Media-icmal 07.11.2016

Məcburi köçkünlərin problemlərinə dövlət qayğısı, qazın qiymətinin bahalaşdırılması,  ölkə iqtisadiyyatını xilas etməyin yolları, dünya bazarında neftin gələcək taleyi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Köçkünlərə sərf edilən milyardlar

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycan nümunə göstərir” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=109253) məcburi köçkünlərin problemlərinə dövlət qayğısını dəyərləndirir. 

Müəllifə görə, məcburi köçkünlər didərgin salındırları ərazilərə qayıdacaqları günün çox uzaqda olmadığını yaxşı bilirlər: “Tam və birmənalı şəkildə etimad göstərdikləri Ali Baş Komandanın onların yurd həsrətinə son qoyacağına da qəti əmindirlər”.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan təkcə tarixboyu başqalarının əlində vasitə olan ermənilərə qarşı mübarizə aparmır, həm də mürəkkəb geosiyasi şəraitdə onları teatr kuklası kimi oynadanların da ölkə əleyhinə məkrli planları uğurla neytrallaşdırılır: “Elə bundan irəli gəlir ki, ölkəmiz Cənubi Qafqazın lider dövləti sayılır, regionda siyasi, iqtisadi proseslərin inkişaf axarını müəyyən edir”.

Məqalədə bu kateqoriya insanlara dövlət qayğısı konkret rəqəmlərlə anladılır və deyilir ki, onların problemlərinin həlli üçün 6,2 milyard manatdan çox  vəsait sərf edilib: “Bundan 2,8 milyard manatı dövlət büdcəsinin, 2 milyard manatı Dövlət Neft Fondunun, 1,4 milyard manatı isə beynəlxalq maliyyə qurumları və ölkəmizdə fəaliyyət göstərən beynəlxalq humanitar təşkilatların vəsaitidir”.

Yazıya görə, Dövlət Neft Fondunun vəsaiti hesabına müasir standartlara cavab verən 3,2 milyon kvadratmetr sahəsi olan 95 yaşayış kompleksi salınıb, 50 min ailə və ya 250 min nəfərdən çox qaçqın və məcburi köçkün yeni mənzillərlə təmin olunub. Yeni yaşayış məntəqələrində bütün texniki infrastrukturla yanaşı 150 məktəb, 58 mədəniyyət mərkəzi, 59 uşaq bağçası, 58 tibb məntəqəsi, 2 olimpiya idman kompleksi tikilib.

Müəllif deyir ki, mühüm məqamlardan biri də budur ki, son 13 ildə 380 min nəfər əməkqabiliyyətli məcburi köçkündən 161 min nəfəri büdcə təşkilatlarında və digər sahələrdə daimi, 200 min nəfəri isə müvəqqəti işlə təmin edilib. Bu da 2003-cü illə müqayisədə 2 dəfə çoxdur. Nəticədə məcburi köçkünlər arasında yoxsulluq həddi 74 faizdən 12 faizədək azalıb.

Məqalədə məcburi köçkünlərin məşğulluğunun artırılması, sahibkarlığın inkişafı məqsədilə 11 min nəfər məcburi köçkünə 7,7 milyon manat məbləğində mikrokredit, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu tərəfindən isə 2 min nəfər məcburi köçkün sahibkara 40 milyon manat güzəştli kredit verilib, 3600 yeni iş yeri açılıb.

Müəllifə görə, bu nümunəyə dünyada ehtiyac var. Məqalədə vurğulanır ki, 550 milyon əhaliyə malik Avropa 1 milyon miqrantın idarəçiliyində çıxılmaz vəziyyətə düşüb. Halbuki, 10 milyon əhaliyə malik, gənc dövlət olan Azərbaycan 20 ildən çoxdur ki, bir milyon 200 min nəfərdən çox qaçqının, məcburi köçkünün problemlərini həll edir, beynəlxalq hüquq normalarına hörmətlə yanaşır, götürdüyü öhdəlikləri layiqincə yerinə yetirir.

Kubmetri 100 manata satılan havayı qaz

“Azadlıqinfo” saytı “İlham Əliyevin dövründə qazın qiyməti 10 dəfəyə qədər artıb” sərllövhəli məqalədə Milli Şuranən sədri, tarixçi-professor Cəmil Həsənlinin  (http://www.azadliq.info/164086.html) düşüncələrinə yer verib.

C.Həsənli deyir ki, erməni kilsələrinə havayı qaz verən Azərbaycan hökuməti müxtəlif bəhanələrlə əhaliyə satılan mavi yanacağın qiymətini artırmaq istəyir: “Artıq bu fikir Milli Məclisin iclasında da səsləndirilib. Orada deputatlar öz təşəbbüsləri ilə belə məsələləri qaldırmırlar. Bir qayda olaraq bu göstərişlər yuxarıdan gəlir. İlham Əliyevin hakimiyyətdə olduğu 13 il ərzində qazın qiyməti 10 dəfəyə qədər artıb”.

