Media-icmal 14.10.2016

Azərbaycanda İlham Əliyevin prezidentlik dövrü, rəsmi Bakının ABŞ və Rusiyaya fərqli münasibəti, ölkədə pensiyaların artımı, ölkə iqtisadiyyatındakı durum bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

Azərbaycanın İlham Əliyev mərhələsi

“Azərbaycan” qəzeti “Dünya siyasi elitasında Azərbaycan lideri” sərlövhəli

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=107644) məqalədə prezident İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi dövrlər təhlil edilir və bu 13 illik dövrün siyasi xarakteristikası verilir.

Müəllif deyir ki, 13 il öncə, yəni, İ. Əliyev 2003-cü ildə ilk dəfə prezident seçildikdən sonra  Azərbaycan tarixinin İ.Əliyev dövrü - güclü dövlətçilik, davamlı inkişaf və modern islahatlar mərhələsi başlayıb. Müəllif həm də bu düşüncədədir ki, bu mərhələni liderlik keyfiyyətlərinə malik insan başlaya bilərdi. Elə buna görə də liderlik keyfiyyətləri haqda yazır: “Liderlik bir tərəfdən liderin cəlbedici ideyalar irəli sürməsini, insanlara fəal və ciddi təsir göstərməklə onları idarə etməsini, digər tərəfdənsə liderə inanmağı, ona tabe olmağı, xalqın onun ardınca getməyə hazır olmasını, qəbul etdiyi qərarlarda bilavasitə iştirakını əks etdirir”. 

Müəllifə görə, İ.Əliyev bu 13 ildə Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi bölgədə və dünyada layiqli yerini tapmasını, regional liderliyini təmin edib.

Daha sonra məqalədə İ.Əliyevin ölkəyə rəhbərlik dövrü mərhələləşdirilərək təsnifat halına salınır: “Bu gün Prezident seçilməsinin 13-cü ildönümü tamam olan İlham Əliyevin rəhbərlik fəaliyyətini ümumilikdə üç qrup üzrə təsnifatlaşdırmaq olar.

1. 2003-2008-ci illər: İlham Əliyev Azərbaycan miqyasında birləşdirici liderə çevrildi.

2. 2008-2013-cü illər: İlham Əliyev Cənubi Qafqazın alternativsiz, MDB-nin isə nüfuzlu lideri kimi qəbul olundu.

3. 2013-cü ildən başlanan yeni mərhələ: İlham Əliyev yeni dünya siyasi elitasında Azərbaycan təmsilçisi olaraq, qlobal məkanın vacib siyasi aktorlarından biri kimi çıxış edir”.

Müəllifə görə, İ.Əliyevin prezidentliyinin ilk dövrü olan 2003-2008-ci illər onun liderlik keyfiyyətlərinin məmləkətin ictimai rəyində birmənalı qəbulunu şərtləndirən siyasi proseslərlə zəngin olub. Məhz bu seçkilərdə xalqın böyük etimadını qazanaraq dövlət başçısı seçilməsi dövrü siyasi özünütəsdiq anlamında mühüm mərhələdir.

Müəllifə görə, İ.Əliyevin prezidentliyinin ikinci dövrü olan 2008-2013-cü illər “tam müstəqil siyasət - tam müstəqil dövlət” harmoniyasıdır. Müəllifin düşüncəsinə görə, bu dövrün əsas xüsusiyyəti Avroatlantik məkana inteqrasiya kursunu gücləndirərək siyasi mühitin liberallaşdırılması, demokratik proseslərin dərinləşdirilməsi istiqamətində mütərəqqi islahatları inamla davam etdirən Azərbaycanın həyata keçirdiyi uğurlu diplomatiya sayəsində regionun lokomotiv dövlətinə çevrilməsidir.

Müəllif deyir ki, 2013-cü ildən başlayan üçüncü dövr isə İlham Əliyevin dünya miqyasında mühüm siyasi aktorlardan birinə çevrilməsi prosesinin sürətlənməsi dövrüdür. Bu dövrdə bütün sahələrdə sürətlə modernləşmə dərinləşib, milli maraq və mənafeyin qətiyyətlə müdafiə edilməsi fonunda perspektiv üçün qarşıya qoyulan hədəflər də mahiyyətcə dəyişib.   

