Media-icmal 14.07.18

BTC-nin ölkə iqtisadiyyatında rolu, neft amilinə əsaslanmağın riskləri, XXI əsr kəndinin problemləri bugünki (14 iyul, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Neft strategiyasının ilki - BTC

"Azərbaycan" qəzeti "Regionun neft nəqli arteriyası" sərlövhəli məqalədə Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) neft kəmərinin Azərbaycanın iqtisadi həyatında oynadığı rolu dəyərləndirir.

Müəllif xatırladır ki, Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) neft kəmərinin istifadəyə verilməsindən 12 il keçir. O, zamanında bu neft kəmərinin çəkilişinə törədilən problemlərdən danışır: "Kəmərin tikilməsi ideyası yaranan gündən həm Azərbaycanın daxilində, həm də xaricdə bu işə maneə törətmək istəyən qüvvələr baş qaldırmışdı. Onlar müxtəlif bəhanələr gətirirdilər. Bəziləri deyirdi ki, Azərbaycanın bu boru xəttini doldurmaq üçün kifayət qədər nefti yoxdur. Bəziləri iddia edirdi ki, BTC heç vaxt gəlirlə işləyə bilməyəcək".

Müəllif deyir ki, BTC gerçəkliyə çevrilmək ərəfəsinə gəlsə də, yenə də həm daxildə, həm xaricdə olan qüvvələr tikintiyə əngəl törətmək istəyirdilər, bir sıra QHT-lər kəmərin Gürcüstanın "Borjomi" mineral su mənbəyinə ekoloji zərbə vuracağı fikrini ortaya atdılar, maneələr çox idi.

Məqalədə bütün bu maneələrə baxmayaraq, BTC neft kəmərinin 2006-cı ildə istismara verildiyi, bu il mayın 29-da "Cənub qaz dəhlizi"nin rəsmi açılış mərasimində Prezident İlham Əliyevin bu kəmərin rolunu dəyərləndirdiyi vurğulanır: "Bu gün Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri vasitəsilə nəinki Azərbaycan nefti, eyni zamanda, digər ölkələrin nefti də nəql edilir. Xəzərin şərq sahilində digər ölkələr tərəfindən hasil edilən neft artıq bu kəmər vasitəsilə dünya bazarlarına çıxarılır. Azərbaycan bu gün, eyni zamanda, etibarlı tranzit ölkə kimi qonşu ölkələrə öz imkanlarını təqdim edir".

Müəllif deyir ki, BTC bir sıra önəmli layihələrə də yol açıb, bu kəmər ilk dəfə Xəzərlə Aralıq dənizi arasına körpü salıb və beləliklə, Azərbaycandan Avropaya uzanan geniş bir enerji dəhlizi formalaşıb, bir sözlə, vaxtilə BTC kəməri çəkilməsəydi, bu gün "Cənub qaz dəhlizi"ni açmaq mümkün olmazdı.

Müəllif dövlət baçısı İlham Əliyevin bu kəməri dəyərləndirməsini də diqqətə çatdırır: "Bu kəmərin fəaliyyətə başlaması ilə Azərbaycanın qarşısında yeni üfüqlər açılır, yeni imkanlar açılır".

Ölkə iqtisadiyyatının neft riskləri

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Neft riskləri həmişə var" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif hələ də neft asılılığında olan Azərbaycan iqtisadiyyatını gözləyən riskləri gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

Yazı müəllifi deyir ki, dünya neft bazarında qeyri-sabitlik əlamətləri var və OPEC-in gündəlik hasilatı 1 milyon barelə çatdırmaq barədə razılığa gəlməsinin nəticəsi özünü göstərir: "Son iki gündə əmtəə birjalarında neftin dəyəri 70-74 dollar arasında dövr edir ki, bu da əvvəlki günlərə nisbətdə 4 dollar ucuzlaşma deməkdir".

Müəllif buradan da bir nəticə ilə çıxış edir ki, neft hasil edən ölkələr, o cümlədən də Azərbaycan, iqtisadiyyatın inkişafında neftin qiymətinə arxayın olmamalıdır.

Müəllifə görə, təkcə bununla da kifayətlənmək olmaz, tezliklə iqtisadi islahatlara başlamaq lazımdır, amma vəziyyət elə də ürəkaçan deyil: "Azərbaycan hökumətinin iqtisadi bloka mənsub məmurlarının açıqlamalarından belə nəticə çıxarmaq olur ki, iqtisadiyyatın inkişafında ağırlıq vurğusu neftin qiyməti üzərinə qoyulur, hətta Mərkəzi Bank manatın məzənnə sabitliyini də əsasən bu amillə izah edir. İndiki halda ABŞ və Çin kimi dünya nəhəngləri iqtisadi böhrandan sığortalana bilməyibsə, o zaman ÜDM-i dünya ÜDM-nin 0,5%-i qədər olmayan ölkələr barədə nə danışmaq olar? İlk növbədə bütün mümkün "sürpriz"lərdən qorunmaq lazımdır".

