Media-icmal 13.01.2017

Ölkənin müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi, Nazirlər Kabinetinin bu günlərdəki iclasının dəyərləndirilməsi, iri dövlət şirkətlərinin gəlir və xərclərinə nəzarətin artırılması, Neft Fondundan Mərkəzi Banka maliyyə transferinə ekspert şərhləri bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Aprel döyüşləri- böyük zəfər

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycanın müdafiə qabiliyyəti daha da artıb”

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=113758) sərlövhəli məqalədə ölkənin müdafiə qabiliyyətini dəyərləndirir.

Müəllif 2016-cı ilin yekunlarına dair Nazirlər Kabinetinin bu günlərdəki iclasında dövlət başçısı İlham Əliyevin 2016-cı il 2-5 aprel döyüşlərini xatırlatdığını və bir daha dəyərləndirdiyini sitat gətirməklə qeyd edir: “2016-cı ilin aprel ayında Azərbaycan dövləti və Azərbaycan ordusu işğalçılara çox ciddi zərbələr vurmuşdur. Növbəti erməni hərbi təxribatına cavab olaraq Azərbaycan ordusu əks-hücum keçirmiş və minlərlə ha torpağı işğaldan azad etmişdir”.

Müəllif daha sonra bu döyüşlərin təfərrüatlarına toxunur və bunu hərbi zəfər adlandırır.

Məqalədə dövlət başçısı İlham Əliyevin döyüşlərin getdiyi ərazilərə səfəri və burada vətəndaşlarla görüşünə xüsusi önəm verilir: “Təmas xəttinin 200 metrliyində yerləşən kəndlərdə evləri dağlımış insanlarla, səngərdə dayanan hərbçilərlə görüşü cənab İlham Əliyevin Ali Baş Komandan kimi cəsarətinin, şücaətinin göstəricisidir”.

Məqalədə həmçinin dövlət başçısının xanımı Mehriban Əliyeva ilə daha bir dəfə bu insanlarla görüşməsi, qarşı tərəfin təxribatlarından əziyyət çəkən insanlara dövlət səviyyəsində qayğı göstərildiyi də əksini tapır.

Müəllif aprel döyüşləri zamanı qarşı tərəfə həm texniki, həm də canlı qüvvə baxımından ciddi zərbə vurulduğunu deyir.

Məqalədə artıq bir sıra silah növünün ölkədə istehsal olunması qarşı tərəf üzərində Azərbaycanın üstünlüyü kimi qiymətləndirilir.

Müəllif Müdafiə Sənayesi Nazilriyinin istehsal etdiyi silahlar, onların təyinatı barədə də danışır, maddi-texniki baxımdan ölkənin müdafiə qüdrətinin hər il artırıldığı deyilir və bütün deyilənləri belə ümumiləşdirir: “Bu gün hər bir vətəndaş əmindir ki, Azərbaycan ordusu ali baş komandan, prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında istənilən an torpaqlarımızı düşməndən azad etmək iqtidarındadır! Zaman Azərbaycanın xeyrinə işləyir”.  

Ölkədə talançı şəbəkə var

“Azadlıqinfo” saytı “Sonuncu müşavirə bir daha göstərdi ki, islahatların yolunda başlıca maneə İlham Əliyevin özüdür” (https://www.azadliq.info/174027.html) sərlövhəli məqalədə Milli Şuranın sədri, tarixçi-professor  Cəmil Həsənlinin Nazirlər Kabinetinin 2016-cı il yekunlarna dair bu günlərdə keçirilən iclası ilə bağlı düşüncələrinə yer verib.

C.Həsənli deyir ki, bu iclas özü ölkədə böhranın hansı fəlakətli həddə gəlib çatdığını nümayiş etdirdi: “Ən böyük dərd odur ki, bu ölkəni idarə edənlər real həqiqətləri görüb ölkəni düşdüyü vəziyyətdən çıxarmaq istəmirlər”. Milli Şuranın sədri ölkədə ümumi ictimai-siyasi durumu belə dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, yeridilən səhv siyasətin nəticəsi olaraq ölkədə işləyənlərin yarıya qədərinin, pensiyaçıların isə yarıdan çoxunun günlük gəliri 2016-cı ildə 2-3 dollar səviyyəsinə enib.

