Media-icmal 14.10.2016

Qaçqın və köçkünlərin problemlərinin həlli, banklara inamsızlığın davam etməsi, neftin qiymətinin qalxacağına olan ümidlərin əsassızlığı, iri layihələrin korrupsiya mənbəyi olması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Köçkünlərin problemləri daim gündəmdə

“Azərbaycan” qəzeti “Qaçqın və məcburi köçkünlərə qayğı dövlət siyasətinin prioritetlərindəndir” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=107473) sərlövhəli məqalədə Ermənistanla münaqişə nəticəsində qaçqın və köçkün olaraq ölkəyə gələn insanların problemlərinin həllindən bəhs edir.

Müəllif 25 illik dövlət müstqilliyi dövründə Azərbaycanın uğurlu  inkişaf yolu keçdiyini deyir. Onun fikrincə, müstəqilliyin ilk illərində hakimiyyətdə olanların naşı siyasəti müstəqilliyi də təhlükə altında qoyub: “Amma ulu öndər Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə gəlişi ilə vəziyyət kökündən dəyişdi və bunun real təcəssümünü məcburi köçkünlərin timsalında da aydın görmək olar”.  Müəllifə görə, məhz bundan sonra  qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, problemlərinin öyrənilməsi və vaxtında həlli, mənzil-məişət şəraitlərinin yaxşılaşdırılması daim dövlətin xüsusi diqqət mərkəzində saxlanıldı: “Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı”, ona edilən əlavələrə uyğun bu insanlar üçün hər cür infrastrukturu olan yeni qəsəbələr, şəhərciklər, məhəllələr salındı”.

Məqalədə deyilir ki, dövlət başçısı İlham Əliyev bu yaxınlarda Nazirlər Kabinetində keçirilən iclasda da bu məsələyə toxunub və köçkünlərin problemlərinin diqqət mərkəzində olduğunu xüsusi vurğulayıb.

Müəllif qeyd edir ki, bu kateqoriya insanların problemlərinin həlli üçün 6,2 milyard manatdan çox vəsait sərf olunub. Bu vəsaitlərin 2,8 milyard manatı dövlət büdcəsinin, 2 milyard manatı Dövlət Neft Fondunun, 1,4 milyard manatı isə beynəlxalq maliyyə qurumları və ölkəmizdə fəaliyyət göstərən beynəlxalq humanitar təşkilatların vəsaitidir.

Məqalədə Dövlət Neft Fondunun vəsaiti hesabına müasir standartlara cavab verən 3,2 milyon kvadratmetr sahəsi olan 95 yaşayış kompleksinin salındığı, 50 min ailə və ya 250 min nəfərdən çox qaçqın və məcburi köçkünün yeni mənzillərlə təmin olunduğu rəqəmlər yer alır. Məqalədə ölkədəki bütün qaçqın və məcburi köçkünlərin dövlətin təminatında olması xüsusi olaraq nəzərə çatdırılır.

Müəllif son olaraq deyir ki, heç bir şübhə yoxdur ki, görülən işlər, davamlı səylər nəticəsində ölkənin ərazi bütövlüyü  tezliklə bərpa ediləcək, məcburi köçkün olan soydaşlarımız öz ata-baba yurdlarına qayıdaraq doğma torpaqlarında yaşayacaqlar: “Bu zaman onlar yenə dövlətin xüsusi qayğısı ilə əhatə ediləcəklər. Məcburi köçkünlər bir nəfər kimi buna inanır və prezidentin bu istiqamətdə apardığı siyasətə hərtərəfli dəstək verirlər”.

Bərpa olunmayan inam

“Azdlıqinfo” saytında dərc edilən “Bank əmanətlərindən niyə imtina edilir?”

(http://www.azadliq.info/160493.html) sərlövhəli məqalədə müəllif ekspert Nemət Əliyevlə vətəndaşların banklara etibar  etməməsinin səbəblərini araşdırır.