Müəllif geniş təhlildən sonra bu 13 illik dövrü yekun olaraq belə dəyərləndirir:  “Ötən 13 il ərzində Azərbaycan bu zaman kəsiyinin 10 misli qədərində - bir əsrlik tərəqqi, yüksəliş yolu keçdi!”.

Kiməsə sərt üz, kiməsə təəssüf

“Azadlıqinfo” saytı “Kerriyə olan qəzəb Uşakova niyə göstərilmədi?” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/160654.html) Azərbaycan iqtidarının Qarabağ probleminə münasibət ifadə edən ABŞ və Rusiya rəsmilərinə münasibətdə bərabərlik nümayiş etdirə bilməməsi müzakirə edilir. Belə ki, ABŞ dövlət katibi Con Kerri bu yaxınlarda yaxın müddətdə Qarabağ probleminin həllində irəliləyiş görmədyini bildirib. Rəsmi Bakı təmsilçiləri buna görə C.Kerriyə ən sərt mövqe ortaya qoyub. Kreml təmsilçisi Uşakov da bu problemin həllində Rusiyada nikbinlik olmadığı haqda mövqe bildirib. Buna isə rəsmi Bakı ancaq təəccüb və təəssüf ifadə etməklə kifayətlənib.  

Milli Şuranın Koordinasiya Mərkəzinin üzvü Gültəkin Hacıbəyli məsələyə münasibət ifadə edərək deyir ki, Azərbaycan iqtidarı ABŞ və Rusiya arasındakı münasibətlərə ikili standartla yanaşır. Onun fikrincə, ABŞ-ın rəsmi mövqeyi Azərbycanın ərazi bütövlüyünün tanınması üzərində qurulub: “Qərbin Azərbaycana yanaşması Gürcüstan, Ukrayna, Moldovadakı konfliktlərə yanaşmadan fərqlənmir. Amma bunun qarşılığında Rusiya faktiki olaraq Qarabağı işğal etmiş, Ermənistana dəstək verən ölkədir. Uşakovun bəyanatı isə Rusiyanın Ermənistanı bundan sonra da dəstəkləyəcəyini deməyə əsas verir”.

Daha sonra keçmiş deputat Rusiyanın Ermənistana “İsgəndər” raketləri verdiyini xatırladır, amma iqtidarın buna tolerant yanaşdığını nəzərə çatdırır: “Az qala hakimiyyət Kerriyə görə ABŞ-ı Minsk Qrupundan uzaqlaşdırmağa çağrış etmişdi. Amma biz Uşakovun bəyanatından sonra Rusiyanın Minsk Qrupundan uzaqlaşdırılması ilə bağlı məlumata rast gəlmirik”.

G.Hacıbəyli düşünür ki, Azərbaycan iqtidarı öz maraqlarını dövlət maraqlarından üstün tutduğu üçün Rusiyaya sərt reaksiya vermir: “Rusiya Azərbaycan hakimiyyətini iqtidarda saxlayan qüvvədir. Eyni zamanda, Rusiya qarşısında qorxu var. Hakimiyyət anlayır ki, Rusiyanın ata biləcəyi hüquqazidd addımları ABŞ heç zaman atmayacaq. Bu baxımdan daha təklükəli rəqibin qarşısında geri çəkilməkdə davam edir. Amma Azərbaycanın mövqelərini müdafiə edən qüvvələrə qarşı sərt mövqe sərgiləyərək, Rusiyanın xoşuna gəlməyə çalışırlar. Hakimiyyətin Qarabağ münaqişəsində sərgilədiyi mövqe bundan ibarətdir”.

Pensiya artımı gözlənilmir

“Pensiyaçılar Azərbaycanda nəyə sevinsin?” sərlövhəli məqalədə müəllif

(http://ru.echo.az/?p=48747) bu kateqoriya insanların durumunu ekspertlərlə dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan təqaüdlərin həcminə görə MDB ölkələri arasında aşağı göstəricilərə malik ölkələrdən biridir. Müəllifə görə, göstəricilərin enməsinə səbəb manatın devalvasiyaya uğramasıdır. Məqalədə bu da qeyd edilir ki, yaxın ildə hökumət pensiyaların artırılması üçün büdcədən vəsait ayıra bilmir.

“Hazırda Azərbaycanın pensiya fonduna vəsaitlərin cəlb edilməsində çoxsaylı problemlər var, qonşu ölkələr 2017-ci ildə pensiyaların artırılmasını planlaşdırır, amma Azərbaycanın belə imkanı yoxdur. Hazırda sosial ödənişlərin edilməsi  sahəsində  dövlətin dəqiq siyasəti və strategiyası yoxdur”. Bunu isə qəzetə ekspert Azər Mehdiyev şərh edir.

