Media-icmal 06.09.18

Kənd təsərrüfatı mallarının baha qiymətə satılması, əhaliyə verilən suyun və göstərilən kommunal xidmətin bahalaşdırıla bilməsi, "sosial mənzil" layihəsinin mahiyyətinin dəyişdirilməsi və s. məsələlər bugünkü (06 sentyabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Uduzan istehsalçı, qazanan "işbazlar"

"Azərbaycan" qəzeti "Uduzan istehsalçı, qazanan işbazdır" sərlövhəli məqalədə məqalədə kənd təsərrüfatı məhsullarının baha satılması səbəblərini araşdırır.

Müəllif ölkədə aqrar sahənin inkişafı ilə bağlı qanunvericilik bazasından tutmuş maliyyə təminatına qədər bütün sistemin təkmilləşdirildiyini, kəndlinin torpaq vergisindən başqa bütün vergilərdən azad edildiyini, güzəştli kreditlərin 80%-nin regionlarda fəaliyyət göstərən sahibkarlara verildiyini bildirir: "Dövlət onları torpaq vergisindən savayı bütün növ vergilərdən azad edib, üstəlik, istifadə etdikləri yanacaq, sürtkü yağları, mineral gübrələr üçün dotasiya ödənilir, həmçinin kənd təsərrüfatı texnikası və damazlıq heyvan və toxumları aşağı qiymətə satır. Məqsəd fermerlərə bol məhsul istehsalı üçün imkan yaratmaqla ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə nail olmaqdır".

Müəllif vurğulayır ki, son illər ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində mühüm işlər görülüb, buna görə də bir çox məhsulların istehsalında faizlə deyil, dəfələrlə artım müşahidə edilir.

Müəllifə görə, bu sahədə xoşagəlməz hal odur ki, belə bolluqdan istifadə edən bəzi işbazlar məhsulu kəndlidən ucuz qiymətə alaraq bazarlarda baha satırlar.

Məqalə müəllifi deyir ki, məhsulun istehsal edildiyi dəyər var, istehsal olunan məhsul maya dəyərindən baha satılmalıdır ki, istehsalçı qazanc götürərək istehsalı daha da genişləndirə bilsin və bu bazar iqtisadiyyatının tələbidir.

"Bu gün paytaxtda satılan məhsulla kəndlinin satdığı məhsulun qiyməti arasında kəskin fərq var. Belə ki, min bir əziyyət çəkib məhsul yetişdirən kəndli ya az qazanır, ya da demək olar ki, qazanmır. Arada olan işbazlar isə necə deyərlər, "qaz vurub qazan doldururlar".

Bu fərqin mənzərəsini yarada bilmək üçün müəllifi topdansatış mərkəzi olan "Meyvəli bazar"la pərakəndə satış nöqtələri arasındakı qiymət fərqlərini təqdim edərək deyir ki, birincidə 8 kiloqramlıq yeşiklə dolu şaftalı 6 manata satıldığı halda, 4-5 kilometr məsafədə yerləşən Yeni Yasamalda bu məhsulun hər kiloqramı 2 manat 50 qəpiyə satılır, birincidə yemişin 1 kiloqramı 30-50 qəpik arasında satıldığı halda paytaxtda 1 manat 50 qəpiyə satılır: "Bu hal bütün kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətində müşahidə olunur. Görün, nə qədər qiymət fərqi var. Kimi zəhmət çəkir, kimi də zəhmət çəkmədən pul qazanır. Uduzan istehsalçı, narazı qalan da şəhər sakinləridir".

Müəllifə görə, bu bahalığı aradan qaldırmaq üçün alternativ şəhərin bütün rayonlarında bələdiyyələrin satış məntəqələri və mağazaları fəaliyyəti ola bilər, amma bir şərtlə ki, bələdiyyələr qazanc götürmək üçün işbazlarla yarışa çıxmamalıdır, bu alternativ isə işbazların əl-qolunu bağlayacaq.

"Od qiyməti"nə veriləcəyi gözlənilən su...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Azərsu" ziyana işləyir?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif deyir ki, "Azərsu"ASC 2017-ci il üçün maliyyə hesabatını açıqlayıb və həmin hesabata görə, bu qurum dotasiya fəaliyyəti göstərib və elə də qalmaqda davam edir. "Bu, qəribə deyil, dəfələrlə dediyimiz kimi, burada su itkisi 50%-dən çoxdur (adekvat kanalizasiya sisteminin olmaması, köhnəlmiş infrastruktur və s.).

2016-cı ilin sonu ilə müqayisədə şirkətə dövlət investisiyası 808 milyon manata yüksəlib. Hesabata görə, maliyyələşdirilmənin bir hissəsi dövlət büdcəsi hesabına edilib və təqribən 526 milyon manat olub".

Müəllif deyir ki, habelə bu şirkət üçün dövlət zəmanətilə beynəlxalq maliyyə qurumlarından alınan investisiyaların da həcmi 789 milyon manatdan 1 milyard manata çatıb.

Müəllif vurğulayır ki, şikayət zərərlə işləməsini verdikləri suyun maya dəyərinin satış dəyərindən iki dəfə baha başa gəlməsi izah edirlər və hesabata əsaslanırlar, hesabata görə isə 2017-cı ildə əahliyə 165 milyon manatlıq su satılıb, bu da 2016-cl il ilə müqayisədə cəmi 4% çoxdur.