Müəllif deyir ki, bank sektorunun düşdüyü acınacaqlı durum əmanətlərin geri çəkilməsiylə nəticələnir, müflis olan bankların vəsaitləri əmanətçilərinə qaytarmaqdan başqa çarəsi qalmır. Müəllifə görə, bankların əmanətçi tapması olduqca problematik məsələdir. Odur ki, yaranan indiki durumda əmanətlərin qaytarılmasındansa, onların banka transfer edilməsini reallaşdırmaq daha məntiqli olardı: “Çünki 90-cı illərdən sonra bank sektoruna itən inam indi bərpa olunmuşdu”.

Ekspert Nemət Əliyev isə banklarda saxlanılan əmanətlərin üzərində sərəncam vermək hüququnun  əmanətçilərin özünə aid olduğunu deyir. Onun fikrincə, əmanətçilərin banklardan çıxarılan əmanətləri başqa yerlərdə yerləşdirməyə maraqları yoxdur, çünki bank sisteminə inamları qalmayıb: “Yəni, əmanətçilərin, depozitarların razılığı olmadan belə əməliyyat aparıla bilməz. Əgər əmanətçilərin belə istəyi yoxdursa, hökumətin hansı siyasət yürütməsindən asılı olmayaraq, onlar bu addımı atmayacaqlar”.

Ekspert bunu da xüsusi vurğulayır ki, son zamanlar banklardan çəkilməkdə olan əmanət və depozitlərin həcminin artması sürətlənir. Ekspert də bu fikirdədir ki, bankların bağlanmasının kütləviləşdiyi indiki halda banklarda olan vəsaitlərin yenidən bank sistemində dövr etməsi yaxşı olardı: “Çünki nə qədər ki, o dövr etmə həyata keçirilmir, bank sisteminin dirçəlməsində atılan addımlar fayda verməyəcək. Buna görə də kreditləşmə ilə bağlı çətinliklərin öhdəsindən gəlmək olmaz”.

Amma N.Əliyevə görə, əmanətçilərin vəsaitlərini yenidən banklara yatırmaması da təsadüfi məsələ sayıla bilməz: “Çünki əhalinin bank sisteminə inamı itib. Əhali anlayır ki, banklar can üstədir”.

Əsassız ümidlər 

“Exo” qəzetində isə “Qaraqızıl”ın dəyərini süni şəkildə saxlamağa davam edirlər” sərlövhəli məqalə (.echo.az/?p=48684) oxumaq olar.

Məqalədə deyilir ki, bu günlərdə İstanbulda  başa çatan XXIII Ümumdünya Energetika Konqresində neft hasil edən ölkələrin dünya bazarında qiymətini müzakirə etməsi gözlənilirdi, amma bu, baş tutmadı.  

Daha sonra müəllif mövzunu Neft Tədqiqatları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şabanla davam etdirir. İ.Şabana görə, hazırda “qara qızıl”ın dəyəri süni şəkildə saxlanılır: “Istanbulda bir neçə gün bu məsələ müzakirə edildi. Neft hasilatını azaltmaq gündəmə gətirildi, amma yekun qərara gələ bilmədilər. Bunu daha sonraya Vyana konqresinə saxladılar. Bu günsə neft bazarında bir növ “bazarı qızışdırmaq” taktikası işə düşüb”.

Ekspert düşünür ki,  energetika bazarında bu oyunlar hələ çox davam edəcək, neft hasil edən ölkələr neftin qiymətinin aşağı salınmasından danışsalar da heç biri hasilatı azaltmaq sahəsində addım belə atmır: “İndi gündəlik hasilat 160 min barelə çatıb. Bütün bunlardan sonra neft hasil edən ölkələr neftin bahalaşmasından necə danışa bilərlər. İndi neftin qiyməti indki həddə süni şəkildə saxlanılır. 