Ekspert deyir ki, bu sahədə uzun illərdir ki, hökumət islahatlarla məşğuldur, amma hər hansı uğur hələ ki, görünmür. Ekspert deyir ki, qeyri-neft sektoru inkişaf edə bilmədi, ölkə iqtisadiyyatı indi də neft resurslarından asılıdır, qeyri-formal əmək bazarının artımı üzündən vəsaitləri pensiya fonduna cəlb ermək mümkün olmur: “Odur ki, 2017-ci ildə pensiyaların artacağını gözləmək lazım deyil, odur ki, Azərbaycanda pensiyaçıların nə zaman yaxşı yaşayacaqları məlum deyil”.

Məqalədə deyilir ki, bu ilin aprel göstəricilərinə görə, Azərbaycanda pensiyanın orta həcmi 189,9 manat təşkil edir. Bu ilin ilk rübündə pensiyalar 6,8% artıb.

Bu ÜDM necə artacaq axı?

“Novoe Vremya” qəzetində isə “Nikbinliyə əsas yoxdur” sərlövhəli məqalə oxumaq  olar. (http://www.novoye-vremya.com/w68905/.../#.WAESS-h97IU)

Müəllif deyir ki, ölkədə mürəkkəb iqtisadi situasiya mövcuddur, insanları ən çox gərginliyə salan qiymətlərin artmasıdır. Məqalədə rəsmi statistik məlumatlara əsasən bildirilir: “Dövlət Statistika komitəsinin məlumatlarına görə qiymət artımı bu ilin avqust ayındakı 10,8% artımdan sentyabrda 11,2% -ə yüksəlib, o cümlədən ərzaq malları 12,7%, qeyri-ərzaq malları isə 15,9% bahalaşıb”.

Müəllifə görə, bu müddət ərzində bütünlükdə əhalinin, o cümlədən təqaüdçülərin gəlirləri inflyasiya səviyyəsindən aşağı olub, ilin əvvəlindən pensiyalar cəmi 7% artıb, bu isə o deməkdir ki, onsuz da sərt iqtisadi rejimdə yaşayan pensiyaçılar daha da yoxsullaşıblar. Müəllif deyir ki, bu, əksəriyyəti büdcə təşkilatlarında çalışan insanlara da aiddir, belə ki, ilin əvvəlindəki maaşların artımı qiymətlərin artımı ilə ayaqlaşa bilmədi.

Müəllif son vaxtlar manatın dollara nisbətdə güclənməsini də şübhə ilə qarşılayır: “Mərkəzi Bankın başçısı manatın kursu ilə bağlı özü deyirdi ki, o, bir çox amillərdən, məsələn neftin qiymətindən, tədiyyə balansından asılıdr. Sabit deyil, ölkənin tədiyyə balansı isə mənfidir. Amma hər hansı iqtisadi əsas olmamasına baxmayaraq, nə üçünsə bu, baş verir”.

Müəllif deyir ki, bu ilin 9 ayının sosial-iqtisadi nəticələrinə görə Nazirlər Kabinetinin bu yaxınlarda keçirilmiş iclasında da ümidverici bir hal olmayıb: “Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) azaldığı, dövlət xərclərinin ixtisar edildiyi və büdcə kəsiri yarandığı bir vaxtda nə üçünsə iclasda ölkənin uğurlu, dinamik inkişafından, tarixi uğurlar qazanmasından danışılırdı”.    

Müəllif düşünür ki, hər halda 10 bankın bağlanması nəticəsində 2700 nəfər bank işçisinin işsiz qalması yeni iş yerləri açılması haqda deyilənlərə də nikbin yanaşmağa imkan vermir.

Daha sonra məqalədə gələn ilin büdcə proqnozları təhlil edilir və burada da nikbin yanaşma özünü göstərmir. Müəllif bunu ÜDM-in həcminə münasibətdə ifadə edir: “Gələn il ÜDM-in həcmində 1% artım proqnozlaşdırılır. İqtisadiyyatın indiki durumunda , ÜDM-də azalmanın 3%-dən çox olduğu vaxtda gələn ÜDM-in artımı olacağının nəyə əsaslandığını demək çətindir”.