“Bələdiyyələrin səlahiyyətlərinin qeyri-konkretliyi onları əhəmiyyətsiz və “dişsiz” edir”

Yanvarın 29-da Azərbaycanda keçiriləcək bələdiyyə seçkilərinə sayılı günlər qalıb.

Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) sədri Məzahir Pənahov yanvarın 6-da deyib ki, seçkilərdə 16174 namizəd mübarizə aparacaq, onlardan 8429 nəfəri 23 siyasi partiyanın üzvüdür. MSK sədri qeyd edib ki, bələdiyyə seçkiləri ilə əlaqədar qeydiyyatdan keçən yerli müşahidəçilərin sayı isə 25685 nəfərdir.

2024-cü ilin dekabrında MSK siyasi partiyalara və siyasi partiyaların bloklarına pulsuz efir vaxtı və kütləvi informasiya vasitələrində dərc üçün yer ayrılacağı barədə məlumat yayıb.

Hakim Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) isə bələdiyyə seçkilərində ödənişsiz təşviqat hüququndan imtina edib.

Ölkənin əksər siyasi partiyaları bələdiyyə seçkilərində iştirak edəcəyini bəyan edib.

Yalnız Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası bələdiyyə seçkilərinə qatılmayıb.

Bələdiyyə seçkilərinə az vaxt qalmasına baxmayaraq ölkə gündəmində seçki ab-havası hiss olunmur və bələdiyyə seçkilərinə maraq azdır. Səbəb nədir?

“Demokratiyanı Öyrənmə” İctimai Birliyinin sədri Mirəli Hüseynov mövzu ilə ilə bağlı ASTNA-nın suallarına cavab verib.

* * *

Sual: Mirəli bəy, bələdiyyə seçkilərinə sayılı günlər qalsa da, ölkədə seçki ab-havası hiss olunmur. Sizcə, bunun səbəbi nədir?

Cavab: Fikrimcə, bu, ilk növbədə, bələdiyyələrin siyasi sistemdəki yeri ilə izah oluna bilər. Dövlət orqanları sistemindən kənarda saxlanılması və buradan qaynaqlanan bir çox təşkilati və  institusional problemlər onların arabanın beşinci təkərinə çevrilməsini şərtləndirib.  Qeyri-funksionallığı və yerli problemlərin həllində uğur qazana bilməməsi nəticə etibarilə bələdiyyələrə olan icitmai marağı azaldıb və onlardan gözləntiləri sarsıdıb.  Əlbəttə, mövcud duruma təsir göstərən səbəblər sırasında seçki praktikasında olan problemlər də müəyyən qədər yer alır. Bələdiyyə seçkilərinin daha çox yerli icra hakimiyyətlərinin təsiri altında keçirilməsi, bələdiyyələrə seçkilərin əhəmiyyətini və seçkilərdə iştirak marağını azaldır.

Sual: Belə bir vacib instituta formal seçki keçirmək kimin maraqlarına xidmət edir?

Cavab: Güman etmirəm ki, burada konkret maraqlı kimsə vardır. Bu sualın cavabını məsələyə daha geniş rakursdan baxmaqla daha aydın şəkildə görə bilərik. Bəllidir ki,  bələdiyyə seçkilərində müşahidə edilən çatışmazlıqlar digər seçkili orqanlara keçirilən seçkilərdə də müşahidə edilir. ATƏT-in ölkədə keçirilən seçkilərlə bağlı rəylərinə baxsaq, bələdiyyə seçkilərində baş verən analoji pozuntuları parlament və prezident seçkilərində də görə bilərik. Milli Məclis üzvləri bələdiyyə üzvləri ilə müqayisədə çoxmu müstəqildirlər? Əlbəttə, deyillər və onların nə qədər müstəqil olması hər kəsə bəllidir. Bu cür paralelləri digər qurumlarla da apara bilərik. Deməli, problem əlahiddə deyildir və  universal xarakterə malikdir.  Buraya isə qanunun aliliyindən tutmuş azad və ədalətli seçkilərə qədər bir çox məsələlər aid edilə bilər.

Sual: Bələdiyyələrin sayı azaldıldı. Bunun marağın az olmasına təsiri ola bilərmi?

Cavab: Bələdiyyələrin sayının azaldılması ilə bağlı təşəbbüslər əvvəllər də olmuşdu. 1999-cu ildə ilk bələdiyyə seçkiləri zamanı bələdiyyələrin sayı 2700-dən çox idi. Sonrakı mərhələdə birləşmə nəticəsində onların sayı 1600 ətrafında oldu. Ötən il aparılan birləşmə ilə isə bələdiyyələrin sayı 685-ə endirildi. İlk birləşmədən sonrakı mərhələdə bu qurumlara seçkilərdə keyfiyyət dəyişikliyinin baş verməsi qeydə alınmayıb. Bələdiyyə idarəetməsində mahiyyət etibarilə əhəmiyyətli dəyişiklik baş vermədiyindən  birləşmənin seçkilərə marağın az olmasına təsiri o qədər də inandırıcı  görünmür.

Sual: Bələdiyyələrin əsas problemi nələrdir?

Cavab: Bələdiyyələrin hazırda əsas problemi məhdud səlahiyyətlər və bu səlahiyyətlərə adekvat maliyyə resurslarının olmamasıdır. Bələdiyyələr üçün nəzərdə tutulan səlahiyyətlərin eyni zamanda yerli icra hakimiyyətlərində olması və hakimiyyətin də daha çox yerli icra hakimiyyətlərinə etimad etməsi bələdiyyələri formal quruma çevirir. Bələdiyyələrin səlahiyyətlərinin qeyri-konkretliyi və yetərli maliyyənin olmaması onları əhəmiyyətsiz və “dişsiz” edir. Bu statusla onlar daha çox QHT-lərə bənzəyirlər. Bu isə heç bir halda yerli özünüidarəetmənin konsepsiyası ilə uzlaşmır və bu dəyişməlidir.

Sual: Bələdiyyələri effektiv quruma çevirmək üçün hansı addımlar atılmalıdır?

Cavab: Problemin fundamental həlli üçün bələdiyyələrin siyasi sistemdə yeri doğru şəkildə təsbit edilməlidir. Bu bələdiyyələrin qeyri-dövlət statusundan çıxarılaraq dövlət orqanı statusu ilə əvəzlənməsi şəklində olmalıdır. Yerli icra hakimiyyətləri ləğv edilməli və onların yerli əhəmiyyətli bütün səlahiyyətləri bələdiyyələrə ötürülməlidir. Bu səlahiyyətləri həyata keçirmək və yerli əhəmiyyətlə məsələləri həll etmək üçün yerli gəlir mənbələri də bələdiyyələrin mülkiyyətində olmalıdır. Bu şəkildə təşkil edilən  bələdiyyələrdə hesabatlılığın və şəffaflığın təmin edilməsi üçün güclü ictimai nəzarətin olması da həlledici şərtlərdəndir. Bu məsələdə isə azad və ədalətli seçkilər vasitəsilə seçilən və müxtəlif qrupları təmsil edən bələdiyyə üzvləri və yerli cəmiyyətlərin özləri maraqlı olacaqlar.  Beləliklə, rəqabətli seçki mühiti, seçicilərin iradəsindən asılılıq, güclü ictimai nəzarət və digər faktorlar bələdiyyələrin funksionallığını təmin etmiş olacaq.