Məqalə müəllifi hesab edir ki, neft risklərindən zəmanət Azərbaycan iqtisadiyatının qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsindədir, bu sahədə inkişaf olsa da, hələ ki, yetərli deyil: "Hələ ki, bu sektor ölkəyə valyuta gətirmək baxımından neft sahəsilə rəqabət apara biləcək gücdə deyil. Üstəlik, neft sahəsi Azərbaycan büdcəsini formalaşdıran yeganə sahədir və danılmaz faktdır".

Müəllifə görə, iqtisadi sahədə daha bir zərurət bütünlükdə iqtisadi modelin dəyişdirilməsindən keçir və bu mənada Nazirlər Kabineti özünü "neft psixologiyası"ndan azad etməlidir.

Müəllif bu göstərilənlər həllini tapmadğı halda ölkəni gözləyən riskləri də yada salır.

Müəllif vurğulayır ki, əks halda 2015-ci və 2016-cı illərin iqtisadi böhranı özünü yenidən xatırlada bilmək imkanı qazanır.

XXI əsr kəndinin "yolsuzluq və susuzluq" dərdi

"Bizim yol" qəzetində isə "Ucar rayonu Qazyan kənd sakinləri susuzluq və yolsuzluqdan əziyyət çəkirlər" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif vurğulayır ki, Ucar rayonun Qazyan kəndinin Zərbəçi və Bilağani ərazilərində yaşayan sakinlər şikayətlə müraciət ediblər:"Bizim yaşadığımız Zərbəçi və Bilağani deyilən yaşayış ərazisinin nə yolu, nə də ki, istifadə etməyə suyu yoxdur. Buna görə 95 ailənin, 300 nəfərdən çox insanın yaşadığı bu ərazidə hamımız əziyyət çəkirik. Zərbəçi və Bilağani deyilən yaşayış ərazisinin yolunun ümumi uzunluğu 3 km-dir. Axırıncı dəfə həmin yol sovetlər dönəmində 1987-ci il tarixində təmir edilib. Hazırda həmin yol tamamilə dağılıb, yararsız vəziyyətə düşüb. Azyaşlılar məktəbə gedə bilmir, qoca və xəstə insanlar əziyyət çəkirlər".

Müəllif deyir ki, sakinlərin dərdi bununla da bitmir, belə ki, adı çəkilən ərazilərə nə içməli, nə də əkilən torpaq sahələrinin suvarılması üçün su verilir.

Məqalədə deyilir ki, kənd sakinləri bunun nəticəsində təsərrüfatlarının məhv olduğunu, insanların içməli su sarıdan əziyyət çəkdiklərini bildirirlər.

Sakinlərin sözlərinə görə, bu barədə etdikləri şikayət Ucar rayon Suvarma Sistemləri İdarəsində araşdırılsa da, heç bir tədbir görülməyib.

Sakinlər bildirirlər ki, əkini suvarmaq üçün yaşadıqları ərazinin yaxınlığndan böyük bir çay keçsə də artezan su boruları ancaq onlar yaşadıqları sahənin yaxınlığına kimi çəkilib.

Müəllif deyir ki, sakinlər bu ərazilərin içməli su və əkin suyu ilə təmin olunmamasına görə yerli məmurları təqsirli bilirlər: "Qazyan bələdiyyəsi və kənd icra nümayəndəliyi də problemlərimizin aradan qaldırılması üçün heç bir tədbir görmək, aidiyyatı orqanların qarşısında məsələ qaldımaq istəmir. İnsanların məskunlaşdığı hər bir yaşayış yerinə ilk olaraq yol və su çəkilməlidir. Bunlar olmayanda həmin yeri yaşayış ərazisi adlandırmaq çətindir".

Müəllif deyir ki, sakinlər indiki dövrdə belə tərzdə yaşamalarını və belə yaşayış massivinin olmasını biabırçılıq və qəbuledilməz adlandırırlar.

Müəllif deyir ki, məsələ ilə bağlı "Azərsu"ya müraciət olunub, öz növbəsində bu qurumdan Qazyanda 2 ədəd modul tipli sutəmizləyici quyunun olduğu və hər ikisinin normal işədiyi bildirilib.