Müəllif xatırladır ki, rəsmi Bakının da qatıldığı bu tədbirdə neft hasil edən ölkələrin rəhbərləri, neft hasil edən şirkətlər, beynəlxalq qurumların təmsilçiləri də iştirak ediblər.

Ekspert düşünür ki, burada neftin hasilatını azaltmaq məsələsində razılığa gəlmək o qədər də asan məsələ deyil. Odur ki, dünya bazarında neftin dəyərinin yüksələcəyi haqda ümidlər ümid olmaqdan çox təsəlliyə bənzəyir. Odur ki, yaxın illərdə neftin dəyərinin yüksələcəyinə bəslənilən ümidlər əsassızdır.

İri layihələr- korrupsiya mənbəyi

“Bizim Yol” qəzeti isə “Azərbaycanda irimiqyaslı layihələr başlamamışdan korrupsiya yeminə çevrilib” sərlövhəli məqalədə irimiqyaslı layihələrin korrupsiya mənbəyi olması araşdırılır.  (http://www.bizimyol.info/news/86074.html)

Müəllif deyir ki, araşdırmada  Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidmətinin web-saytındakı göstəricilərə istinad edilib. Kotirovka sorğusu üsulu ilə 6848 (ümumi sayın 82.17 faizi) müsabiqə keçirilsə də onların ümumi məbləği 151260.12  min manat və ya keçirilən dövlət satınalmalarının ümumi məbləğinin (1326933.06 min manat) cəmi 11.40 faizini təşkil edib. Müəllif deyir ki, 2015-ci ildə 7 milyard investisiya xərcləri tendersiz istifadə olunub.

Müəllif deyir ki, 2015-ci ilin dövlət büdcəsində investisiya xərcləri 6 mlrd. 930 milyon manat olub. Bu isə ümumi büdcənin 32,8 faizini təşkil edirdi. Vəsaitin 1 mlrd. 336 milyon manatı I Avropa Oyunlarının keçirilməsi üçün idman infrastrukturlarının yaradılması, hazırlıq və digər təşkilatı işlərə sərf olunub, qalan 5 mlrd. 594 milyon manat da digər layihələr üzrə dövlət əsaslı vəsait qoyuluşuna sərf edilib. Ötən il mərkəzləşdirilmiş xərclər 19 446 050,0 min manat, yerli xərclər 1 653 950,0 min manat olub. Əməkhaqqı, sosial-vergi ödənişləri istisna olmaqla bütün dövlət vəsaitləri satınalma yolu ilə xərclənməlidir: “Ötən il tenderdə sərf olunan vəsaitlər investiya üçün nəzərdə tutulan pulun heç beşdə biri deyil. Halbuki, o tenderlərin özləri belə ayrı-ayrı təşkilatların xərcləmələrinə aiddir, keçirilən xırda tenderlərin birbaşa investisiya üçün nəzərdə tutulmuş vəsaitlərlə bağlılığı yoxdur. Hesablama Palatasının auditləri ciddi qanun pozuntularını təsdiqləyir.

Müəllif satınalmalar sahəsində də ciddi qanun pozuntularının olduğunu deyir: “Dövlət satınalmaları sahəsində qanun pozuntusu mətbuatın iddiası deyil, Hesablama Palatası demək olar ki, əksər auditlərin nəticəsində tender qanunvericiliyinin kobud şəkildə pozulduğunu hesabatlarında dərc edir. Ən son qurum “Bakı Metropoliteni” QSC, “Azərbaycan Hava Yolları” QSC, “Meliorasiya və Su Təsərrüfatı” ASC, «Qaçqınkom», bir neçə rayonun icra hakimiyyəti, dövlət xəstəxanaları, təhsil müəssisələri və təhsil şöbələrində apardığı audit nəticəsində bir çox hallarda tender qanunvericiliyinin pozulduğunu ortaya çıxarıb və bu məlumatları ictimailəşdirib”.