Kino Evinə qayıdış: Azərbaycan filmləri izləyiciləri ilə yenidən qovuşur

Azərbaycan kinosunun çoxdan gözlənilən anı nəhayət gəlib çatdı. Yerli rejissorlar öz yeni əsərlərini təqdim edərək, animasiya, dram və uşaqlıq xəyalları ilə dolu bir qarışığı böyük ekranlara gətirdilər. Nurlan Həsənlinin Erkən Hisslər, Hacı Səfərovun Tərsinə Kölgələr və Məsud Pənahinin animasiya filmi Nərqız maraqla gözlənilən tamaşaçılar tərəfindən həm alqışla, həm də tənqidlə qarşılandı.

Hər bir film özündə unikal bir hekayə və bədii baxışları cəmləşdirir. Bu əsərlər dövlətin dəstəklədiyi layihələr sayəsində ərsəyə gəlmişdir. Erkən Hisslər və Nərqız 2023-cü ildə keçirilən dövlət sifarişli film layihələri müsabiqəsində qalib gəldiyi halda, Tərsinə Kölgələr 2024-cü ildə post-prodakşn mərhələsində olan layihələrə dəstək müsabiqəsinin nəticəsidir.

Uşaqlığın həssas dünyası: Erkən Hisslər

Nurlan Həsənlinin Erkən Hisslər filmi izləyiciləri 11 yaşlı bir oğlanın zərif, xəyal dolu dünyasına aparır. Bu hekayə sevgi və ölüm kimi həyatın ən güclü duyğuları ilə ilk dəfə tanış olan bir uşağın həyatını əks etdirir.

Hekayə balaca qəhrəmanın yalnız bir marağı – futbol oyunu ilə başlayır. Lakin qonşunun qəfil ölümü ona yas mərasimlərini və insan duyğularının mürəkkəbliyini göstərərək baxışlarını dəyişir. Atası ilə rəqabətindən tutmuş məhəllədəki böyük uşaqlarla mübarizəsinə qədər hər məqam onun daxili zəiflikləri ilə üzləşməsini əks etdirir. Filmin təsirli sonluğu atası ilə eyni komandanın üzvü olduğu və qalib gəldiyi anla tamamlanır. Həsənlinin incə hekayəçiliyi və münasibətlərin dəqiq təsviri tənqidçilərin yüksək qiymətini qazanıb.

Keçmişin kölgələri: Tərsinə Kölgələr

Hacı Səfərovun rejissor kimi debüt filmi olan Tərsinə Kölgələr Rahim Dünyamalının Tərsinə Addımlayan Kölgələr romanı əsasında çəkilib. Bu film insanın daxili mübarizələrini işıq və kölgə metaforik dili ilə təqdim edir. Filmin mərkəzində həbsdən yenicə çıxmış Hüseyn və onun uzun illərdir görüşmədiyi həyat yoldaşı Gülşad arasındakı münasibətlər dayanır.

Filmin vizual estetikasında işıq və kölgə ziddiyyəti keçmişin silinməz izlərini və ümidin zəif işığını əks etdirir. Kölgələr, insanın öz keçmişindən qaçmaq arzusunun necə əlçatmaz olduğunu simvolizə edir. Səfərov kölgə ideyasını insanın öz daxili qorxuları və keçmişi ilə qaçılmaz qarşılaşması kimi şərh edir. Tənqidçilər filmin psixoloji dərinliyini və poetik təsvirlərini alqışlasalar da, bəziləri onun abstrakt yanaşmasını çətin başa düşülən hesab ediblər.

Bir uşağın gözündən: Narqız

Məsud Pənahinin Narqız animasiya filmi, 45 il aradan sonra rejissorun ekrana qayıdışı ilə Qarabağın işğal və azadlıq dövrlərini təsvir edir. Uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş bu film balaca Narqızın və onun ailəsinin müharibə səbəbindən evlərindən köçməsini və illər sonra azad edilmiş Qarabağa qayıdışını izah edir.

Animasiya, xatirələrin emosional təsirini çatdırır və ən xırda detallar belə doğmalıq hissini oyadır. Pənahinin əsəri nəslər arasında körpü yaradaraq, uşaqlar üçün maarifləndirici vasitə, böyüklər üçün isə tab gətirmək bacarığının simvolu kimi çıxış edir.

Reaksiyalar və refleksiyalar

Sosial mediada iki yeni animasiya filminin nümayişindən sonra müzakirə dalğası başladı və Azərbaycan kinosunun mövzu istiqaməti və mədəni kimliyi ilə bağlı uzunmüddətli narahatlıqlar yenidən gündəmə gəldi. Tənqidçilər və mədəniyyət xadimləri, ölkənin animasiya sənayesində standartların azaldığını hesab edən məqamları işıqlandırmaq üçün onlayn platformalara üz tutaraq, narazılıqlarını ifadə etdilər.

Tanınmış yazar Mirmehdi Ağaoğlu bu müzakirəni alovlandıran ilk şəxslərdən biri oldu və Telegramda düşündürücü bir paylaşım etdi. Paylaşımında Ağaoğlu son istehsalların "məhdud mövzu fokusundan" şikayətlənərək, onların qlobal səhnədə rəqabət aparmaq üçün zəruri yaradıcılıq və incəliyə sahib olmadığını vurğuladı.

Yazar İlham Əziz də Facebookda oxşar tənqidi fikirlərini paylaşaraq müzakirəyə qoşuldu. Əziz, önəmli olsa da, çox zaman bədii yeniliklərin hesabına başa gələn, həddindən artıq vətənpərvərlik mövzularına arxalanmağın problemlərinə diqqət çəkdi. Əzizin sözlərinə görə, bəzi sənaye nümayəndələri animasiyanı "süslü vətənpərvərlik" çərçivəsində inkişaf etdirməyi təbliğ edir, eyni zamanda Qərb təsirlərinin daxil edilməsini əngəlləyirlər. Əziz və digərləri bildirirlər ki, bu yanaşma yalnız yaradıcı ifadəni məhdudlaşdırmır, həm də Azərbaycan kinosunu daha geniş mədəni dialoqlardan təcrid edir.

Yazıçı Mirmehdi Ağaoğlu həmin günlə bağlı Telegram kanalında yazı yazıb:

Yazıçı İlham Əziz də “Facebook” hesabında şərh paylaşıb:

Ömər Xəyyam da kiçik yazı yazıb:

Nəcəf Əsgərzadə isə filmlər haqqında öz Facebook hesabında daha geniş təhlillər yazıb:

Sosial şəbəkələrdə yazıçıların bir çoxu ssenarist və rejissorların ayrılmaması nüansına da diqqət çəkilib. Amma neqativ rəylərlə yanaşı filmləri bəyənənlər və gələcəkdə daha uğurlu filmlər çəkiləcəyinə inanırlar. Rejissorlar isə bu kimi layihələrin davamlı olmasının kino sahəsində inkişafa töhvə verəcəyini düşünürlər.