Məqalə müəllifi bildirir ki, 2017-ci ildə şirkət idarəetmə xərclərini az qala iki dəfəyə qədər artırıb, "digər əməliyyat xərcləri" 5.8 milyon manatdan 83,8 milyon manata yüksəlib.

Müəllifin deməsinə görə, təhlil zamanı aydın olur ki, "digər xərclər" dedikdə onlar əsas avadanlıqların köhnəlməsini nəzərdə tuturlar və aydın olmur ki, şirkət bunu niyə istehsal olunan suyun maya dəyərinə daxil edir.

Müəllif deyir ki, şirkətin hesabatına görə, 2017-ci ildə əməliyyat zərəri 504 milyon təşkil edib

Müəllifə görə, necə deyərlər bu ziyan, hər cür fəaliyyətsizliyin nəticəsidir və son 10 ildə şirkətə verilən kredit resursları, dövlət investisiyaları hesabına yeni infrastruktur yaratmaq mümkün idi.

Yeri gəlmişkən, artıq su itkisinin həcmi 52%-ə yüksəlib, il ərzində qəzaların sayı isə 70 mindən 90 minə yüksəlib, bir sözlə, bu qurumda səmərəlilikdən başqa bütün göstəricilər artır.

Müəllifə görə, hökumətun də burada nə edəcəyi də hələ ki aydın deyil, üstəlik şirkət kommunal ödənişlərin artırılması üçün Tarif Şurasına müraciət cəhdi edir.

Mahiyyəti dəyişən "sosial mənzil" layihəsi

"Azadlıq.info"da isə "Sosial mənzillər faktiki olaraq ən varlı təbəqəyə satılır" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanda "sosial mənzil" mahiyyətinin təhrif olunması ilə iqtisadçı Qadir İbrahimlinin düşüncələrinə yer verib.

İqtisadşı iddia edir ki, dünyanın heç bir yerində sosial mənzillər satışa çıxarılmır, bu kateqoriya mənzillər adətən bələdiyyə mülküyyətində olur: "Uzaq Avropadan tutmuş yaxın Türkiyə və İranadək sosial evlər yoxsul insanlara güzəştli şərtlərlə qısamüddətli və ya uzunmüddətli (ailənin durumundan asılı olaraq) kirayəyə verilir. Kirayə qiyməti də simvolik məbləğlər olur. Məsələn, 5-10 dollar, bu da binanın xidmət xərclərini qarşılamaq üçündür. Əksər yerlərdə binanın xidmət xərclərini belə bələdiyyələr özləri qarşılayırlar".

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycanda sosial evlərin tikintisini və idarəçiliyini bələdiyyələr yox, mərkəzi icra hakimiyyəti öz üzərinə götürüb, bu məqsədlə Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyi (MİDA) yaradılıb.

Müəllif hesab edir ki, hazırda sosial mənzillərin satışa çıxarılması "sosial mənzil" ideyasının ziddinə çıxmaqdır: "Niyə sosial mənzillər satışa çıxarıla bilməz? Çünki yoxsulluq daimi deyil. İnsanlar hansısa mərhələdə yüksək maaşlı iş yeri tapa bilər və ya gedib özünə xırda biznes qura bilər. Bununla da artıq sosial mənzildə yaşamaq hüququnu itirir və mənzil təhvil verilir. Təbii ki, növbəti yoxsul ailə gəlib həmin mənzildə yaşamaq hüququ əldə edir".

Müəllifə görə, MİDA-nın şərtləri nəinki yoxsullar, hətta kasıblar üçün belə sosial mənzilləri əlçatmaz edir və satışa çıxarılan 260 mənzilin qiymətləri bunu göstərir: "1 otaqlı mənzillərin qiyməti - 29 925 manatdan,2 otaqlı mənzillərin qiyməti - 47 282 manatdan,3 otaqlı mənzillərin qiyməti - 65 626 manatdan başlayır. Bir otaqlı üçün aylıq ödəniş 129-136, ikiotaqlı üçün 203-236, üçotaqlı üçün 282-288 manatdır. Sadə hesablama yolu ilə bəlli olur ki, bu məbləğlər ödəmək üçün böyük rəsmi gəlirlər olmalıdır".

İqtisadçı deyir ki, 2018-ci il üçün yaşayış minimumu haqqında qanuna görə yaşayış minimumu əmək qabiliyyətli əhali üçün 183 manat, pensiyaçılar üçün 144 manat, uşaqlar üçün 154 manat məbləğində müəyyən edilib, orta göstərici 173 manatdır.

Müəllif deyir ki, deməli, 1 otaqlı ev almaq üçün onların gəlirləri 803 manatdan az olmamalıdır, 3 otaqlı mənzil almaq üçünsə deputat maaşına yaxın bir məbləğ tələb edilir.

Müəllif bildirir ki, Agentlik sosial mənzilin 1 kavadrat metrini 950 manata, yəni, maya dəyərindən 3 dəfə baha qiymətə təklif edilir.

Müəllifə görə, sosial mənzilin nağd pula satılması variantı isə layihənin sosiallıqdan əsər-əlamət daşımadığını ortaya qoyur və nağd şəkildə 30-65 min manat pulu olanın niyə yoxsul sayılması sualı cavabsız qalır.