhər” istənilən halda inşa olunacaq. Əhmədov münaqişənin həllini təklif etməyib.

Fəxrəddin Məmmədov qeydiyyat sənədlərinin olmaması ilə bağlı Əhmədovun iddialarını qəbul etməyərək bildirib ki, onun mülkiyyət hüququ barədə sovet dönəmindəki və sonrakı sənədləri dövlətin öz qanunlarına əməl etməsi üçün kifayətdir.

Əvvəlki oxşar münaqişələrə əsaslanaraq, işin məhkəməyə veriləcəyi ehtimalı var. Məhkəmə binanın təhlükəsizliyilə bağlı problemlər və ya dövlət maraqlarının prioriteti səbəbindən məcburi köçürülmə barədə qərar qəbul edə bilər.

Hüquqi və etik dilemmalar

Vəzirov küçəsindəki çıxılmaz vəziyyət sürətli modernləşmənin tez-tez vətəndaşların hüquqları ilə toqquşduğu Azərbaycanda daha geniş gərginliyi simvolizə edir. Tənqidçilər qeyd edirlər ki, məhkəmə sistemi adətən dövlət tərəfindən dəstəklənən inşaatçıların tərəfini tutur, köçürülməyə əsas kimi tikintilə bağlı "fövqəladə hallara" və ya "dövlət maraqlarına" istinad edir. Bir çox halda sakinlər təkcə öz evlərini yox, ümidlərini də itirirlər.

Beynəlxalq müqayisələr narahatedici reallığı ortaya qoyur. Türkiyə və Çin kimi ölkələrdə bu cür mübahisələr bəzən mülkiyyət hüquqlarına hörmət edilməklə kompromislərlə nəticələnib. Müəyyən hallarda inşaatçılar öz ərazisini satmaq istəməyən sakinlərin çıxarılmasına yol verməmək üçün layihələri dəyişdiriblər. Tərəfdarlar bildirirlər ki, Azərbaycan inkişafı ədalətlə tarazlaşdırmaq üçün bu təcrübədən yararlana bilər.

Bakının üfüqü dəyişməyə davam etdikcə, Vəzirov küçəsindəki mübarizə onun tərəqqisinə uzun kölgə salır. Məmmədovlar ailəsi kimi ailələr üçün mübarizə təkcə mülkiyyət uğrunda yox, həm də sistemli bərabərsizliyin qarşısında öz ləyaqətini qorumaq uğrunda gedir. Onların məsələsinin həlli modernləşmə yolunda aramsız səylər şəraitində Azərbaycanın öz vətəndaşlarını qorumağa sadiqliyi baxımından lakmus kağızı olacaq.

“Ağ Şəhər”in parlayan göydələnləri lüks gələcək və dünya miqyasında cazibə vəd etsə də, ədalət və qanunçuluqla bağlı cavabsız qalan suallar aydınlaşdırılmamış şübhələr oyadır: bu proqres əslində kimin üçündür?