Media-icmal 10.04.19

Kitab mütaliəsi səviyyəsinin azalması, məktəb-ailə müstəvisinə baxış, bəzi kənd təsərrüfatı məhsullarının bahalaşması və s. məsələlər bugünki (10 aprel, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındadır...

Niyə kitab oxumuruq? - səbəblər

"Azərbaycan" qəzeti "Niyə kitab oxumuruq?" sərlövhəli məqalədə əhalinin mütaliə səviyyəsinin aşağı olmasının səbəblərini araşdırır.

Bu məqsədlə müəllif verilən suala "Hədəf nəşrləri"nin təsisçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şəmil Sadiqlə cavab axtarır.

Kitab naşiri deyir ki, uzun illərdir cəmiyyətin mütaliə qabiliyyətinin aşağı düşməsi, oxucu sayının az olması ilə bağlı şikayətlər var, bəzən alıcı sayının azlığını əhalinin maddi rifahı ilə əlaqələndirirlər: "Mən problemi qətiyyən maddiyyatla əlaqələndirməzdim. Sadəcə olaraq, hələ də keçid dövrünün təsirini yaşayırıq. Əmin olun ki, kitab alanların əksəriyyəti daha çox orta və kasıb təbəqənin nümayəndələridir. İmkanı yaxşı olanlar kitabdan uzaq durur sanki".

Ş.Sadiq də etiraf edir ki, ölkədə kitab oxuyan zümrənin sayı qaneedici deyil, Azərbaycan oxucusu, demək olar ki, yoxdur, bu gün əsas oxucu yazıçıların dost-tanışı, qohum-əqrəbasıdır: "Əgər, 10 milyon əhalisi olan ölkədə nəşriyyat bir kitabı 1000 tiraj sata bilirsə, onu "bestseller" hesab edir. Bu isə acınacaqlı durumdur. Bu baxımdan kitabın təbliğinə ciddi ehtiyac var".

Naşir bildirir ki, hazırda nəşriyyatı yaşatmaq üçün oxucu zövqünün arxasınca gedilir və belə məqamda əsərin keyfiyyəti və s. kimi tələblər arxa plana keçir: "Təəssüf ki, ən populyar əsərlərin belə satışı qənaətbəxş, istənilən səviyyədə deyil. Heç bir nəşriyyat deyə bilməz, biz hansısa kitabdan il ərzində 5000 tiraj satmışıq. Həqiqəti etiraf edək ki, bu gün ölkəmizdə kitab biznesi yoxdur. Çünki gəlirlilik çox aşağıdır".

Ş.Sadiq deyir ki, kitab təbliğilə bağlı PR işini qurmaq çox çətindir, reklam növləri çox bahadır, ona görə də başqa vasitələrdən istifadə edilmir, sosial şəbəkələrdə isə, sadəcə, dost-tanış məlumatlandırılır.

Naşir bildirir ki, kitabın reklamı, təbliği üçün televiziya, radiolarda dövlətin tələbi ilə müəyyən sosialyönümlü vaxt ayrılmalı, nəşriyyatlara dəstək olunmalıdır.

Ş.Sadiq vurğulayır ki, dərslik və dərs vəsaitlərindən başqa, nəşriyyatın heç biri bədii əsər üçün müəllifə qonorar verə bilmir: "Təəssüf ki, yüzdə 95% yazar öz əsərini özü maliyyələşdirir. Əgər bir nəşriyyat bir yazarın əsərini çap edirsə, bu, bu gün üçün böyük uğur hesab edilir".

Naşir deyir ki, son illər ölkədə nəşr olunan kitabların dizayn və poliqrafiya işləri yüksək standartlara cavab verir, amma tərcümələrin keyfiyyətsizliyi oxucuları əsəbiləşdirir, bu da onunla bağlıdır ki, yaxşı tərcüməçinin istədiyi məbləği vermək mümkün olmur.