Müəllif deyir ki, rəsmi Bakı bu bahalandırma niyyətini gah inkişaf etmiş ölkələrdə enerji daşıyıcılarının qiymətinin baha olması, gah da qaz hasilatının maya dəyərinin baha başa gəlməsi ilə izah etməyə çalışır. Məqalədə bu izahların hamısı əsassız sayılır: “Bu dəlillərin heç birinin iqtisadi və sosial əsası yoxdur. Bəli, Avropada, inkişaf etmiş ölkələrdə qaz baha ola bilər. Lakin kiçik istisnalarla, onlar qazı idxal edirlər, satın alırlar. Mavi yanacağın bu ölkələrə nəql edilməsi xərci də onun hasilat və emal xərclərinə əlavə edilir. Biz ki nəqletmə xərcləri çəkmədən öz qazımızı istehlak edirik”.

Məqalədə deyilir ki, qazın qiymətini inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisə edən hökumət rəsmiləri nədənsə qaz və neft istehsal edən Azərbaycanda insanların əməkhaqqı, pensiya və sosial müavinətlərini həmin ölkələrlə müqayisə etməyi ya bilərəkdən, ya da bilməyərəkdən unudur: “Axı, inkişaf etmiş ölkələrdə müəllim 100-150 avro yox, 4-5 min avro aylıq məvacib alır. Burada təbii bir sual yaranır: müəllimə, həkimə, büdcə təşkilatlarında çalışanlara 200-300 manat əməkhaqqı, 1,4 milyon təqaüd alan yaşlı əhaliyə 2016-cı ilin iyul ayının 1-nə olan məlumata görə, orta hesabla 189,6 manat (yəni, bugünkü məzənnə 103 avro) pensiya verən bir hökumətin qazın qiymətini artırmağa haqqı varmı?”.

C.Həsənli qaz hasilatında maya dəyərinin yüksək olması ilə bağlı dəlilləri də əsassiz adlandırır: “Birincisi, beynəlxalq şirkətlərlə imzalanmış müqaviləyə görə, səmt qazı Azərbaycan tərəfə havayı verilir. Havayı aldığı qazın hər 1000 kub metrini Azərbaycan hökuməti erməni kilsələrinə havayı, ölkə vətəndaşlarına isə 100 manata satır. 2008-ci il seçkilərindən sonra ikinci dönəm prezidentliyə başlayan cənab İlham Əliyev qazın qiymətini 47,2 manatdan 100 manata qaldırdı. Həmin vaxtda da  bu artım yenə inkişaf etmiş ölkələrdə qazın qiymətinin baha olması və hasilat xərclərinin yüksək olması ilə izah edilirdi”.

C.Həsənli hesab edir ki, əslində, məsələ heç də inkişaf etmiş ölkələrdə qazın qiymətinin baha olması və ya qazın maya dəyərinin yüksək olması ilə bağlı deyil. Strateji məqsəd iqtisadi böhranın ağırlığını xalqın çiyinlərinə yükləmək, maliyyə böhranın hesabını millətin cibinə kəsməkdən ibarətdir. Amma müəllif qazın qiymətini artırmaq niyyətində olanlara xəbərdarlıq etməyi də unutmur: “Lakin qazın qiymətinin artırılması təşəbbüsündə bulunan təyinatlı deputatlar da, onları təyinatlarına uyğun danışdıranlar da bircə şeyi unutmamalıdırlar: qaz alışqan maddədir!”.

Xariciləri çağıraq...

“Exo” qəzetində “İqtisadiyyatı xilas etmək üçün xariciləri dəvət etmək vaxtı çatıb”( http://ru.echo.az/?p=50385) sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

“Dövlət məmurları Azərbaycanda iqtisadi situasiyaya nəzarəti itirirlər, ölkə iqtisadiyyatını xilas etməyi bacaran və buna hazır olan ixtisaslı mütəxəssisləri dəvət etmək vaxtıdır”. Bunu qəzetə ekspert Oqtay Haqverdiyev şərh edib.  

Ekspert  Mərkəzi Bankın manatın məzənnəsinin zəifləməsinə yol verməyə hazır olduğu bəyanatını da səsləndirib və xəbərdarlıq edib ki, manatın məzənnəsinin zəifləməsinin vətəndaşlara ziyansız ötüşməsi mümkün deyil: “Manatın məzənnəsinin enməsi qaçılması mümkün olmayan zərurətdir. Mərkəzi Bank ölkə iqtisadiyyatını dəstəkləyə bilmək üçün manatın məzənnəsinin zəifləməsinə yol verməyə hazırdır. Amma bu zəifləmə tədrici olacaq ki, ölkədən kapital axınına yol verilməsin”.

O.Haqverdiyev deyib ki, artıq bir neçə aydır ki, ölkədə yumşaq devalvasiya manat real dəyərinə çatmayana  kimi zəifləmə davam edəcək.