Məqalədə deyilir ki, hökumət uğuru saydığı pensiyaları 8% artırdıqdan sonra ölkədə  orta aylıq 189 manat pensiya verilir və pensiyaçının 30 gününə bölünsə  bunun hər günə 3 dollar 50 sent pul demək olduğu vurğulanır. Heç bir normal ölkədə belə aşağı günlük gəlir olmadığı nəzərə çatdırılır.

Milli Şura sədrinə görə, təkcə bu faktın özü ölkənin hansı uçuruma gətirilib çıxardılmasının aydın bir göstəricisidir.

Müəllif cəmiyyətdə formalaşan “İlham Əliyev bu komanda ilə islahat apara bilməz” düşüncəsinə də cavab verir: “Mövcud acınacaqlı duruma toxunan bəziləri belə bir fikir səsləndirirlər ki, cənab İlham Əliyev bu komanda ilə islahat apara bilməz. Lakin sonuncu müşavirə bir daha göstərdi ki, islahatların yolunda başlıca maneə komanda deyil, İlham Əliyevin özüdür”.

C.Həsənli bəzi nazirliklərdə illər boyu büdcə talanmalarının olduğunu, bundan hamıya pay düşdüyünü, həm də bunu hansısa nazirin özbaşına etmədiyini deyir: “Deməli, bu şişirtmələr büdcə vəsaitlərini oğurlamaq, ölkəni talayıb hazırkı acınacaqlı duruma salmaq üçün razılaşdırılmış bir şəbəkə olub və hazırda da olmaqda davam edir. Necə olur ki, nazir 10 il ərzində hər ay 300 min manat paket alır, bunun iki mislini də ayrı bir nazirə göndərir, ancaq prezidentin bundan xəbəri olmur?”.

Milli Şuranın sədri iclasda bu suallara cavab vermək əvəzinə müstəqil iqtisadçıların təhqir olunmasını yersiz sayır.

Müəllifə görə, ötən illər ərzində hökumət onların səmərəli təkliflərini nəzərə alsaydı ölkə gəlib indiki təhlükəli uçurumun astanasında dayanmaz, böhranın dağıdıcı təhdidi ilə üzləşməzdi.

Büdcə ağır durumda olmasa idi…

“Exo” qəzeti “Azərbaycanda dövlət şirkətlərinin gəlir və xərclərinə nəzarət ediləcək” (http://ru.echo.az/?p=54961) sərlövhəli məqalədə bu məsələnin nədən qaynaqlandığının səbəblərini ekspert Oqtay Haqverdiyevlə müzakirə edir.

“Əgər Azərbaycan büdcəsi indiki ağır durumda olmasaydı heç bir qənaətdən söhbət getməyəcəkdi. Indi isə büdcəyə pul lazımdır, üstəlik neftin qiyməti də aşağı səviyyədədir. Bundan irəli gələrək Nazirlər Kabineti iri dövlət şirkətlərinin gəlir və xərclərinin smetalarının tərtibi, habelə bu smetaların icrasının monitotinqi qaydalarını təsdiq edib”. Ekspert bu sahədəki mövcud durumu qəzetə belə anladıb.

O.Haqverdiyevə görə, bütün bunların arxasında ciddi nəzarət durmalıdır, əks halda hansısa nəticəyə nazil olmaq olmaz.

Onun fikrincə, bir sıra dövlət şirkətləri özəlləşdirilsə idi daha təsirli nəticələr əldə oluna bilərdi.

Ekspert dövlət şirkətlərinin elə dövlətə borclu olduğunu, dövlətin isə ancaq bir “cib”ə malik olduğunu deyir. O.Haqverdiyev hazırda SOCAR-ın iri borclarının olması, AZAL-ın, kommunal xidmətlərinin  xeyli borcunun toplandığını deyir və bu qurumların borclarını ödəyə bilmədiklərini nəzərə çatdırır.

Ekspert hesab edir ki, bu qurumlar həmin borcları ödəyə bilsəydilər bu, büdcəyə əlavə bir neçə milyard vəsaitin daxil olması demək idi.