Ş.Sadiq hesab edir ki, Azərbaycanda kitab çapı sahəsində sağlam biznes mühitinin yaradılması üçün dövlətin dəstəyinə böyük ehtiyac var, belə ki, çap kağızı vergidən azad etmək, rayon və qəsəbələrdə heç olmasa beş illik icarə haqqından azad mağazalarla nəşriyyatları təmin etmək; televiziya, radio, metro və digər yerlərdə çox cüzi məbləğdə reklam yerləri ayırmaq, və s. lazımdır.

Müəllif deyir ki, indi əsas məsələlərdən biri kitab nəşrini biznesə çevirməkdir, amma kitab çapı aşağı, satışı az olduğu üçün onun gəlirli biznesə çevrilməsindən danışmaq hələ tezdir.

"Vallah müəllimə, direktora oxşamır" - iddia

"Modern.az"da isə "Bu direktor olmasaydı, intihar baş verməyəcəkdimi?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt 162 saylı məktəbin VIII sinif şagirdinin bu günlərdəki intiharı fonunda deputat Fazil Mustafanın bu hadisəni doğuran problemlərə dair fikirlərinə yer verib.

Deputata görə, bu məsələdə "günahkar kimdir?" sualının cavabını hüquqi anlamda istintaqın gedişi söyləyə bilər.

F.Mustafa hesab edir ki, burada anlaşılan bir gerçək budur ki, evdə də, məktəbdə də mənəvi mühit arzuolunan səviyyədə deyil: "Əlbəttə, dünyagörüşü məhdud bir direktorun ifadələri "günah keçisi"nin varlığı barədə ictimai təskinliyi qismən yaratmış oldu, ancaq yenə də bir sual açıq qaldı ki, bu direktor olmasaydı, intihar baş verməyəcəkdimi?".

Deputata görə, problemin bir qismi ailələrdədir: "Boşanmaların sayının artması, narkomaniyanın, alkoqolizmin bir qisim ailələrin içində şaxələnməsi səbəbinə görə bu virusun uşaqlara necə yoluxmasından xəbərsizikmi?".

F.Mustafaya görə, bu problemin digər hissəsi isə cəmiyyətə aiddir: "Eyni zamanda uşaq məktəbdən virusu ailəyə daşıyır. Savadsız direktor, məktəbə, bağçaya sadəcə iş yeri kimi baxmağa məhkum edilmiş ideyasız müəllim çoxluğundan xəbərsizikmi? Ailə başçısı ilə məktəb başçısı, habelə sinif başçısı bir çox hallarda uşaq üçün yaxşı və ya pis mənada oxşar obrazlardır".

Deputat vurğulayır ki, bu məsələdə daha bir problem Azərbaycanda ailə, elə məktəb dəyərlərinin də mənəvi kateqoriya olmaqdan çıxaraq statistik meyarlara calaq edilməsidir: "Ailə ilə məktəb arasındakı uçurumun üzərindəki körpü özlüyündə elə intihar körpüsüdür. 50 il öncə də, bu gün də fərqli ictimai-siyasi formasiyalarda təhsilə qeyri-ciddi yanaşan cəmiyyət özəlliyimizi hələ də dəyişməmişik".

Bu intihar hadisəsi üzərindən nəticə çıxarmaq düşüncəsində olmadığını deyən deputat buna psixoloji, münasibət-davranış, ailədəki psixoloji sarsıntı və ya yerində deyilməyən bir ifadənin səbəb ola bilməsini istisna etmir.

F.Mustafa bu istiqamətdə daha bir problemi pedoqoji kollektivlərin formlaşdırılmasında gördüyünü ifadə edr: "Çoxlu təmaslarım olur, direktorlarla da, müəllimlərlə də. Vallah intellektual olaraq söyləmirəm, heç virtual olaraq da, vizual olaraq da xeyli hissəsi bənzəmir direktora, bənzəmir müəllim obrazına...