Ekspert hesab edir ki, dövlət büdcəsi bütünlükdə neft-qaz sənayesindən asılıdır və arada ixraca görə də dividentlər ala bilir.

Ekspert deyir ki, hökumət valyuta qazanmaq üçün dünya bazarına hansı məhsullarla çıxmaq üzərində düşünməlidir. .

O.Haqverdiyev bu düşüncədədir ki, dövlət məmurları daxili iqtisadi situasiyaya nəzarəti itirirlər, odur ki, ixtisaslı xarici mütəxəssislər ölkəyə dəvət olunmalıdırlar ki, iqtisadiyyatı indiki durumdan çıxarsınlar. Ekspert deyir ki, xalq manatın öz dəyərini itirməsilə barışmalıdır və proses ölkədəki mürəkkəb maliyyə vəziyyəti və bütünlükdə regional valyutaların ucuzlaşması prosesilə bağlıdır.

Məqalədə deyilir ki, Mərkəzi Bank manatın məzənnəsinin qorunması və bank sisteminin sabitliyi üçün 11 milyard manatdan çox vəsait xərc edib.

Yazıda vurğulanır ki, indiki situasiyada Mərkəzi Bank valyuta ehtiyatlarını xərcləməyə getməyəcək və yeganə çıxış yolu manatın “yumşaq” devalvasiyasına getməkdir.

Neftin qiymətinin qalxması yox, enməsi daha inandırıcı

“Yeni Müsavat” qəzeti  “Neftin qiyməti 25 dollara qədər düşə bilər” sərlövhəli məqalədə ekspertlərlə neftin gələcək taleyini müzakirə edir.

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/neftin-qiymeti-25-dollara-qeder-dushe-biler_390410.html)

Azərbaycan neft ölkəsi olduğu üçün dünya bazarında neftin dəyərinin hansı durumda olması ölkə üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır və bu baxımdan məqalədə deyilənlər bütünlükdə ölkə üçün maraqsız deyil.

Ekspertlər bu qənaətdədir ki, noyabrın sonunda Vyanada keçiriləcək OPEC-in növbəti sammitindən sonra neftin bareli 25 dollara qədər düşə biləcək və bunu belə şərh edirlər: “Sammitdə razılaşmanın əldə edilməyəcəyinə digər səbəb isə neft bazarı uğrunda gedən kəskin mübarizədir. Məhz bu səbəbdən heç bir iri neft hasilatçısı hasilatını məhdudlaşdırmağa razı olmayacaq”.  

Bundan irəli gələrək ekspertlər hesab edirlər ki, neft bazarında 2016-cı ilin sonu və 2017-ci ildə gərginlik maksimal həddə çatacaq. Vyana sammitindən sonra neft qiymətlərinin kəskin azalacağı, 2017-ci ildə isə hətta 25 dollar/barelə qədər enəcəyi real görünür".

Ekspert Natiq Cəfərli dünya bazarında neftin dəyərilə bağlı məsələni şərh edərək OPEC-in gözlənilən toplantısında anlaşa bilmək ehtimalının çox az olduğunu deyir. O hesab edir ki, OPEC və Rusiya danışıqlar, sözlü müdaxilələr, bazara psixoloji təsirlər yolu ilə müəyyən qədər qiymətləri 50 dollara qədər qaldırmağı bacardılar: “Amma bazar oyunçuları nəhayət anladılar ki, OPEC-in anlaşma, ciddi fikir ayrılıqları var. OPEC-in qəbul etdiyi hər hansı bir qərarı yoxlamaq, qərarları pozan hər hansı ölkəyə qarşı sanksiya tətbiq etmək mexanizmi yoxdur”.

N.Cəfərli deyir ki,  OPEC-ə daxil olan əsas oyunçu ölkələrdən biri, İran, İraq, Liviya kimi ölkələr hasilatlarını maksimum həddə çatdırmağı, öz bazar paylarını qorumağı düşünürlər. Ekspertə görə, buna görə də noyabrın sonunda Vyanada keçiriləcək görüşdə ciddi bir anlaşma olması ehtimalı çox aşağı düşüb.

Ekspert OPEC-in Vyana toplantısında hər hansı anlaşma olmadığı halda neftin qiymətində çox ciddi enmələrin müşahidə olunacaqını bildirir: “Düşünmürəm ki, qiymətlər lap aşağı, bareli 25 dollara qədər enəcək, amma ən azı 35 dollara qədər enə bilər. Neftin qiyməti bu ilin ikinci yarısında olduğu kimi, 40-50 dollar arasında "rəqs” edəcək. Amma bu, bir daha sübut edir ki, 2017-ci ildə dünyada iqtisadi artım tempinin də zəif qalacağı nəzərə alınmaqla neftin qiymətinin uzun zaman, uzun illər kəskin artması ehtimalı getdikcə sıfırlanır".