O.Haqverdiyev hesab edir ki, buradan yeganə çıxış yolu bir sıra dövlət şirkətlərini özəlləşdirməkdir: “Qeyd edək ki, bütün özəl şirkətlər vergiləri   nizamlı şəkildə ödəyir, hansı ki, bunu dövlət şirkətləri haqda demək çətindir”.

Amma ekspert bir də təkrar edir ki, əgər dövlət şirkətlərinin gəlir və xərcləri üzərində ciddi nəzarət olmasa maliyyə vəsaitlərinin talanması davam edəcək.

O.Haqverdiyev bunu da xatırladır ki, iri dövlət şirkətləri siyahısının genişləndirilməsi də ağır maliyyə durumundan irəli gəlib, neft gəlirləri kəskin azalmasa idi bu şirkətlərin dövlət vəsaitini necə talan etmələri yada düşməyəcəkdi.

Məcburiyyətin zərurəti

“Bizim Yol” qəzetində «Qara bazar» ləğv olunacaq, dollar qıtlığı aradan qalxacaq” (http://www.bizimyol.info/news/90462.html) sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Ekspertlər məqalədə Neft Fondundan Mərkəzi Banka 7,5 milyard manatın ayrılmasnı şərh edirlər və onların ümumi firkinə görə, bu məcburiyyətdən doğan addım, hökumətin pul ehtiyatlarını makroiqtisadi sabitliyə qurban verməsidir.  

Ekspert Natiq Cəfərli bu addımı düzgün sayır və hesab edir ki, bu, Mərkəzi Bankın valyuta bazarında oyunçu yerini bərpa etməsidir. Onun fikrincə, bazarda tək oyunçu olaraq Neft Fondunun qalması ajiotaja səbəb olub: “Necə ki, son iki ayda bunu daha ciddi şəkildə gördük: valyuta satışı azaldı, valyutaya çıxış imkanları məhdudlaşdı. Bu da ölkədə daha ciddi fəsadlar yaratdı. Çünki valyutaya çıxış imkanının olmaması “qara bazar”ın yaranmasına səbəb oldu. Bu da heç yaxşı hal deyil”.

N.Cəfərli deyir ki, hər hansı ölkədə “qara bazar”ın varlığı o ölkədə bank-maliyyə problemlərinin yaşanmasının göstəricisidir. Onun fikrincə, hökumət dolların məzənnəsinin növbəti psixoloji hədd olan 2 manatı keçməsini istəmir, odur ki, bu, addım bir müddət maliyyə bazarında sabitliyin yaranmasına xidmət edəcək addımdır”. Ekspert əlavə edir ki, əgər banklar valyuta satışlarını həyata keçirməyə başlasalar, “qara bazar” sıradan çıxacaq.

Ekspert  Əkrəm Həsənova görə də Mərkəzi Banka maliyyə transferi manatın məzənnəsini qorumaq baxımından müsbət addımdır, əks halda dolların 3 manata bərabər ola biləcəyi gözlənilirdi: “Artıq belə ağır ssenariləri görməyəcəyik. Düzdür, manatın devalvasiyası qaçılmazdır və onsuz da addım-addım dəyərdən düşəcək. Amma elə də ciddi və kəskin devalvasiya olmayacaq”.

Ə.Həsənov son bir ildə bankların Mərkəzi Bankdan kifayət qədər valyuta ala bilmədiyinə toxunaraq  bunu həm də MB-nin elan etdiyi məzənnənin formal olması kimi dəyərləndirir. Ekspertə görə, banklar yenidən dollar satışına başladıqda “qara bazaar”a ehtiyac qalmayacaq.

Ekspert Rövşən Ağayev də bu transferi çıxılmazlıqdan doğan mümkün variantlardan biri sayır: “Belə görünür ki, hökumət manatın indki səviyyədən daha artıq ucuzlaşmasının istər siyasi, istərsə də sosial və iqtisadi baxımdan təhlükə olduğu qənaətindədir”.

Ekspertə görə, transferin arxasında iqtisadi və idaerəetmə islahatları olmasa bu, yenə maliyyə itkisi demək olacaq.