Bu təyinatların doğru meyarını tapmaq lazımdır, şagirdi intihardan saxlaya biləcək qüdrətə, təfəkkürə sahib direktoru, müəllimi kəşf etmək çətin deyil. Marsdan gətirmək imkanımız yox, doğrudur. Ancaq savadlı, sağlam düşüncəli, gözəl əxlaqlı, ideyalı insanları məktəblərin, universitetlərin, peşə məktəblərinin, kolleclərin, bağçaların başına gətirmək Marsa uçmaq qədər də çətin deyil axı...".

Bəs, 63 min ton soğan hanı?

"Oxu.az"da isə "Kartof və soğan niyə bahalaşdı? - araşdırma" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif son vaxtlarda paytaxt Bakı da daxil olmaqla, ölkənin bütün rayonlarında kartof, soğan və kələmin qiymətinin bahalaşması və bunun səbəblərini ekspert Nicat Nəsirli ilə müzakirə edir.

Müəllifin sözlərinə görə, hər il yaz aylarında, məhsul qıtlığı mövsümünə düşdüyündən qiymətlərin bahalaşması müşahidə edilib, lakin bu il bahalıq daha çox müşahidə olunub, çünki, artıq Azərbaycana İrandan kartof, soğan gəlmir.

Yazı məllifi deyir ki, daxili bazarı bahalıqdan qorumaq üçün Nazirlər Kabineti ölkədən bu məhsulların çıxarılması üçün müvəqqəti ixrac rüsumu tətbiq etdi.

Müəllif vurğulayır ki, soğan və kartofun hər kiloqramına 2 dollar rüsum qoymaqla Azərbaycan, faktiki olaraq, məhsulun daxili bazarda realizə olunmasına iqtisadi maraqlar yaradıb, eyni zamanda, ölkəyə gətirilən soğanla bağlı rüsumu ləğv edərək, soğan gətirmək istəyənlər üçün marağı artırıb.

Müəllif xatırladır ki, bu il ilk olaraq soğanın bahalaşması nəzərə çarpıb, hələ 2018-ci ilin avqust ayından Şərqi Avropa ölkələrinin soğan axtarışları nəticədə Azərbaycandan soğan ixracını artırdı.

Məqalə müəllifi deyir ki, hətta Özbəkistandan belə Azərbaycana, buradan isə Türkiyə vasitəsilə üçüncü ölkələrə soğan ixrac olunmağa başladı, bu vəziyyətlə bağlı yanvar ayında Özbəkistan, daha sonra isə İran soğan ixracını məhdudlaşdırdı. Bundan sonra isə İran hərəkətə keçdi.

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycanın indi gördüyü tədbirləri Özbəkistan hələ yanvarda, İran isə martdan tətbiq etməyə başlayıb.

Müəllifə görə, Azərbaycanın daxili ehtiyatları olmadığı üçün hər iki məhsul üzrə qiymətlər sürətlə bahalaşmağa başlayıb, hazırda soğanın kiloqramının qiyməti bazarda 2 manatı keçib, kartof isə 1.50 manatdan yuxarıdır.

Ekspert Nicat Nəsirli isə statistik məlumatlara əsasən sayta bildirir ki, Azərbaycanın 160 min ton illik soğan ehtiyacı var, ölkədə isə 230 min ton soğan istehsal edilir, cəmi 7 min ton da soğan ixrac olunub.

Müəllif deyir ki, bu statistik rəqəmlərə görə, ehtiyatda 63 min ton soğan qalmalı idi, belə deyilsə, deməli, rəqəmlər gerçəyi əks etdirmir və statistikanın bu vəziyyətindən irəli gələrək, sahibkarlar hələ də ölkədə tələbatı formalaşdıra bilmirlər.

Bazardakı bahalığa gəlincə, ekspert deyir: "Bu artım bir həftəyə səngiyəcək. Çünki hazırda Cəlilabadda kartofun kütləvi yığımı gedir, təzə kartof 1.50-1.60 manata satılır. Kütləvi olmasa da, soğan yığımına da başlanılıb, 12-13 günə kütləvi soğan yığımı başlayacaq. Bu il Azərbaycanda soğanın məhsuldarlığı çox yüksək olacaq. Ona görə də qiymətlər tezliklə aşağı düşəcək".